آرسنیک در کمین

برای این‌که بدانیم خطرات این فلز چیست و چگونه به بدن ما راه می‌یابد، نظر دکتر نسرین مویدنیا، متخصص علوم و صنایع غذایی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در حوزه شناخت و سلامت غذا را جویا شده‌ایم.

آرسنیک دو نوع معدنی و غیر‌معدنی دارد که نوع معدنی آن بسیار خطرناک و سرطان‌زا و نوع غیرمعدنی آن، تا حدودی خطرات کمتری نسبت به نوع معدنی دارد. خطر ناشی از آرسنیک به حدی زیاد و تهدیدکننده است که انجمن سرطان آمریکا به وضوح به نقش این فلز سنگین در بروز سرطان ریه، مثانه، پوست، کلیه، کبد و پروستات اشاره کرده است.

غلات در معرض خطر

به گفته دکتر مویدنیا بیشترین میزان آرسنیک در غذاهای دریایی مثل ماهی و صدف و محصول پرمصرف برنج و فرآورده‌های آن شناسایی شده است. البته در سایر غلات هم این آلودگی وجود دارد اما برنج به‌دلیل نوع کشت و ارتباط و وابستگی‌اش به آب و خاک ۱۰ برابر بیشتر از سایر غلات آلودگی دارد. ضمن این‌که آرسنیک در شیر، گوشت، قارچ، میوه و آبمیوه هم وجود دارد اما عمده نگرانی بر ماده غذایی اصلی و پرمصرف برنج و غذاهای برپایه برنج است که اغلب برای مصرف شیرخواران و خردسالان تهیه می‌شود. آرسنیک برنج از نوع معدنی و خطرناک اما آرسنیک غذاهای دریایی از نوع غیرمعدنی و کم‌خطرتر است. توجه داشته باشید که آرسنیک به‌دلیل وجود در آب و خاک بیشتر در پوسته و سبوس برنج وجود دارد و میزان آن در برنج قهوه‌ای بیشتر از برنج سفید است، تحقیقات نشان داده که شست‌وشوی چندباره برنج می‌تواند تا ۱۰ برابر از میزان آرسنیک آن بکاهد و همچنین خیساندن برنج در آب زیاد و استفاده از برنج آبکش تا نیمی از آرسنیک آن می‌کاهد.

رد پای آرسنیک در محصولات چوبی

آرسنیک در آب آشامیدنی هم وجود دارد و میزان آن در آب‌های زیرزمینی بیشتر از آب‌های رودخانه‌ای و دریاچه‌ای و از نوع معدنی است. همچنین آرسنیک در آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها موجود است و افرادی که با این سموم به جهت سمپاشی باغات و مزارع در ارتباط هستند در اثر تنفس و حتی تماس پوستی به‌شدت در معرض خطر قرار دارند.

به ترکیب چوب‌های فشرده و خاص که به‌صورت صنعتی تولید و در سازه‌های چوبی ساختمانی و میز و نیمکت‌ها استفاده می‌شوند نیز به جهت جلوگیری از آسیب حشرات و جوندگان کمی آرسنیک نوع معدنی و سمی اضافه می‌شود که تماس این چوب‌ها با پوست یا غبار ناشی از اره کردن این چوب‌ها یا دود ناشی از سوزاندن آنها می‌تواند سبب آلودگی و مخاطراتی برای افراد شود.

مواد بهداشتی غیر‌مجاز

مهم‌ترین نکته‌ای که ممکن است خیلی افراد از آن بی‌خبر باشند وجود آرسنیک در پودرهای موبری است که در ایران به اسم واجبی و در طب سنتی با نام نوره شناخته می‌شوند.

این پودرها حاوی ترکیب آهک و زرنیخ هستند که زرنیخ چیزی نیست جز سولفید آرسنیک که از نوع معدنی و خطرناک است.

این پودرهای موبر بی‌نام و نشان که بیشتر افراد سودجو در مراکز نامعتبر عرضه می‌کنند، به شکل غیراستاندارد و غیرمجاز در ایران، هند و برخی از کشورهای آسیای شرقی کاربرد دارد. این پودر نه‌تنها با استنشاق، بلکه همان تماس پوستی‌اش می‌تواند سبب بروز سرطان‌ ریه و پوست شود. ​​​​​​