روزگار ارتباط مغز و رایانه

به گفته محققان رابط‌های مغز و رایانه یا BCI، به افراد مبتلا به آسیب‌ها یا اختلالات عصبی که آنها را از صحبت کردن یا تایپ کردن بازمی‌دارد، نوید زندگی بهتر را می‌دهند.

چندین شرکت، از جمله نورولینک، استارتاپ ایلان ماسک، روی توسعه چنین دستگاه‌هایی کار کرده‌اند اما هنگامی که ارتباط از طریق ایمپلنت‌های مغزی به واقعیتی عملی تبدیل شود، امکان کاشت ایمپلنت نه‌تنها در افراد دارای معلولیت، بلکه برای افراد کاملا توانمند نیز افزایش می‌یابد و آنها را قادر به برقراری ارتباط با رایانه‌ها و تقویت عملکرد خود می‌کند.

تاریخچه رابط‌های مغز و رایانه
عمر BCI‌ها که هنوز تا حد زیادی تجربی باقی مانده‌اند به چندین دهه می‌رسد. محققان برای اولین بار در اوایل دهه ۱۹۷۰ یک BCI پوشیدنی را آزمایش کردند و در اواخر دهه ۱۹۹۰ اولین دستگاه را با جراحی در انسان کاشتند. براساس گزارش‌ها، از آن زمان تاکنون، کمتر از ۴۰ نفر در سراسر جهان ایمپلنت‌های عصبی دریافت کرده‌اند. محققان می‌گویند یکی از موانع اصلی توسعه BCI این است که هر فرد سیگنال‌های مغزی منحصر‌به‌فردی تولید می‌کند. مشکل دیگر سنجش این سیگنال‌هاست.

دکتر ادوارد چانگ، رئیس بخش جراحی مغز و اعصاب در دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو، در مقاله‌ای که در اکتبر ۲۰۲۲ در نشریه مهندسی IEEE Spectrum، منتشر شد آزمایشی را توضیح می‌دهد که در آن بیماری که در ۱۵ سال گذشته صحبت نکرده بود، قادر بود پیام‌های ساده‌ای حاوی کلمات کامل را ارسال کند. ابتدا ارائه نازک و انعطاف‌پذیری از الکترودها روی سطح مغز بیمار و نه در داخل آن قرار گرفت. این ارائه از چندصد الکترود تشکیل شده بود که هرکدام می‌توانستند سیگنال‌های هزاران نورون را ثبت کند. ارائه آن سیگنال‌ها را به دستگاهی میفرستاد که آنها را رمزگشایی و به کلماتی که بیمار می‌خواست بگوید، ترجمه میکرد. بر اساس مقاله IEEE Spectrum، برای ثبت تکانه‌های مربوط به گفتار، محققان روی قسمت‌هایی از قشر حرکتی مغز تمرکز می‌کنند که به ماهیچه‌های صورت، گلو، دهان و زبان می‌گویند چگونه حرکت کنند تا صدا ایجاد شود. پیشرفت در هوش مصنوعی به شناسایی فعالیت عصبی مرتبط با گفتار کمک کرده است. در حالی‌که پیشرفت‌ها در ایمپلنت‌های عصبی برای کمک به افرادی که قادر به تکلم نیستند، نویدبخش است اما برخی نگران هستند که فناوری عصبی خطرات احتمالی را نیز به همراه داشته باشد. در مقاله‌ای که در دسامبر ۲۰۲۲ در پایگاه کانورسیشن منتشر شد، نانسی اس.‌جکر، استاد اخلاق زیستی و علوم انسانی دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن و دکتر اندرو کو، استادیار جراحی اعصاب این دانشگاه، سناریویی را برای آینده را توصیف کردند که در آن دستگاه‌های محاسباتی کوچکی به جریان خون سربازان تزریق و به مغز آنها هدایت می‌شوند. این دو محقق نوشتند ایمپلنت‌های تزریق‌شده می‌توانند سربازان را قادر سازند تا با فکر کردن، سیستم‌های تسلیحاتی‌ای را که هزاران مایل دورتر هستند، کنترل کنند اما این فناوری همچنین از نظر تئوری می‌تواند پیام‌ها را به مغز سربازان منتقل و ارتش را قادر سازد رفتار آنها را دستکاری کند.

ملاحظات اخلاقی و منشور حقوق عصب‌شناختی
جکر می‌گوید او همچنین نگران است که BCI ممکن است برای سرقت اطلاعات از مغز افراد یا برای سرکوب احساسات و کنترل آنها استفاده شود. او می‌گوید: «من فکر می‌کنم واقعا ضروری است که از قبل درباره پیامدهای اخلاقی فناوری عصبی فکر کنیم.» جکر از ایجاد منشور حقوق عصب‌شناختی حمایت می‌کند که «آزادی شناختی» افراد از جمله حق حفظ حریم خصوصی ذهنی و ممنوعیت مداخله غیرمنطقی در وضعیت روانی آنها را تضمین ‌کند.

دنیایی که در آن زبان آموخته نمی‌شود، بلکه انتقال پیدا می‌کند
یک کارشناس دیگر دنیایی را تصور می‌کند که در آن افراد هنوز از دهان خود برای صحبت کردن استفاده می‌کنند اما توسط فناوری کمک یا کنترل می‌شوند. ویو ایوانز، استاد سابق زبان‌شناسی دانشگاه بنگور انگلستان و کارشناس تکامل ارتباطات دیجیتال در رمانی علمی تخیلی به نام «آخرالزمان بابل» آینده‌ای را به تصویر می‌کشد که در آن بیشتر مردم دیگر زبان نمی‌آموزند، بلکه از ایمپلنت‌های عصبی برای انتقال واژگان و دستور زبان خود در سیستم ابری استفاده می‌کنند. ایوانز می‌گوید: «دستگاه‌های هوشمند از سیگنال‌های در حال انتقال یعنی داده‌های کدگذاری شده در بسته‌های دادهIP که از طریق اینترنت بی‌سیم کدگذاری و توزیع می‌شوند، استفاده می‌کنند. انتقال زبان نیز اساسا به همین روش انجام می‌شود. با یک «تراشه زبان» که در مغز کار گذاشته می‌شود، می‌توانیم هر زمان که بخواهیم زبان را از اینترنت مستقیما به مغزمان منتقل کنیم.» در آینده‌ای که ایوانز متصور است، نیازی به مطالعه زبان‌های مختلف نیست؛ زیرا به‌جای این‌که فرد مجبور باشد زبان جدیدی را یاد بگیرد، فقط از کلمات و دستورزبان مورد نیاز خود برای همگام‌سازی با پایگاه داده زبانی که در سروری در فضا ذخیره می‌شود، استفاده می‌کند. در نتیجه، برای مثال ساکنان آمریکا یا انگلستان می‌توانند با پرداخت وجه اشتراک یک زبان جدید مثلا زبان ژاپنی، فورا این زبان را بفهمند، صحبت کنند و در توکیو مشغول به کار شوند.

نکات منفی می‌توانند قابل توجه باشد
ابزارهای الکترونیکی ممکن است بسیار جالب به نظر برسند اما برخی نکات منفی قابل توجه هم درمورد آنها وجود خواهد داشت. برای مثال، در آینده‌ای که ایوانز گمانه‌زنی می‌کند، تعداد زبان‌های مورد استفاده در سراسر جهان کاهش می‌یابد؛ زیرا شرکت‌های فناوری صاحب سرورهای زبان شروع به حذف زبان‌هایی می‌کنند که زیاد استفاده نمی‌شوند به طوری که افراد فقیرتر ممکن است مجبور شوند تک‌زبانه شوند. دامنه و تنوع زبانی به سرعت کاهش می‌یابد وضعیتی که پیامدهایی برای هویت، قومیت و غیره خواهد داشت. انتقال زبانی پیش‌بینی‌شده توسط ایوانز ممکن است تهدیدی برای آزادی بیان نیز باشد، زیرا شرکت‌های بزرگ فناوری و دولت‌ها به معنای واقعی کلمه می‌توانند کلماتی را که افراد از آنها استفاده می‌کنند و توانایی آنها برای بیان ایده‌های‌شان را کنترل کنند. به این ترتیب رژیم‌های خودکامه می‌توانند با محدود کردن آزادی بیان در زبان، از فناوری برای اهداف خود سوء‌استفاده کنند.

منبع: science.howstuffworks.com