تبلور فرهنگ ایرانی در «آتش و باد»

در این نشست مجتبی راعی کارگردان، منصور براهیمی یکی از نویسندگان و حسن نجاریان تهیه‌کننده سریال آتش و باد در کنار افرادی مثل امیر بوالی مدیرگروه طرح و برنامه مرکز سیمافیلم و کیخسرو دهقانی شاهنامه‌خوان حضور داشتند و سخنانی را درباره این سریال مطرح کردند.

به گزارش جام‌جم، سریال آتش و باد به‌واسطه پرداخت درستی که نسبت به اقوام ایرانی داشت، مضمون بحث نشستی بود که روز گذشته در سازمان صداوسیما برگزار شد. آنی‌زاده، مدیر واحد فرهنگ مردم سازمان صداوسیما در ابتدای این نشست، توضیحاتی درباره سریال و مهمان‌هایی که به این نشست دعوت شده‌بودند، ارائه کرد. سپس مژگان وفادار، مدیر گروه سنجش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مرکز تحقیقات صدا و سیما آماری از مخاطبان سریال در نظرسنجی‌های صداوسیما بیان کرد و گفت: «این سریال برای ما در چهار مقطع زمانی اتفاق افتاد. پیش از نوروز، ماه رمضان و بعد از ماه رمضان. طبق نظرسنجی‌ای که در ۵فروردین و همچنین انتهای سریال انجام دادیم، در مجموع آمار سریال صعودی بود. یعنی مشخص بود توانسته بیننده را با خود همراه کند و به بیننده‌هایش در طول کار اضافه هم شود.» وی ادامه داد: «برخلاف برخی سریال‌ها که در نظرسنجی نوسان دارند اما این سریال به دلیل ویژگی‌هایی که داشت، توانست مخاطبان بسیاری را با خود همراه کرده و رضایت ۶۵ درصدی را در این آمار داشته‌باشد.»
پس از آن دکتر عارف از نظر قوم‌شناسی سریال را مورد ارزیابی قرار داد و گفت: این سریال فرهنگ ریشه‌داری را نشان می‌دهد که از این نظر کار بسیار ارزشمندی است. چون سراغ یکی از اقوام پیچیده و ریشه‌دار ایرانی رفته‌است. تا جایی که من قشقایی‌ها را می‌شناسم، می‌دانم که این سریال توانسته رضایت آنها را جلب کند. در این سریال روابط سیاسی دوره قاجار، خوانین و نکات بسیار مهمی مطرح شده‌بود که کار بسیار سخت اما ارزشمندی است.

جامعه به چنین سریال‌هایی نیاز دارد
وی ادامه داد: جامعه امروز ما نیازمند ساخت چنین سریال‌هایی است اما در این میان چند نکته حائز اهمیت است. ازجمله این‌که چقدر توانسته با زبان مشترک جهان صحبت کند؟ یکی از نکات مهمی که همواره در فرهنگ ایرانی وجود دارد، این است که ایران از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب دارای وحدت ملی است. اتفاقی که در هیچ کشوری وجود ندارد و به‌خصوص قبیله قشقایی جایگاه سیاسی بسیاری دارند که در این سریال به آن به‌خوبی پرداخته شده‌است. وی همچنین افزود: من مدتی در این اقوام زندگی کرده‌ام و از نزدیک با آداب، رسوم و فرهنگ‌شان آشنا هستم. آنها آدم‌های بسیار اهل علم و مطالعه‌ای هستند. بنابراین پرداختن به این اقوام و قبایل برای من بسیار ارزشمند است. چون فکر می‌کنم مردم نیازمند دیدن فرهنگ خودشان در آثار هنری هستند اما آنچه که در این میان حائز اهمیت است، این‌که مطالعات مردم نگاری در تولیدات سینمایی و تلویزیونی بسیار مهم است. من همین‌جا لازم است به گروه تولید این سریال تبریک بگویم که با توجه به شرایط و سختی‌هایی که ساخت چنین آثاری دارد اما توانست آن را بسازد و به سرانجام برساند. البته ما در این سریال آدم‌ها و قبایلی را می‌بینیم که خیالی هستند و اتفاقا جزو نکات مثبت کار است.
عارف در ادامه عنوان کرد: هرچقدر در این زمینه سریال‌هایی ساخته شود باز هم کم است. چون ما اقوام و قبایلی را داریم که فرهنگ غنی دارند. اصلا ایران به‌همین‌دلیل است که متمایز از کشورهای دیگر است. وی با اشاره به بازی‌ها و فضاسازی این سریال بیان کرد: من معتقدم باید یک قوم‌شناس در کنار چنین پروژه‌هایی باشد. درنهایت همین که به اقوام ایرانی و فرهنگ‌شان در این سریال پرداختید کار بی‌نظیری کرده‌اید.

از سریال‌های آپارتمانی فاصله گرفتیم
دکتر نجاری نیز با بیان خاطره‌ای از دوران نوجوانی و کارگردانی تئاتر فجر و حضور منصور براهینی در آن دوران افزود: این سریال توانست جای خود را بین خانواده‌ها باز کند و یک سریال تاثیرگذار باشد. ما با این سریال توانستیم پس از سال‌ها از سریال‌های آپارتمانی فاصله بگیریم و بسیاری از آیین‌های فراموش‌شده را احیا کنیم و به مخاطب نشان دهیم. همین که عنوان قبلی سریال «جشن‌سربرون» بود به مخاطب از همان ابتدا نشان می‌داد که این سریال با یک آیین شروع می‌شود. عنصر فرش هم به‌عنوان تبلور فرهنگ ایرانی است که در این سریال به آن پرداخته شد. بنابراین از نقاط قوت این سریال می‌توان به زنده‌نگه‌داشتن آیین‌ها اشاره کرد. همچنین در این سریال شاهنامه‌خوانی دیده‌ایم که جزو آیین‌های این قوم است. بنابراین پرداختن به چنین آیین و قومیتی کار بسیار سخت و ارزشمندی است. وی همچنین ادامه داد: من فکر می‌کنم این سریال برای سیاست‌گذاران ورزشی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد. مثلا تیراندازی که در این سریال نشان داده شد پیشینه زندگی در این سرزمین را دارد که اتفاقا در رقابت‌های ورزشی ما همواره در این زمینه حرفی برای گفتن داریم. من تصور می‌کنم بهترین راه جهانی‌شدن، ملی‌شدن است. پرداختن به قومیت‌های مختلف در سریال‌های تلویزیونی می‌تواند باعث همبستگی ملی شود. وی در ادامه بیان کرد: نکته مهم دیگری که در این سریال وجود دارد این است که به تاریخ معاصر به‌صورت دقیق، موجز و منطقی پرداخته شده است. ادبیات و فرهنگ و هنر ایران‌زمین در این سریال به چشم می‌خورد. همین‌طور مبحث نفت که همه چیز تحت‌تاثیر این موضوع است. وی با اشاره به نکات مثبت دیگر این سریال گفت: نکته مثبت دیگر این سریال بحث تقابل‌هاست. تقابل مشروطه و غیرمشروطه، پایدارخان و نامدارخان، خیر و شر، ارباب و رعیت و... . من فکر می‌کنم این سریال ۲۰ سال دیگر جایگاه خود را پیدا می‌کند. همان‌طور که هنوز هم سریال «روزی‌روزگاری» مخاطبان خود را دارد. نجاری همچنین افزود: نقش زن هم در این سریال بسیار تاثیرگذار است. من بی‌بی کتایون در این سریال را مادر ایران می‌دانم که به‌خوبی به این نقش در سریال پرداخته شده‌بود. شخصیت‌پردازی‌ها بسیار دقیق و درست و بی‌نظیر بود. به‌عنوان‌مثال شخصیت پایدارخان خودش به‌تنهایی می‌توانست یک سریال باشد. بازی حسین محجوب هم در این سریال بی‌نظیر بود. زنده‌یاد اکبری‌مبارکه نیز یکی از بهترین بازی‌هایش را در این سریال داشت و در کل همه بازیگران درخشیدند. حتی فیلمبرداری و طراحی صحنه و لباس این کار هم بی‌نظیر بود. دکورهایی که برای این سریال طراحی شد بسیار خوب و باورپذیر بود. پیشنهاد می‌کنم مدیران از این تجربه خوب و موفق در تاریخ معاصر بهره گرفته و به ساخت سریال‌های دیگری از این دست اقدام کنند. در بخش دیگری از این نشست براهیمی، یکی از نویسنده‌های سریال آتش و باد به سوالات پاسخ داد.
او گفت: آقایان راعی و گلبن برای این سریال، حدود پنج سال تحقیقات میدانی داشتند. آقای گلبن هم خودش شیرازی است و با این فرهنگ آشنایی دارد. بنابراین پژوهش و تحقیق بخش عمده‌ای از این کار را تشکیل داده‌است.

«آتش و باد» را با جان‌مان ساختیم
راعی، کارگردان مجموعه تلویزیونی آتش و باد نیز در بخشی از این مراسم، سخنانی را درباره شخصیت‌های اصلی و محوری سریال بیان کرد و افزود: بهادر و سرخو انسان‌هایی هستند که در کوه زندگی می‌کنند و از مناسبات شهری بی‌خبرند. به همین دلیل نمی‌خواستیم در خیلی موارد اتفاقاتی بیفتد که کار به کلیشه تبدیل شود؛ لذا مدام بازی را تغییر می‌دادیم تا داستان به تکرار نیفتد. وقتی سرخو کشته شد، خیلی‌ها به ما معترض شدند و گفتند مخاطب دیگر سریال را همراهی نمی‌کند. اما با طراحی‌ای که ما برای داستان کرده‌بودیم، حتی مخاطبان سریال هم بیشتر شد. در پایان باید بگویم ما این سریال را با جان‌مان ساختیم. نجاریان، تهیه‌کننده نیز بسیار مختصر و موجز درباره روند تولید سریال توضیح داد و گفت: من برای تلویزیون سریال تاریخی بسیاری ساخته‌ام. کار کردن درباره اقوام آن هم در تلویزیون و برای میلیون‌ها مخاطب، کاری بسیار سخت اما لذت‌بخش است. البته ما خیلی چیزها را باید رعایت می‌کردیم که خوشبختانه باعث شد بازخورد خوبی داشته‌باشد و مردم سریال را تماشا کنند و دوست داشته‌باشند. گرچه دوستان معتقد بودند سریال ما در شهرستان‌ها مخاطبان بیشتری دارد اما امیدوارم نظر همه مخاطبان را جلب کرده و به اعتماد دوستان در تلویزیون، به درستی جواب داده باشیم. امیر بوالی، مدیرگروه طرح و برنامه مرکز سیمافیلم هم آخرین نفری بود که درباره این سریال صحبت کرد و به نکاتی که گفته شده‌بود، پاسخ داد. او گفت: این کار، مهر ۹۸ کلید خورد. آن زمان، نرخ ارز شتابی افسار گسیخته پیدا کرد و یک جاهایی به خاطر مسائل مالی کار به مشکل برخورد که حمایت‌هایی صورت گرفت. همچنین آقای دکتر جبلی لطف کرد و کار را به انجام رساند. از طرفی در مقطعی ما درگیر کرونا شدیم و همه چیز تحت تاثیر قرار گرفت و شرایط را سخت‌تر کرد. بنابراین گروه تولید توانست با توجه به دشواری‌هایی که وجود داشت، کار را به سرانجام برساند.
وی تحلیلی از شخصیت بهادر در سریال ارائه کرد و افزود: ما یک‌سری حساسیت قومی داریم و یک واقعیت و یک اقتضای امروز. یعنی اتفاقی وجود دارد مبنی بر این‌که مخاطبی که می‌خواهد چیزی را دنبال کند و واقعیتی که در تاریخ وجود دارد. بنابراین در این میان اگر بخواهیم به واقعیت وفادار باشیم مخاطب را از دست می‌دهیم. من فکر می‌کنم آقای براهیمی به خاطر تسلطی که در نمایش دارد و اهل تحقیق است و در کنارش آقای براهیمی این مهم را انجام دادند.