به کتابم نمره ۱۵ می‌دهم، البته ۱۵ قدیم!

سفربه قبله را در ردیف سفرنامه‌ها قرار داده‌اند اما محتوای آن مجموعه یادداشت‌های تحلیلی نویسنده از سفر حج است. چه نگاهی به فریضه حج در این کتاب داشته‌اید؟
من سفربه قبله را سفرنامه می‌دانم زیرا به طور طبیعی هرکسی که ماجراهای اطراف خود را می‌بینید، نوعی واکنش نشان می‌دهد، کسی که کاغذی را مقابل خود قرار می‌دهد و شروع به سیاه کردن آن می‌کند و به عبارتی نویسندگی می‌کند با نوشتن به جهان پیرامون خود واکنش نشان می‌دهد. هرکسی که به سفر حج می‌رود و با نادیده‌ها و پدیده‌های سفر حج مواجه می‌شود، طبعا نسبت به آن رویدادها واکنش نشان می‌دهد. وقتی منِ نویسنده در این فضا قرار گرفتم، بزرگی‌های سفر مرا به واکنش واداشت. سفر به قبله، نتیجه همین نگاه و واکنش به سفرحج و رویدادهای آن است که نوعی بی ارادگی غیر مذموم، عشق، حیرت و تعجب درآن وجود دارد، زمانی که این فاکتورها کنار هم قرار گرفت، سفرنامه‌ای خلق شد که شما از آن به یادداشت‌های تحلیلی یاد می‌کنید. گرچه من تمنایی برای تحلیل آنچه دیده‌بودم نداشتم، اما برخی مسائل سیاسی و اجتماعی به کندوکاو و تحلیل نیاز دارد. اما درباره سایر مراسم حج تحلیلی نداشتم و آنچه را بر ذهن و دلم گذشته‌بود، مکتوب کردم.

برخی سفرنامه‌ها نگاهی کاملا روایت‌گونه از رویدادهای سفر حج است. شما زمانی که تصمیم به نگارش سفربه قبله گرفتید، سبک خاصی برای نگارش در نظر داشتید یا با توجه به شرایط و فضای موجود شروع به نوشتن کردید؟
من دنبال ایجاد سبک، ترسیم یک چارچوب و ریختن حرف‌هایم در آن چارچوب نبودم. درباره سفر به قبله، چارچوب و محتوا خود به خود به وجود آمد. به نظر من این یک زایش طبیعی است. من دچار رستم‌زایی و سزارین نیستم که بخواهم تقلید کنم. آنچه در این کتاب آمده خودِ هدایت‌ا... بهبودی است، نقش بازی نکردم. یادم هست مرحوم نادر ابراهیمی، بعد از مطالعه کتاب با لحنی تند و انتقادی به من گفت «تو داری ادای جلال آل احمد را درمیاری!». به ایشان گفتم من آن کتاب را نخوانده‌ام و چرا باید ادای جلال را دربیاورم؟ اصل کتاب که هست، چرا باید فرع آن باشم؟ چه ارزشی دارد؟ ضمن این‌که جلال کجا و من کجا! نیازی به تقلید و بازی کردن نقش برای نویسنده وجود ندارد و این قضیه در این کتاب به وقوع نپیوسته‌است.

در بخشی از کتاب به ابعاد سیاسی حج پرداختید. چه رویکردی در این بخش داشته‌اید؟
من در اولین سفر حج بعد از کشتار حجاج ایرانی در سال ۶۶، به حج مشرف شدم. همه ایرانیانی که درآن سال به مراسم حج آمده‌بودند، نگاهی سیاسی و کنجکاوانه به سفر زیارتی داشتند. من نیز با همین نگاه به اطرافم، تبلیغات، رفتارها و آدم‌ها نگاه می‌کردم. طبیعی است که نوع نگاه مرا تحت تأثیر قرار می‌داد و نوشته‌های من هم جنبه سیاسی پیدا کرد و موجب شد از این مسائل هم بنویسم.

آن حج متفاوت چه خاطراتی را برای هدایت‌ا... بهبودی رقم زد؟
هیچ خاطره‌ای! همان بود که گذشت.

برخی از منتقدان سفربه قبله معتقدند این کتاب بعد معنوی را به مخاطب خود منتقل نمی‌کند اما شما کتاب را نتیجه شوریدگی خود در حج دانسته‌اید. چه پاسخی به منتقدان خود دارید؟
اگر این کتاب مورد توجه رهبر معظم انقلاب واقع نمی‌شد و ایشان حاشیه‌ای بر آن نمی‌نوشتند، چه بسا چاپ‌های مکرر را به خود نمی‌دید، مورد توجه واقع نمی‌شد و در کنار برخی دیگر از سفرنامه‌های معمولی قرار می‌گرفت. بنابراین بخش عمده آنچه برای کتاب رخ داد همان یادداشت رهبری انقلاب است. فارغ از این که درست است یا خیر، خواننده‌های کتاب باید قضاوت کنند این کتاب حال و هوای معنوی دارد یا نه، نشان‌دهنده شوریدگی نویسنده در مواجهه با مراسم حج هست یا نیست؟ من نمی‌توانم خودم را اثبات کنم آنچه بهبودی نوشته را باید خواننده کتاب بپذیرد. من دست نقادان را نمی‌بوسم اما هیچ اشکالی بر نقد آنها وارد نمی‌بینم؛ چون حق دارند درباره کتاب به نیکی یا بدی یاد کنند.

بازخورد خواننده سفربه قبله چه بوده‌است؟
من نشنیدم و ندیدم کسی کتاب را خوانده‌باشد و از آن خوشش نیامده‌باشد. با این‌که ۲۶ سال از تألیف کتاب گذشته‌است، هنوز هم رگه‌هایی از تازگی درآن یافت می‌شود. به نظرمن، برخی یادداشت‌ها و نوشته‌ها بی تاریخ هستند و هر زمان خوانده‌شوند، حال و هوای خود را حفظ می‌کنند. بخشی از سفر به قبله همچنان بی‌تاریخ مانده‌است.

توانستید شوریدگی سفر را به خواننده منتقل کنید؟
من نه تأیید می‌کنم و نه رد! خواننده باید بگوید.

با توجه به نگاه سیاسی که به حج داشته‌اید، چه پاسخی به منکران سفر حج و طرفداران تحریم حج می‌دهید؟
من پاسخی ندارم چون خودم به نتیجه‌ای نرسیدم که دولتی‌ها راست می‌گویند که حج قابل تعطیل شدن نیست یا ملت. نمی‌خواهم دولت و ملت را مقابل هم قرار دهم. برخی از منتقدان، به تحریم حج توسط امام استناد می‌کنند یا به عرفا تکیه می‌کنند اما من به نتیجه‌ای نرسیدم که بخواهم به این سؤال مردم پاسخی بدهم.

به کتابی که ۲۶ سال از عمر آن می‌گذرد چه نمره‌ای می‌دهید؟
من به این کتاب انتقاد دارم. از این زاویه که من کتاب روز شمار تاریخ معاصر ایران را نوشته‌ام، زمان و توان بسیاری از من گرفته و کتاب بسیار مهمی است، چرا مورد توجه واقع نشده اما این جزوه ۶۰ صفحه‌ای چنان مورد توجه است که الان من و شما مقابل هم نشسته‌ایم و درباره آن حرف می‌زنیم. من از این بابت ناراحتم اما این دست من نیست. این تقدیری است که بر پیشانی کتاب نوشته شده‌است. از این بابت دلم نمی‌خواهد به این کتاب نمره بدهم! به هر حال نمره بالای ۱۵ می‌دهم.

خیلی متوسط است!
به نظر من خیلی خوب است. شما ۱۵ قدیم در نظر بگیرید!