پکن، محل قرارهای مهم دیپلماتیک
پکن این روزها محل قرارهای مهم دیپلماتیک است؛ از طرفی امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در سفر رسمی سه‌روزه به چین با شی جین پینگ، همتای چینی خود دیدار کرده و حتی او هم از میانجیگری پکن برای توافق ایران و عربستان استقبال کرده است؛ از طرف دیگر هم حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در یک عصر بهاری در پایتخت چین با فیصل بن فرحان، همتای سعودی خود دیدار کرد. ملاقاتی که بعد از سه گفت‌وگوی تلفنی بین تهران و ریاض بالاخره ۱۷فروردین نهایی شد. وزیر خارجه کشورمان که از شامگاه چهارشنبه ۱۶فروردین با هیأتی سیاسی به چین رفته بود، صبح پنجشنبه به وقت تهران با همتای سعودی خود دیدار کرد و بعد از آن به ضیافت ناهار رفتند. نشست مشترک آن طور که از جزئیات خبرها برمی‌آید، بسیار خوب پیش رفته و در پایان دو وزیر خارجه در حضور همتای چینی بیانیه مشترکی هم امضا کردند. فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی هم بعد از این دیدار آن را عالی توصیف کرده و گفته روابط دو کشور فضای مثبت جدیدی را در کل منطقه ایجاد کرد و بر آمادگی این کشور برای اجرای موافقتنامههای موجود بین ایران و عربستان تأکید کرده است. رابطه کم‌رمق ایران و عربستان در زمستان سال۹۴ به صورت یکجانبه از سوی عربستان بعد از تجمع مقابل سفارتخانه این کشور در تهران و ورود به این سفارتخانه در واکنش به اعدام شیخ نمر قطع شد، رابطه‌ای که البته بعد از کشتار حاجیان در مناسک حج و در سرزمین منا و جنگ علیه مردم یمن به پایین‌ترین سطح خود رسیده بود و دی‌ماه هفت سال پیش فقط مناسبات رسمی آن در عمل به اتمام رسید.
بازگشت به کنفرانس بغداد۲ در اردن
البته حقیقت این است که قبل از اعلام تاریخی توافق ایران و عربستان در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ در پکن با حضور شمخانی ریشه‌های جدی این رابطه در کنفرانس بغداد۲ در اردن کلید خورد. درست در وسط معرکه بحران امنیتی در ایران که برخی کشورهای غربی تصور می‌کردند ایران تضعیف شده است، اما در حاشیه همان نشست فیصل بن فرحان و امیرعبداللهیان دیدار و گفت‌وگوی کوتاهی داشتند و پس از آن ارتباطاتی با واسطه‌گری عمان و عراق ایجاد شد و هیات‌های امنیتی ایران و عربستان برای رسیدن به توافق رایزنی‌هایی را انجام دادند. همان موقع هم صحبت‌هایی برای گذر از بحث‌های امنیتی به فاز دیپلماتیک مطرح بود، اما دو طرف برای عادی‌سازی روابط نگرانی‌هایی داشتند.
البته بیشتر از تهران، این ریاض بود که برای پلن جدیدش در شرایط جدید تغییر نظم جهانی به دنبال گسترش مناسبات با شرق و پایان‌دادن به تنش‌ها در منطقه خلیج فارس در عین توازن رابطه با غرب بود.
شروع توسعه روابط با عربستان
به هرحال بعد از دیدار رسمی دو کشور، امیرعبداللهیان از بازگشت روابط دو کشور همسایه، دوست و برادر به حالت طبیعی ابراز خرسندی کرده و حتی از آمادگی ایران برای توسعه روابط با عربستان در تمامی زمینه‌های مورد علاقه اقتصادی و تجاری و سرمایه‌گذاری خبر داده است، رویکردی که با آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور تکمیل شده است. البته آقای وزیر درباره موافقتنامههای موجود بین دو کشور هم گفته است: اسناد پایه موجود در کنار اراده رهبران دو کشور، زمینه‌های قانونی و حقوقی لازم را برای پیشبرد همکاری‌های دو کشور در تمامی زمینه‌ها فراهم کرده است.
بفرمایید ترانزیت
امیرعبداللهیان همچنین در دیدار با همتای سعودی با ذکر این نکته که رشد روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های متقابل می‌تواند به تحکیم روابط کمک کند، یکی از زمینه‌های مهم همکاری را ترانزیت برشمرد و گفت: موقعیت ژئوپلیتیک ایران فرصت بی‌نظیری را در اختیار عربستان سعودی و کشورهای خلیج‌فارس برای همکاری‌های تجاری با کشورهای شمال ایران قرار می‌دهد.
خوشحالی فرحان
فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان هم که از نوع سخنان او مشخص است از این رابطه بسیار راضی است با اشاره به گشایش صفحه جدیدی در روابط دو کشور و شکل‌گیری افق‌های جدید در روابط دوستانه و برادرانه بین ایران و عربستان، بر آمادگی کشورش برای اجرایی‌کردن موافقتنامههای موجود بین دو کشور تأکید و از تبادل هیأت‌های عالی بین ایران و عربستان استقبال کرده است. فرحان حتی با ذکر این نکته که روابط جدید بین ایران و عربستان، فضای مثبت جدیدی را در کل منطقه ایجاد کرد، اظهار داشته که آماده‌ایم با کمک و همکاری ایران این فضای مثبت را در مناسبات منطقه‌ای تقویت کنیم.
اعزام هیأت‌های فنی به پایتخت‌ها
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه که تیم دیپلماسی را در سفر به پکن همراهی می‌کرد، در تشریح رایزنی‌های امروز بین وزرای خارجه ایران و عربستان و بیانیه مشترکی که به امضا رسید، گفت: متعاقب توافق دو کشور برای از سرگیری روابط رسمی فیمابین و سه دور گفت‌وگوی تلفنی بین وزرای خارجه ایران و عربستان مقرر شد هیأت‌های دولتی و خصوصی دو کشور در این زمینه با هم دیدار کرده و زمینه‌های گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی و همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک را فراهم کنند و دو طرف به منظور تسهیل آمد و رفت بین دو کشور توافق کردند با دیدار هیأت‌های فنی دو کشور، خطوط هوایی بین ایران و عربستان برقرار و آمد و رفت بین دو کشور را تسهیل کنند.
۳ میانجی اصلی از تهران تا ریاض
تهران و ریاض در حالی در میانه فروردین به یک توافق راهبردی رسیدند که نقش عمان، عراق و در نهایت چین از میانجیگران اصلی این توافق برجسته بود. مذاکرات ایران و عربستان در اواخر سال ۱۴۰۰ و اوایل ۱۴۰۱ در بغداد برگزار شد، در میانه بحران پاییز در ایران به بن‌بست رسید اما دوباره تداوم نشست‌ها در سکوت با حضور دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و مساعد بن‌محمد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان سعودی از سر گرفته شد و رسانههای جهان را در شوک فرو برد.
از نفس‌افتادن پیمان آبراهام
اما اهمیت فرامتن این توافق هیچ چیزی کم از اصل توافق ندارد، در شرایطی که پرچم براندازی در کوران بلوای ۱۴۰۱ بر زمین افتاد و شیشه منزوی‌کردن ایران در جهان و منطقه با صدای بلند شکست، این توافقنامه‌ها از چین و روسیه تا ریاض و کشورهای خلیج فارس رویای انزوای اقتصادی تهران را هم فروریخت، به ویژه این که در بازی جدید آسیایی تل‌آویو حقیقتا به مرحله دست‌بسته رسیده است؛ اعتراضات شعله‌ور داخلی از یک سو و درگیری چند روز اخیر با جبهه مقاومت از سوی دیگر در عین ترمیم رابطه تهران و ریاض حسابی صهیونیست‌ها را مجنون و سردرگم کرده است و به نظر می‌رسد با بازگشت عقلانیت و مدارا به روابط ایران و عربستان رویای عادی‌سازی دولت یهود با کشورهای عربی در قالب توافق ابراهیم از نفس افتاده است. کاهش هژمونی آمریکا در جهان، پررنگ‌شدن نقش چین، امنیت خلیج فارس برای سرمایه‌گذاری، کاهش تنش در خاورمیانه و شروع همکاری‌های اقتصادی تهران و ریاض در نظم نوین جهانی هلال همسایگی موثر و پرمنفعت را به همه نشان داده است.
بیانیه آشتی بعد از ۷سال
بالاخره بعد از بحث و بررسی طرفین وقتی کار به پایان رسیده دو طرف بیانیه مشترکی را امضا کردند و در بیانیه امضاشده از سوی امیرعبداللهیان و فرحان، همکاری‌های امنیتی برمبنای موافقت‌نامه سال ۸۰ و همکاری‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فناوری، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان بر مبنای تفاهمی خواهد بود که سال ۷۷ بین دو کشور به امضا رسید. گشایش نمایندگی‌ها طی زمان مورد توافق، آغاز اقدامات لازم را برای بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور در ریاض و تهران و سرکنسولگری‌ها در جده و مشهد، ایجاد هماهنگی‌های لازم میان هیأت‌های فنی برای بررسی راه‌های گسترش همکاری میان دو کشور از جمله از سرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیأت‌های رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور از جمله روادید عمره، از مهم‌ترین بندهای بیانیه مشترک و توافق ایران و عربستان بود.دو وزیر خارجه همچنین توسعه روابط در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری را هم مورد توجه قرار دادند.
