روایت‌جذاب از بانوان تاثیرگذار تاریخ

قصه حضرت مریم و تولد حضرت عیسی (ع)، ماجرای خواستگاری حضرت خدیجه از پیامبر اکرم (ص)، حمایتی که ایشان از پیامبر اسلام می‌کنند، تولد حضرت زهرا (س)، ازدواج و شهادت ایشان، اسارت حضرت زینب (س)، خطبه ایشان در کاخ یزید و رسوایی یزید، داستان حضرت معصومه (س) و وفات‌شان در قم، همگی از داستان‌هایی است که در نمایش «جهان بانو» اجرا می‌شود. البته تمام این داستان‌ها، حلقه وصلی است به تاریخ معاصر، به ماجرای کشف حجاب دوره رضاخان و مقاومت و مجاهدت زنان در انقلاب و دفاع مقدس و حتی ایثارشان در دوران کرونا. نمایش میدانی «جهان بانو» به کارگردانی حسن برزا و تهیه‌کنندگی علی اسماعیلی تجربه‌ای تازه است؛ تجربه‌ای تازه و ارزشمند درباره زنان تاثیرگذار و تاریخ‌سازی که بانوان را با هر اعتقاد و آرمان و پوششی بر جای خود میخکوب می‌کند. این نمایش محصول جدید سازمان هنری رسانه‌ای اوج در عرصه تولید نمایش میدانی است که به همت موسسه سیمای ققنوس هر روز ساعت۱۸ در بوستان ولایت تهران روی صحنه می‌رود. در گفتگو با حسن بزرا، کارگردان و علی اسماعیلی، تهیه‌کننده و چند نفر از مجریان تلویزیون که نمایش «جهان بانو» را دیده‌اند، درباره نکته‌های مختلف این نمایش میدانی صحبت کرده‌ایم.

گفتگو با حسن برزا، کارگردان

روایت مصور از زنان تاریخ‌ساز

اگر تنها یک شب به تماشای «جهان بانو» بنشینید، نه تنها ابهت و تاثیر آن تا ساعت‌ها با شما همراه خواهد بود بلکه حسن برزا را به دلیل تمام نکته‌سنجی و ظرافتی که در خلق این اثر داشته تحسین می‌کنید. به همین بهانه با حسن برزا گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

درمورد چگونگی شکل‌گیری ایده «جهان بانو» و دغدغه‌های‌تان توضیح دهید؟

در سال‌های گذشته، گروه هنری سیمای ققنوس نمایش «شب آفتابی» را که از خلقت حضرت آدم تا زندگی پیامبران مختلف و غیبت امام زمان (عج) را به تصویر می‌کشید، روی صحنه برد که همان زمان هم جزو اولین نمایش‌هایی با این سبک و سیاق محسوب می‌شد و استقبال مردم از آن بی‌نظیر بود. واقعیت این است که در بستر نمایش‌های میدانی در حوزه زنان کمتر کار فرهنگی انجام شده و همین مساله سبب شد تصمیم بگیریم اثری در حوزه زنان تاریخ‌ساز انجام دهیم. از سال ۹۷ استارت و ایده این کار مطرح و تحقیقات گسترده روی آن آغاز شد و امروز «جهان بانو» یک نمایش بزرگ میدانی است که اتفاقات و حوادث پیرامون زنان تاریخ‌ساز را از حضرت حوا تا امروز روایت می‌کند. روایت این نمایش از خلقت حضرت حوا آغاز و تا زمان حضرت معصومه (س) و همچنین زنان نقش‌آفرین تاریخ معاصر ایران ادامه پیدا می‌کند.

اگر اشتباه نکنم این دومین نمایش میدانی شماست که در بوستان ولایت روی صحنه می‌برید؟

بله، البته «جهان بانو» تازه‌ترین نمایش میدانی اوج است که بعد از ۳ نمایش میدانی دیگر که در این ماه‌ها اجرا شد در بوستان ولایت روی صحنه می‌رود. همان‌طور که گفتم طرح ابتدایی این نمایش از سال ۹۷ آغاز شد. بعد از آن شروع به طراحی و نوشتن کردیم، اما در میان کار به دلیل حساسیت‌هایی که وجود داشت وقفه‌هایی افتاد و کار‌های دیگری را برای اجرا در‌نظر گرفتیم. در واقع این متن یک پروسه ۳-۲ ساله را طی کرد تا آماده شد. خلاصه از اردیبهشت امسال کار پیش تولید را آغاز کردیم که این شب‌ها اجرا می‌شود.

بدیهی است که زنان نقش حیاتی و محوری در خانواده به خصوص در تربیت نسل آینده دارند. چرا زن را به عنوان محور اصلی این نمایش در نظر گرفتید؟

کلیت محتوایی و موضوع نمایش درباره تأثیر زنان در طول تاریخ است. داستان از حضرت حوا شروع می‌شود و هرکدام از بانوان تاریخ‌ساز را به‌صورت گزیده و بخش‌هایی که فکرکردیم قابل بیان و تصویر است به مخاطب نشان دادیم. به‌عنوان نویسنده این نمایش آنچه را که مطرح کردم از زبان شخصیت اصلی بود و تاکید داشتم که بنا نداریم حرفی را به مخاطب القا کنیم بلکه خواستیم راه را از بیراهه نشان دهیم و بقیه دریافت‌ها با فطرت مخاطب است. در اصل راه نور را بیان کردیم. چون بالاخره در هرکدام از این شخصیت‌ها یک اتفاق ویژه الهی وجود دارد. گذشت و فداکاری ساره را می‌بینیم، حامی بودن و شجاعت آسیه را و در هاجر از خودگذشتگی را و می‌آییم و می‌رسیم به اتفاق روز و به مبحث کرونا که به پرستاران شریف پرداختیم.

چرا در بخشی که سراغ تاریخ معاصر رفتید برخلاف سایر دوره‌ها مشخصا شخصیت شناخته شده‌ای را نمی‌بینیم؟

تعمد خاصی در بین نبود، ولی واقعیت این است که نمی‌شد این کار را کرد. چون به قدری زنان موفق و درجه یک داریم که نمی‌شد به شکل گزینشی عمل کنیم و امکان این‌که از شخصیت خاصی نام ببریم هم نبود. اگر از شخصی نام می‌بردیم، این بحث پیش می‌آمد که چرا سراغ دیگری نرفتیم.

پس به دلیل دوری از حواشی این کار را کردید؟

بله؛ ممکن بود هر برداشت و صحبتی پیش بیاید. نکته دیگری که در این نمایش بیان می‌کنیم این است که زنان موفق و تاثیرگذار الزاما بانوان آسمانی نیستند، ولی می‌توانند به یک جهان بانو تبدیل شوند. نمونه‌اش هم پرستاران دوران کرونا که با شهادت‌شان جهان بانو شدند.

باتوجه به حضور شخصیت‌های مطرح در داستان که زندگی هرکدام قابلیت داستانی مجزا دارد، برای رسیدن به این روایت با این سیر زمانی طولانی از چه منابعی استفاده کردید و خط سیر داستان بر چه اساسی شکل گرفت؟

اگر بخواهم منابع را نام ببرم، خیلی زمانبر است، اما کار‌هایی که تهیه می‌شود آثاری است که از متن تا اجرا، مرتب توسط کارشناسان مختلف خوانده و از نظر محتوا در بخش‌های مختلف رصد و تأیید می‌شود. در این کار هم همین است؛ چند کارشناس در حوزه‌های مختلف نقد و توصیه‌هایی داشتند و، چون سوژه موضوع حساسی داشت طی این ۳-۲ سال آنقدر پرورش پیدا کرد تا به یک محتوای درست برای اجرا رسید.

نمایش «جهان بانو» به شکل میدانی کار شده و کار میدانی سختی‌های خودش را دارد. کارگردانی این اثر چطور شکل گرفت و چگونه به این ساختار رسیدید؟

این نمایش واقعا کار سختی بود. ابعاد وسیع، آیتم‌های زیاد و دکور‌های سختی داشت. نمایش «جهان بانو» به‌دلیل طراحی بسیار ویژه و خاصی که دارد، کار را بسیار سخت می‌کند. از طرفی کار کردن در محور زنان سخت است و ما برای اجرای یک نمایش میدانی کار را خیلی گسترده پیش بردیم. به‌نظرم چنین اتفاقی در نوع خود، نه در ایران و آسیا که حتی در جهان بی‌نظیر است و من نمونه‌اش را در جهان ندیده‌ام که چنین اتفاقی بیفتد. در کشور‌های مختلف بسیار رصد کردم، اما این فرم نمایش میدانی که الان کار می‌کنیم هیچ جای دنیا وجود ندارد. چون این فرم یک فرم بسیار ایرانی و معادل فکر است.

مدتی است در حوزه آثار نمایشی تولیدات میدانی تازه‌ای به اجرا درآمده و شما هم در این حوزه فعالیت کردید. بازخورد مخاطب را در مواجهه با این نوع از نمایش‌ها چطور می‌بینید؟ باتوجه به این‌که متفاوت از قالب‌های دیگر نمایش‌هایی است که معمولا دیدیم مخاطب توانسته با این فضای تازه ارتباط برقرار کند؟

چند سالی است تولید و اجرای نمایش‌های میدانی آغاز شده، زمانی نمایش «شب آفتابی» آقای بهزادپور بود که بعد‌ها تبدیل شد به «ستاره صبح». در گذشته یک نمایش تعریف و نوشته می‌شد و در طول سال مرتب همان را تکرار می‌کردند، اما به همت مؤسسه ققنوس و سازمان اوج، الان پروژه‌های مختلفی داریم مانند «روشنای شب تار» که به‌تازگی اجرا شد و الان هم «جهان بانو». ما در این نوع نمایش به یک ساختارشکنی دست زدیم و کار‌های متنوعی با محتوا و فرم متفاوت اجرا می‌کنیم. این اتفاق جدیدی است که تماشاچی آن را می‌پسندد و نیاز دارد این اتفاق بیفتد. خدا را شکر که در این حوزه جا افتاده‌ایم و کار‌های متفاوتی از ما و مؤسسه دیده و شناخته شد. ضمن این‌که با استقبال فوق‌العاده‌ای از سوی مردم هم مواجه شده است؛

و در پایان از آنجا که هنر بازتاب اتفاقاتی است که در جامعه رخ می‌دهد همزمانی اجرای این نمایش با اتفاقات امروز جامعه که به نوعی زنان در آن پررنگ هستند، ارتباطی دارد؟ آیا این همزمانی تأثیری روی نمایش گذاشته است؟

نه به آن شکل. جالب است ما از همه قشری تماشاگر داریم و مخاطب ما صرفا قشر مذهبی یا با پوشش چادر نیستند. مخاطبان زیادی هستند که وقتی به تماشای این نمایش می‌آیند ظاهر متفاوتی دارند. باتوجه به سابقه مؤسسه سیمای ققنوس وقتی این مؤسسه کار جدیدی معرفی می‌کند، مخاطب می‌گوید حتما اثر جذابی خواهد بود و برای تماشا می‌آید. همزمانی اجرای این نمایش با جریانات امروز کشور هم کاملا اتفاقی است. دغدغه این کار از سال ۹۷ شکل گرفت و وقتی ما پیش تولید کار را شروع کردیم اتفاقات این روز‌ها در جریان نبود. حتی جالب است بدانید یک پروسه ۴ ماهه برای ساخت دکور نمایش داشتیم.


علی اسماعیلی، تهیه‌کننده

«جهان بانو» توصیف سیره بانوان آسمانی

دغدغه کار در حوزه بانوان از سال‌ها قبل و نگارش «جهان بانو» از ۳ سال پیش آغاز شد و بعد از تحقیقات فراوان و نشست و بررسی‌های مختلف با بانوان در عرصه‌های مختلف هنری، علمی و ورزشی نمایشنامه نهایی به تصویب رسید. تمرین آن هم از اواخر تابستان شروع شد و هم اکنون در بوستان ولایت روی صحنه رفته است. این نمایش از خلقت حضرت حوا آغاز شده و به فراز‌هایی از زندگی حضرت هاجر، آسیه، مریم، خدیجه، حضرت زهرا (س) و معصومه (س) اشاره می‌کند و به اثرگذاری زنان در دوره کشف حجاب رضاخانی و حضور موثر و بی‌بدیل‌شان در پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و حضور ویژه و پراهمیت آن‌ها در عرصه‌های علمی، فرهنگی و هنری می‌پردازد. در پایان نمایش هم استقبال زنان آسمانی از هر زنی که در حال تماشای این اثر است را ملاحظه می‌کنیم. متاسفانه در حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر کار‌های عمده چندانی برای بانوان انجام نشده، انگار دغدغه‌اش اصلا نیست، اما ما این دغدغه را از سه‌سال پیش داشتیم. قطعا می‌توانستیم کاری را به‌راحتی مثلا طی سه ماه و بدون پژوهش کافی انجام دهیم، اما هدف‌مان چیز دیگری بود. می‌خواستیم کاری تولید کنیم که در خور منزلت زنان ایرانی باشد و برای همین زمان زیادی برای آن صرف کردیم. در نمایش «جهان بانو» زوایا و خصلت‌هایی از زن نشان داده می‌شود که بی‌اغراق تا امروز کمتر در آثار نمایشی به آن پرداخته شده است.۲۵ نفر از بازیگران این نمایش خانم هستند که در نقش‌های مختلف و پرده‌های متفاوت نقش‌آفرینی می‌کنند و حدود ۳۰۰ بازیگر آقا نیز در بخش‌های مختلف تکمیل‌کننده داستان هستند. ضمن این‌که تیم پژوهش‌های گوناگونی در نگارش این نمایشنامه ما را همراهی کردند که همگی از بانوان بودند. حتی اگر در بخش‌های دیگر مانند تهیه‌کنندگی، کارگردانی، نورپردازی، دکور و... هم خانمی بود، حتما از ایشان دعوت به همکاری می‌کردیم. چون اطمینان دارم اگر نمایش‌ها و کلا آثاری این‌چنینی توسط خانم‌ها به مرحله اجرا برسد، بسیار متفاوت‌تر و اثرگذارتر از کاری خواهد بود که آقایان تولید کرده‌اند. ضمن این‌که در بیان دیالوگ‌ها هم تلاش کرده‌ایم، از شیوه کلاسیک و عامیانه توامان بهره گرفته و از صدا‌های خاص و آشنا استفاده کنیم. همچنین فرم و اجرای این نمایش مشابه نمایش‌های «روشنایی شب تار» و «تنهاتر از مسیح» است که در گذشته اجرا و مورد استقبال قرار گرفته بود. در مجموع کار برای زنان ظرافت و حساسیت بالایی را می‌طلبد و ما درنهایت دقت سعی کردیم تمام مراحل را جلو ببریم. به زعم من هر خانم ایرانی با هر عقیده‌ای، مرام و مسلکی، طرز پوششی و... زمانی‌که این نمایش را ببیند به زن بودن خودش افتخار می‌کند که البته افتخارآمیز هم است. «جهان بانو»، اثری است در شان و منزلت جایگاه زنان، در این نمایش به هیچ وجه به دنبال توصیه زندگی آسمانی نیستیم، بلکه می‌خواهیم سیره بانوان آسمانی را توصیف کنیم. امید که چراغ راهی باشد برای همه مردمان به خصوص بانوان آزاده، فهیم و شجاع کشورمان. پرداختن به موضوع بانوان در «جهان بانو» ربطی به وقایع اخیر کشورمان ندارد. به نوعی می‌توان گفت تقدیر باعث شد اجرای این نمایش به شرایط کنونی گره بخورد که البته ما هم آن را به فال نیک می‌گیریم و آن را تقدیم به همه زنان سرزمین‌مان می‌کنیم.

ضرورت بازنمایی جایگاه زنان در نمایش ایرانی

به بهانه اجرای نمایش «جهان بانو» و بازخورد وسیعی که بین مخاطبان داشته، نظرات زهرا خلیلی، زهرا شاهین‌فر، مریم فرضی و کاظم احمدزاده از مجریان باسابقه تلویزیون را که پای تماشای این نمایش نشسته‌اند، جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

کاظم احمدزاده، مجری تلویزیون

شمشیر هنر برنده است

متن دقیق، ذوق و سلیقه بی‌بدیل، نورپردازی عالی و... از «جهان بانو» نمایشی ساخته که تاثیرش تا مدت‌ها بر دل و جان مخاطب می‌نشیند. البته این نکته را هم ذکر کنم که هیچ اثر هنری، صد در صد خوب مطلق نیست. از نظر من هم در انتهای نمایش «جهان بانو» اگر زمانی که آن بانوی محترم به صورت مجازی جلو می‌آمد مصداقی‌تر می‌شد، تاثیرگذاری بیشتری بر مخاطب داشت. مصادیقی که جوانان امروز درگیری بیشتری با آن دارند. خصوصا در شرایط امروز که جوانان ما باید از دست‌ها و جریانات پشت پرده خبردار باشند. آن‌ها باید بدانند دشمنان چه نسخه‌ای برای‌شان پیچیده‌اند. فرقی هم نمی‌کند؛ الان دشمن برای تمام جوانان ما اعم از با ریش، بدون ریش، چادری، مانتویی، کم حجاب، باحجاب، مخالف، موافق و همه و همه در حال برنامه‌ریزی است و ساخت چنین آثار ارزشمندی خدمت بسیار به فرهنگ و جوانان این مرز و بوم است. از همه مهم‌تر این‌که، «جهان بانو» اصرار ندارد مفهومی را به مخاطب حقنه کند؛ مثلا به زور و با اصرار به جوانی بگوید چادر سر کن یا ریش بگذار یا...، بلکه فقط و فقط پرده‌ای را از جلوی چشم جوانان برمی‌دارد و خیلی ساده و بی‌تکلف مفاهیم عمیقی که شاید در زمانه کنونی برای‌شان کمرنگ شده باشد را پررنگ می‌کند. نسل جوان ما واقعا به خلاقیت در خلق آثار نمایشی و هنری نیاز دارد، نیاز دارد یکسری واقعیت‌ها به زبان هنر بیان شود. زبان هنر زبانی بسیار شیواست یا به بیانی دیگر می‌توان گفت شمشیر هنر، شمشیر برنده‌ای است که دو لبه دارد. یعنی به وسیله آن هم می‌شود تخریب کرد و هم بازسازی. متاسفانه دشمنان برای اغفال جوانان ما خیلی حرفه‌ای بهره می‌برند، اما ما از آن غافلیم. قطعا یک اثر هنری با چنین عمق دیدی خیلی تاثیرگذارتر از یک برنامه تلویزیونی و ویدئویی است. چون هنگام دیدن این نمایش تمام هوش و ذهن مخاطب درگیر می‌شود، اما در منزل هنگام تماشای یک برنامه تلویزیونی به هر حال تلفن زنگ می‌خورد، سر و صدایی می‌شود و...؛ بنابراین ساخت چنین آثاری لازم است تا به اصطلاح زلف جوانان ما به اهل بیت (ع) گره بخورد.

مریم فرضی، مجری تلویزیون

یک نمایش، راوی صد کتاب

سال‌ها بود که نمایش هوشمندانه‌ای مثل «جهان بانو» ندیده بودم. نمایشی که بنایش معرفی هر چه بیشتر زنان موفق و نافذ تاریخ به مردم است. سناریویی محکم، چیدمانی درست، محتوایی غنی، بازی‌های اصولی و همه و همه از «جهان بانو» کاری فاخر و ارزشمند ساخته است. تمام نقش‌های این نمایش به دلم نشست و دوست‌شان داشتم، اما هر چه نقشی به اصل خود ما نزدیک‌تر بود، برایم ملموس‌تر می‌شد، مثل نقش زنان پرستار و سفیدپوشی که در دوره کرونا بسیار پویا و فعال بودند. زمانی که این نمایش را می‌دیدم مدام با خودم می‌گفتم چه خوب می‌شود اگر حضور پررنگ‌تری از نوجوانان و جوانان را برای تماشای این اثر داشته باشیم. زمان ساخت چنین آثار ارزشمندی باید به مخاطبان آن هم توجه کنیم. در عصر کنونی نوجوانان و جوانان ما در معرض انواع و اقسام هجمه‌ها و اخبار نادرست قرار دارند و به نظرم لازم است برنامه‌ریزی‌های مدونی انجام داد تا به دیدن چنین نمایش‌های مفهومی بیایند. ما معمولا به نوجوانان و جوانان‌مان توصیه می‌کنیم کتاب تاریخ بخوانند، غافل از این‌که چنین آثار نمایشی می‌تواند به اندازه صد‌ها کتاب تاریخی تاثیرگذار باشد. چون در مدت زمان کوتاه مفاهیم عمیق و مطولی را در اختیار مخاطبان جوان قرار می‌دهد. در روزگار جوانی ما فضای مجازی به گستردگی فعلی نبود و طبعا زمان بیشتری صرف مطالعه کتاب و متون اسلامی می‌کردیم، اما باز زمانی‌که چنین آثار تاریخی را می‌بینیم از آن درس می‌گیریم و برای ما جذاب است. «جهان بانو» مجموعه‌ای از رنگ‌های روشن است که پاکی، عفت، صبوری و تاثیرگذاری مثبت را در ذهن مخاطب تداعی می‌کند. سبز روشن، آبی آسمانی، سفید و ترکیبی از تمام این رنگ‌ها که نشانه زلالی و پاکی است. البته برای این نمایش بیشتر رنگ سبز در ذهنم تداعی می‌شود، ولی همان‌طور که گفتم مجموعه‌ای از رنگ‌های روشن مناسب چنین نمایش فاخری است.

زهرا شاهین‌فر، مجری تلویزیون

عطر یاس در فضای «جهان بانو»

داستان نمایش «جهان بانو» حول محور زن چیده شده که از نظر من محور و خیمه تمام هستی است. «جهان بانو» با دقت و تمرکز کم‌نظیر ماجرای زنان بزرگ تاریخ را تا عصر حاضر روایت می‌کند. نمایشی جذاب و در عین حال مفید است. انگار آدم زنانگی خود را مرور می‌کرد. تک‌تک قصه‌هایی که روایت شد تلنگری بود به خود من؛ مثلا در بخش مربوط به حضرت آسیه که نه تنها به لحاظ شخصیتی برایم بسیار جذاب بود، بلکه به لحاظ نمایشی هم بسیار عالی کار شده بود. در مجموع این نمایش موجز و همراه با ظرافتی زنانه بود. عطر یاسی که زمان تشییع بانوی دو عالم در صحنه تئاتر پخش می‌شد خیلی به دل می‌نشست. مطمئنم این ایده از ذهن یک خانم گذشته و پیشنهاد شده. فضای این نمایش، معنوی و دلچسب بود و به نظرم دست‌اندرکاران این مجموعه خیلی خوب توانسته بودند این فضا را در بیاورند. متاسفانه در جامعه امروز ما خیلی پوسته دین سالاری می‌بینیم و این اتفاق بدی است. به گمانم تمام مشکلی که امروز با بعضی از نوجوانان و جوانان‌مان داریم به انتقال مطالب نادرست برمی‌گردد. به عبارتی در زمان مناسب مفاهیم دینی درست به آن‌ها منتقل نشده است. در حالی‌که دختران و پسران دهه ۷۰ و ۸۰ پذیرش بسیار بالایی دارند. به نوبه خودم از تمام مردم به خصوص از نوجوانان و جوانان که دنبال تعاملات اجتماعی هستند دعوت می‌کنم که به تماشای این نمایش بنشینند و اطمینان دارم هر آن‌که صاحب صبر و سلیقه است از تماشایش لذت می‌برد. «جهان بانو» من را پرت کرد به لوح سفیدی که در عزل خداوند در اختیار موجودی به نام انسان قرار داد و گفت؛ برو که نماینده من باشی. «جهان بانو» به رنگ سفید است. خیلی سفید.

زهرا خلیلی، گوینده خبر

زنان، عامل رویش جامعه

«جهان بانو» نمایش ارزشمندی بود و جزو نادرترین نمایش‌هایی است که تاثیر زیادی روی من گذاشت. هم خودم از تماشای آن لذت بردم و هم لذت بردم که دختر نوجوانم بادقت آن را تماشا می‌کرد. دخترم به دلیل مسائلی که اخیرا در کشورمان رخ داده، تا حدودی از سمت مدرسه و جامعه در جریان ناآرامی‌ها قرار گرفته است. خوشحال بودم که دخترم این نمایش را دید؛ نمایشی درباره زنان تاریخ‌ساز و تاثیرگذاری که در آن منزلت زن به نمایش گذاشته شده است. همان‌طور که همه می‌دانیم زنان در خانواده ریشه و ستون هستند و خوب است این واقعیت برای فرزندان ما از طریق آثار نمایشی یادآوری و تثبیت شود. روایت این نمایشنامه بسیار ریشه‌ای بود. در واقع به زبان عامه روایت‌گر زنان تاریخ‌ساز از زمان خلقت و هبوط آدم و حوا به زمین شروع شد. از منظر دیگری بعد تاریخی هم داشت که به هر حال نماد‌ها را تک به تک عنوان کرد. این نمایش به شایستگی زندگی زنان برجسته تاریخ بشریت را نشان می‌دهد و پیام رسالت آنان را به زبان هنری روایت می‌کند. اگر قرار باشد رنگی را به این نمایش اختصاص دهم قطعا رنگ آن سبز است؛ چرا که نشانه رویش است. زنان از نظر ذاتی، جسمی و فکری باعث رویش در جامعه هستند. به همین دلیل دشمنان ما دوست دارند زنان را هدف قرار دهند که آن‌ها را از رویش اندیشه و تمرکز بر خانواده دور کنند. در واقع اگر بتوانند زنان جامعه ما را به سمت خود بکشند قطعا بنیان خانواده از بین می‌رود و دیگر نمی‌شود با توانمندی فرزندان خوبی را تربیت و تحویل جامعه داد.

روزنامه جام جم