نگارگری هنر اصیل ایران در دنیا شناخته می‌شود

هنر نگارگری ایران که با قدمت بیش از چهار قرن در کمیته ثبت ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده، آذرماه سال 99 به عنوان پانزدهمین میراث ناملموس ایران در یونسکو ثبت شد.

همزمان با ثبت جهانی نگارگری استادان محمود فرشچیان، مجید مهرگان، مهین افشان‌پور، اردشیر مجردتاکستانی و محمدباقر آقامیری از پیشکسوتان این رشته نیز به عنوان «گنجینه زنده بشری» یونسکو ثبت شدند.

محمدباقر آقامیری، استاد پیشکسوت نگارگری ایران که سال‌هاست آثار فاخری خلق می‌کند یکی از گنجینه‌های زنده بشری است که در 73 سالگی هنوز هم اثر خلق می‌کند و شاگردان زیادی در نگارگری تربیت می‌کند.

کسب مدال طلای نمایشگاه جهانی الجزایر در سال 67، مدال طلا و لوح تقدیر نفر اول مسابقات هنری دبیرستان‌های کشور در سه دوره متوالی و کاندیدای هنر برای جایزه صلح نوبل گوشه‌ای از افتخارات استاد آقامیری است.

او در کنار هنر در ورزش نیز کارنامه موفقی دارد. محمدباقر آقامیری، رئیس سبک وادوکای و یکی از اساتید و پیشکسوتان کاراته است که ریاست کمیته فنی فدراسیون کاراته را برعهده داشت.

هنر اصیل ایرانی

آقامیری نگارگری را هنر اصیل ایرانی و اسلامی می‌داند که باید برای نسل‌های آینده حفظ شود. او اعتقاد دارد نسل جوان امروز علاقه زیادی به هنر نگارگری دارد که همین علاقه‌مندی باعث پیشرفت جوانان شده و در پاکسازی و تنظیف نگه داشتن اخلاقیات در جامعه نقش مهمی دارد.

وی با منحصر به فرد بودن هنر نگارگری گفت: رشته نگارگری و شاخه‌های آن به عنوان هنر ایرانی و اسلامی از نظر طبقه‌بندی در دنیا منحصر به‌فرد است. زیباترین نوع کتاب‌آرایی را در دنیا ما داشتیم و هنوز هم داریم. قرآن‌های نفیس و کتب نفیس که تعدادی از شعرای بزرگ مثل خمسه نظامی یا شاهنامه‌های متعدد، گلستان و بوستان و دیوان‌های شعرای بزرگ به‌ویژه از دوره تیموریان به این طرف به هنر نگارگری ایرانی تزئین و کتاب‌آرایی شدند که در دنیا نظیر ندارند. امروز بهترین، زیباترین و نفیس‌ترین قرآن‌های ما در موزه متروپولیتن نیویورک قرار دارند و آنها به داشتن چنین گنجینه‌ای به خودشان می‌بالند ولی ما اینجا این هنر اصیل را رها کرده‌ایم.

وی با تاکید بر این‌که هنر نگارگری، هنری کاملا اصیل و ایرانی است و کشورهای اسلامی متاثر از این هنر ما هستند، گفت: ما امروز الگوی تمام آنها هستیم و ایده‌های‌شان را از ما برداشت می‌کنند. نگارگری یعنی نقاشی اصیل ایرانی. ما ایران را با نگارگری می‌شناسیم. ذوق و خلاقیت و قریه و استعدادی که هنرمندان ایرانی دارند واقعا بکر است و در هیچ کجای دنیا چنین استعدادی وجود ندراد ولی متاسفانه با این رشته اصیل ایرانی که هم معنوی است و هم ملی، بی‌تفاوت و سرد برخورد می‌کنیم. نکته تاسف‌برانگیز این است که مرکز هنرهای تجسمی با زحمتکش‌های این هنر که خادم این رشته هنری هستند، برخورد خوبی نمی‌کند.

بی‌توجهی مرکز هنرهای تجسمی

آقامیری با انتقاد از مرکز هنرهای تجسمی و بی‌توجهی آنها به اساتید و هنرمندان پیشکسوت این رشته ایرانی و اسلامی گفت: یازدهمین دوسالانه ملی نگارگری ایران که قرار بود 4 آذرماه افتتاحیه آن باشد، بنا به دلایلی عقب افتاد. متاسفانه گروه هنرهای تجسمی ما را قابل ندانستند و من مسئولیتی در این دوسالانه ندارم. چند ماه تلاش کردم تا این دوره هم مثل دوره‌های گذشته این دوسالانه که به نظرم یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری ایران است، عالی برگزار شود و از بهمن سال گذشته هم با دوستان و اساتید جلسات مختلفی در این ارتباط برگزار کردیم اما متاسفانه چند روز قبل مرکز هنرهای تجسمی اطلاعیه‌ای صادر کرد و اسامی اعضای برگزارکننده را معرفی کرد که نامی از من در میان آنها نبود. در این مدت با هماهنگی و جلساتی که با وزارت ارشاد هم برگزار کرده بودیم، برنامه‌ای مدون ارائه و شورای سیاست‌گذاری و همچنین دبیر، دبیر اجرایی و دبیر هنری را معرفی کرده بودیم اما با اطلاعیه مرکز هنرهای تجسمی، متوجه شدم باوجود چندین دهه فعالیت در عرصه نگارگری و پیشکسوت بودن در این هنر ملی و اسلامی، جایی در این دوسالانه ندارم. متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی افرادی را به عنوان شورای سیاست‌گذاری و دبیر اجرایی برگزاری دوسالانه معرفی کرده که هیچ تاثیرگذاری یا سابقه‌ای در نگارگری ایران ندارند و به صرف این‌که در دانشگاه تدریس می‌کنند، انتخاب شده‌اند. متاسفانه مرکز هنرهای تجسمی عزت و احترامی برای ما قائل نشدند و در این مدت طوری عمل کردند که برای جذب افراد انرژی مثبتی از خودشان نشان ندادند. مدیریت در این زمینه ضعیف است و اگر مدیریت درست عمل می‌کرد، باید از افراد پیشکسوت که سال‌ها در این عرصه خلق هنر کرده‌اند و عناوین بین‌المللی دارند، دعوت به‌عمل می‌آورد. شاید اغراق نباشد که بگویم در این سال‌ها به‌خصوص در سال‌های اخیر کسی به اندازه من عنوان‌های مختلف بین‌المللی برای کشور کسب نکرده است. من از سال 1367 که برنده مدال طلای نمایشگاه بین‌المللی الجزایر شدم تا به امروز شاگردان زیادی تربیت کردم و به این امر افتخار می‌کنم که شاگردان بسیاری در نگارگری به جامعه معرفی کردم. امروز در نگارگری و تذهیب اساتید و هنرمندان بسیاری هستند که روزگاری نزد من این هنر را آموختند. امروز نیز به عنوان هنرمندان معتبر در کتاب‌آرایی ایران مشغول به کار هستند و در دانشکده‌های هنرهای اسلامی و ایرانی تدریس می‌کنند. من بابت این سال‌ها هیچ توقعی ندارم و ریالی هم صرف من نشده است. از من که سال‌هاست این هنر اصیل ایرانی و اسلامی را رواج می‌دهم هم حمایتی صورت نگرفته و از حقوق بازنشستگی هنرستان هنرهای تجسمی پسران که وابسته به وزارت ارشاد است، امرار معاش می‌کنم. 30 سال تدریس کردم و 18 سال است که بازنشست شده‌ام. در دانشگاه‌های تهران، هنر و سوره و آزاد تدریس کردم تا هنر نگارگری را اشاعه دهم. شاید باور نکنید که چند روز قبل با 900 هزار تومانی که به حقوق بازنشسته‌ها اضافه شد، حقوق من به 9 میلیون تومان افزایش پیدا کرد و این کفاف زندگی مرا نمی‌دهد. به همین دلیل سال‌هاست که سه روز در هفته در تهران کلاس برگزار می‌کنم و تا 8 شب مشغول تدریس هستم تا در کنار درآمد، بتوانم کار جدیدی خلق و شاگردان خوبی تربیت کنم، همچنین راه روش درست را به آنها بیاموزم.

اعتلای هنر نگارگری

این استاد نگارگری با تاکید بر این‌که برگزاری دوسالانه‌های نگارگری تاثیر بسیار زیادی در اعتلای این هنر ایرانی و اسلامی دارد، گفت: در دوره قبل نزدیک به 1700 اثر برای شرکت در دوسالانه ارسال شد که 700 اثر بعد از بررسی‌ها و این‌که کپی نباشند، انتخاب شدند. استقبال بسیار عالی بود و جوانان نشان دادند که چقدر به این هنر ایرانی و اسلامی علاقه دارند. امروز در دانشکده‌ها هنر به شکل مدرن اشاعه می‌شود ولی هنر اصیل خودمان هم باید در کنار هنر مدرن باشد اما متاسفانه در این دانشکده‌ها هنر اصیل ایرانی اشاعه داده نمی‌شود. ولی خارج از این حیطه، جوانان علاقه‌مند به هنر نگارگری هر روز بیشتر می‌شوند و چقدر خوب است که این فضای اخلاقی و فرهنگی به وجود می‌آید و فضای هنری آن بسیار ارزشمند است. همین علاقه‌مندی به این هنر باعث پیشرفت جوانان شده که در پاکسازی و تنظیف نگه داشتن اخلاقیات در جامعه نقش مهمی دارد. بسیاری از همین جوانان امروز دواوین شعرا را تذهیب می‌کنند یا روی قرآن و صفحات قرآنی بالذت کار می‌کنند. این کارها برای هنرمند معرفت و اخلاق می‌آورد و روح او را تطهیر می‌کند. اینها غیر از مسائل تجاری و عمومی است و جنبه‌های اخلاقی بسیار زیبایی به وجود می‌آوردند که باید آنها را حفظ کنیم.

علاقه نسل جوان به نگارگری

آقامیری با اشاره به این‌که هنر نگاری را می‌توان با سبک امروزی هم کار کرد، گفت: تکنیک‌های نگارگری توانایی و قابلیت بیان افکار روز را دارند. بارها هنرجویان یا کسانی که ذوق هنری دارند از من می‌پرسند که آیا باید همیشه مثل قدیم یا دوره رضا عباسی و میرزاعلی کار کنیم؟ می‌گویم آنها برای دوره خودشان هستند و اگر آن بزرگان در آن دوره به این شیوه کار کردند، مربوط به آن دوره است که دقیق هم کار کردند. به شاگردانم می‌گویم با وجود این‌که گفته می‌شود بعضی هنرها مثل خوشنویسی یا نگارگری سبک خاصی دارند و قابل تغییر نیستند ولی شما با زمان خودتان پیش بروید و می‌توانید آنها را به شکل مدرن اجرا کنید اما با تکنیک نگارگری کار کنید. چون هر رشته‌ای برای خودش روشی دارد. هنر نگارگری که سابقه طولانی و تاریخی دارد، باید تکنیک کار آن را حفظ کنیم و این تکنیک فوق‌العاده زیباف جذاب و خلاق است. ما نباید خودمان را محدود کنیم در غیر این صورت در نگارگری عقب می‌مانیم. به نظر من علاقه نسل جوان به نگارگری بیشتر از گذشته شده است. چند شاگرد من در مقطع دبیرستان درس می‌خوانند و باید از نزدیک کار آنها را ببینید که چقدر زیبا تذهیب کار می‌کنند و بسیار باهوش هستند. یک تقویم در سال 67 و 68 کارکردم که توسط وزارت ارشاد به چاپ رسید. در این تقویم دیواری صفحاتی از قرآن کریم و کارهای اصیل دوره صفوی کار کرده بودم. این تقویم را برای این بچه‌ها تکثیر کردم و آنها از روی همین اثر مشق می‌کنند و به نظر من وزارت ارشاد باید از این جوانان حمایت کند.

وی ادامه داد: حضور در دوسالانه‌ها و رقابتی که به وجود می‌آورد، می‌تواند هنرجوها و علاقه‌مندان بسیاری را به این هنر گسیل بدهد و فضای جامعه را سالم کند. همین جوانان انگیزه پیدا می‌کنند تا هنری که دارند را به تعالی برسانند. این هنر چنان جذاب است و انسان را شیفته خودش می‌کند که اگر ساعت‌ها هم برای انجام آن وقت بگذارید، خسته نمی‌شوید. من 73 سال دارم و اگر روزی ده ساعت هم نگارگری کنم، خسته نمی‌شوم. وقتی مشغول قلم‌زنی می‌شوم یا کار تابلو تذهیب انجام می‌دهم، انگار در حال استراحت هستم، چون لذت می‌برم.

جنبه بین‌المللی نگارگری ایران

آقامیری با اشاره به این‌که هنر نگارگری ایرانی مورد توجه دنیا قرار دارد، گفت: امروز هنر نگارگری ایران در دنیا مورد توجه قرار دارد. من بیش از 60 نمایشگاه در کشورهای مختلف برپا کردم و آنها شیفته این هنر هستند. در ونکوور کانادا نمایشگاهی برپا کردم و یک خانم پزشک، تابلویی که به شیوه مکتب دوره صفوی روی آن کار کرده بودم را خرید. این پزشک با شوق فراوان به دوستانش می‌گفت نمی‌‎دانستم در ایران چنین هنر، شیوه و مکتبی وجود دارد.