دستکاری ژنتیک پشه‌ها

به‌تازگی محققان بریتانیایی، با اصلاح ژنتیک پشه‌های نر گونه Aedes aegypti توانستند به‌طور چشمگیری از جمعیت این نوع پشه‌ها بکاهند. در میان تمام پشه‌های دنیا از گونه‌های مختلف، فقط نوع ماده آن‌ها نیش می‌زند و پشه ماده Aedes aegypti توانایی انتقال بیماری‌های عفونی، چون زیکا، تب دنگی، تب زرد و چیکونگونیا را دارد. به همین دلیل محققان بریتانیایی، پشه‌های نر این گونه از پشه‌ها را به‌شکلی اصلاح ژنتیک کردند که پس از تولید‌مثل، لارو‌های ماده آن‌ها پیش از بلوغ از بین برود. آن‌ها نام پشه حاصل از این تغییر ژنتیک را OX ۵۰۳۴ گذاشتند. محققان بریتانیایی پشه OX ۵۰۳۴ را از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ در چهار منطقه پرجمعیت یکی از شهر‌های سائوپائولوی برزیل رها کردند. در دو منطقه از این چهار منطقه، ۱۰۰ پشه و در دو منطقه دیگر ۵۰۰ پشه رها کردند. در این مدت این روند هفته‌ای سه بار انجام شد.

محققان در بررسی‌های این مناطق دریافتند، جمعیت پشه‌های این چهار منطقه، از ۸۸ تا ۹۶درصد کاهش داشته است. این کاهش جمعیت حتی در اوج ماه‌های تخم‌ریزی پشه‌ها مشهود بوده است. البته تعداد بالای پشه‌ها (۵۰۰‌پشه)، در مقایسه با تعداد کمتر پشه‌ها (۱۰۰پشه)، تاثیر چندانی در این کاهش نداشت. محققان بریتانیایی در بررسی نسل‌های بعدی این پشه‌های ژنتیک تغییریافته، دریافتند ژن اصلاح‌شده در پشه‌های نر پس از گذشت شش نسل (حدود شش ماه) از بین می‌رود و کارکرد اولیه خود را کاملا از دست می‌دهد؛ بنابراین این ژن اصلاح‌شده مدت زمان کمی تاثیرگذار است، البته این محققان از پیش انتظار چنین چیزی را داشتند.

محققان بریتانیایی روی کنترل پشه‌های ناقل بیماری تب‌دنگی که با وجود ملایم بودن می‌تواند مهلک باشد متمرکز شدند. این بیماری ویروسی از سه دهه گذشته تاکنون از ۱۰۰‌میلیون به ۴۰۰ میلیون مبتلای سالانه در جهان رسیده است. بنابه گفته محققان این موضوع می‌تواند به‌دلیل گسترده شدن حضور پشه‌های ناقل این بیماری در جهان باشد. این پشه‌ها که بومی مناطق مختلفی در دنیا هستند، ممکن است به‌دلیل تغییرات آب‌وهوایی، در مناطق دیگر هم به بقا و تولید‌مثل خود ادامه دهند.

محققان استرالیایی هم در تحقیقی که سال گذشته روی این پشه‌های تغییر ژنتیک‌یافته در اندونزی انجام دادند، دریافتند از جمعیت این پشه‌ها تا ۷۷درصد کاسته شده است. اصلاح ژنتیک و کاهش تعداد پشه‌ها می‌تواند به‌طور بالقوه از بیماری تب دنگی یا بیماری‌ها عفونی دیگر تا حد چشمگیری بکاهد، اما نمی‌تواند چرخه این بیماری‌ها را به صفر برساند. به همین دلیل محققان بر این باورند باید برای کنترل این پشه‌ها روش‌های چندجانبه‌ای اتخاذ کرد. برای مثال، در کنار تلاش محققان برای کنترل جمعیت پشه‌ها، مردم هم از روش‌های استفاده از نصب توری روی پنجره‌ها برای پیشگیری از ورود پشه‌ها به داخل ساختمان و دور از دسترس بودن ظرف‌های آب که پشه‌ها برای تخم‌ریزی از آن‌ها استفاده می‌کنند، استقبال کنند.

روزنامه جام جم