به بیان بهتر بهبود حملونقل، موقعیت‌های جدیدی را در بروز استعداد بالقوه مناطق از نقطه‌نظر دسترسی و ایجاد ارتباط بین مکان‌ها و پدیده‌ها به‌وجود خواهد آورد. ضمن این‌که هرگونه گرایش حاکم بر اقتصاد «درون‌زا و برون‌زا» تأثیر عمیقی براین بخش خواهد گذاشت. به این مفهوم که هر فعالیتی از جمله حملونقل اگر به بازارهای داخلی متکی باشد، پس از مدتی هرچند طولانی کارایی خود را از دست می‌دهد و در دستیابی به اهداف خود با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. بنابراین باید فعالیت‌های حملونقل کشور در جهت استفاده از فرصت‌های موجود در منطقه سوق داده شود تا به شبکه حملونقل جهانی بپیوندد. علاوه بر این حملونقل به‌عنوان موتور محرک مبادلات بازرگانی، نقش مؤثری در گسترش رکود فعالیت‌های تجاری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی کشورهای تازه صنعتی آسیایی جنوب‌شرقی مانند تایوان، کره‌جنوبی، سنگاپور، مالزی و هنگ‌کنگ که از طریق گسترش صادرات امکان‌پذیر شده تا حدود زیادی مدیون سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تجهیزات حملونقل و توسعه مهارت‌های مدیریت آن بوده است.
توسعه و پیشرفت یک کشور بدون وجود شبکه حملونقل سریع و کارآمد امکان‌پذیر نیست. ایران از دریای خزر تا خلیج‌فارس موقعیت‌های جغرافیایی و ژئوپلتیک کمنظیری دارد. این موقعیت خاص عامل گسترش همکاری ریلی بین ایران و کشورهای پیرامونی است. با توجه به تأکیدات رهبری درباره توجه به «اقتصاد دریا» در جنوب و شمال و همچنین اشاره به توسعه کشتیرانی در اسناد بالادستی و این‌که دریای خزر قطب دوم اقتصادی کشور بعد از خلیج‌فارس است، ضرورت دارد ایران سهم بیشتری در ترانزیت و تجارت در کریدور شمال ــ جنوب داشته باشد. ایران در کنار روسیه مهم‌ترین نقش‌آفرینان سواحل دریای خزر هستند و افزایش تبادلات تجاری از خزر تا خلیج‌فارس سیاست راهبردی کشور معرفی شده است.
اهمیت کریدور شمال ــ جنوب
کریدور شمال ــ جنوب پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج‌فارس بهشمار می‌رود. در این کریدور ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیج‌فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب‌شرقی آسیا برقرار می‌شود. شبکه بزرگراه‌ها، مسیرهای دریایی و ریلی به طول ۷۲۰۰ کیلومتر، کریدور حملونقل بین‌المللی شمال ــ جنوب را تبدیل به کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی (حدود ۳۵ تا ۳۷ روز) بین روسیه و هند می‌کند. کریدور شمال ــ جنوب دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه می‌دهد و در عین حال به ایران امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه‌ای را می‌دهد.
رقیبی برای مسیرهای گذشته
کریدور شمال ــ جنوب می‌تواند رقیبی جدی برای کانال سوئز در مبادلات تجاری بین شرق و غرب باشد. هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزان‌تر است و زمان حملونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد. کریدور شمال ــ جنوب که حتی پیش از جنگ در شرق اروپا و ناامنی بنادر روسیه در دریای سیاه، مورد توجه بود با بحران انرژی و بحران غله ناشی از جنگ اوکراین، اهمیت ژئواستراتژیک خود را بیش از پیش نمایانتر کرد. بهطور کلی کشورهای آسیای مرکزی و جنوب قفقاز بهشدت با کمبود فضا در توسعه روابط تجاری با یکدیگر روبهرو هستند و هرگونه فرصت برای توسعه روابط تجاری بین آنها بهخصوص در حوزه حمل‌و‌نقلی با استقبال این کشورها مواجه می شود.
درآمد ثابت ارزی برای ایران
با توجه به این‌که برخی از همسایگان مانند قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان به نحوی محصور در خشکی هستند و برای رسیدن به دریا می‌باید از طریق ایران کالاهای خود را حمل کنند. بهره‌مندی ایران از کریدورها ازجمله کریدور شمال-جنوب از این منظر، بسیار حائز اهمیت است. این کریدور، می‌تواند دیپلماسی سیاسی ــ اقتصادی ایران در قفقاز را بیش از پیش فعال و نقشآفرین کند. تکمیل کریدور شمال-جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است. پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی‌شدن این کریدور، ایران سالانه حدود ۲۰میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند که می‌تواند تا حدی وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهد. ظرفیت ترانزیت کریدور شمال- جنوب، ۳۰ میلیون تن در سال است اما در حال حاضر ایران از دو میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد. در این صورت ایران نیاز به خام‌فروشی نخواهد داشت و از سوی دیگر توان صادراتش افزایش می‌یابد. از این کریدور سالانه حدود ۲۵۰ میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا ترانزیت خواهد شد. پیش‌بینی شده سهم ایران در ترانزیت کالا حدود ۴درصد و تولید حدود ۱۵درصد باشد.
ارتباط با همسایگان
این کریدور از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی اوراسیا با خلیج‌فارس است که با توجه به نگاه دولت سیزدهم به دیپلماسی همسایگی و توسعه ارتباطات و مناسبات با کشورهای منطقه، می‌تواند نقش مهمی در ترانزیت کالاهای کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقهای ایفا کند. استفاده از ظرفیت ترانزیتی کریدورها و نهادهای منطقه‌ای همچون سازمان همکاری شانگهای و... ازجمله اقدامات مهم دولت سیزدهم برای گسترش دایره دیپلماسی اقتصادی و پیشبرد راهبرد تقویت ارتباط با منطقه و همسایگان در راستای منافع ملی است. به نظر می‌رسد برای تکمیل زیرساخت این کریدور اقتصادی به یک شبکه حملونقل نیازمندیم که در این بخش بنادر روسیه نقش مهمی ایفا خواهد کرد. از سوی دیگر رفع موانع گمرکی، بانکی، بیمهای و حملونقل ترکیبی در این کریدور، ضروری است.
کاهش اثر تحریم‌ها
در شرایطی که آمریکا و متحدانش به‌دنبال منزوی کردن ایران به منظور پیشبرد اهداف خود در بخش‌های سیاسی و اقتصادی هستند ایران ارتباط با همسایگان را در برنامه دیپلماسی اقتصادی خود قرار داده و نتایج مطلوبی هم کسب کرده است. از سوی دیگر تکمیل کریدور شمال ــ جنوب از جمله اقدامات دیگر دولت فعلی است که استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی را کامل می‌کند. همچنین جایگاه ایران از نظر صادرات نیز تغییر خواهد کرد و از یک کشور صادرکننده مواد خام به یک کشور شاهراه تجارت جهانی تبدیل می‌شود و در این صورت تحریم‌ها نیز اثر خود را از دست می‌دهند.
اتصال ریل و دریا با تکمیل پروژه رشت -آستارا
کریدور شمال ــ جنوب یک طرح اقتصادی برای ایران و جهان محسوب می‌شود. از افزایش درآمد برای کشورمان گرفته تا کاهش هزینه صادرات برای کشورهای دیگر. از این کریدور بزرگ پروژه رشت ــ آستارا هنوز تکمیل نشده اما امروز خبرهای خوشی به گوش می‌رسد.پروژه ریلی رشت ــ آستارا مجموعا ۱۶۴کیلومتر است که در این مسیر از ۶۳ پل که طول آنها ۴۱ کیلومتر برآورد می‌شود استفاده شده است. همچنین این پروژه از یک تونل برای اتصال بهره‌مند شده که تا حدی به کوتاه‌تر شدن مسیر کمک کرده است. این پروژه از شهرهای صومعه‌سرا، ماسال، رضوانشهر، پره‌سر، اسالم ــ تالش، لیسار، حویق، لنودیل و آستارا می‌گذرد. همچنین در رشت بندر کاسپین واقع شده که این بندر می‌تواند مقصد واردات و صادرات معرفی شود. افتتاح خط ریلی رشت ــ آستارا که بخشی از کریدور شمال ــ جنوب را تشکیل می‌دهد به تنهایی مزایای اقتصادی به‌دنبال دارد. به این صورت که تسهیل در مبادلات بازرگانی از مبادی و مقاصد بندر هلسینکی فنلاند، هامبورگ آلمان، باتومی گرجستان با بنادر جنوبی ایران، دهلی‌نو، کراچی پاکستان و بانکوک تایلند را به‌دنبال دارد. از سوی دیگر در سفر گردشگران خارجی و داخلی نیز تسهیلاتی را ایجاد خواهد کرد. توسعه ترابری ریلی به‌عنوان ترابری سازگاربا محیط‌زیست در بخش باختری استان گیلان با تاثیر توسعه این استان و همچنین کاهش سوانح و تصادفات جاده‌ای و عوارض زیست‌محیطی و جلوگیری از رشد بی‌رویه شهر‌ها در کرانه راه‌ها از جمله مزایای دیگر پروژه رشت ــ آستارا به حساب می‌آید. بررسی‌ها بیانگر آن است که با افتتاح این پروژه راه‌آهن ایران به خطور ریلی جهانی متصل خواهد شد. به‌طوری‌که با کشورهای جمهوری قفقاز، روسیه، اسکاندیناوی و شمال اروپا ارتباط ریلی برقرار می‌شود.اکنون تجارت بین فنلاند و ایران از مسیر دریایی ۳۳ روز به طول می‌انجامد که با افتتاح پروژه رشت ــ آستارا مسیر دریایی و ریلی دو کشور به ۱۲ روز کاهش می‌یابد. از سوی دیگر صادرات فنلاند به پاکستان از ۴۱ روز به ۱۸ روز کاهش می‌یابد. همچنین تجارت فنلاند و هند از ۳۵ روز به ۲۰ روز و با تایلند از ۴۵ روز به ۲۱ روز کاهش خواهد یافت که این موضوع هزینه‌های تجارت را به طرز چشمگیری نزولی و به‌صرفه می‌کند.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
حسن فضلا...، نماینده پارلمان لبنان در گفتوگو با «جام‌جم» مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
