جایگاه‌ بی‌نظیر ایران در تولید رادیوداروهای تشخیصی و درمانی

به گزارش جام جم آنلاین، به نقل از مرکز دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی، محمد قنادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه با برنامه «روزنه» رادیو گفت‌وگو بیان کرد: در تولید رادیوداروها توانسته‌ایم به جایگاه بسیار چشمگیری در سطح منطقه دست یابیم و اکنون از نظر تولید رادیوداروهای درمانی، در مقام اول منطقه قرار داریم. در زمینه صادرات رادیوداروهای تشخیصی و درمانی نیز از جایگاه خوبی برخورداریم.

وی افزود: در حال تحقیق و پژوهش برای تولید رادیوداروهایی هستیم که در سطح جهانی همزمان توسط کشورهای بزرگ، تولید می‌شود و از این منظر پا به پای مراکز درمانی و کشورهای پیشرفته؛ تولید رادیوداروهای درمانی در سازمان انرژی اتمی ایران در دست اقدام است. البته امیدواریم در مدت زمان بسیار کوتاه تولید شوند.
قنادی تصریح کرد: با توجه به روند فزاینده ابتلا به بیماری سرطان و نیز افزایش شمار افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، استفاده از فناوری هسته‌ای باید در کانون توجه و اقدام قرار گیرد.
وی گفت: رادیوداروهای تشخیصی در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها نظیر خونریزی‌های مغزی، انواع سرطان‌ها، پوکی استخوان و نیز بیماری‌های قلبی کاربرد داشته و موثر هستند؛ به‌گونه‌ای‌ که سالانه حداقل یک میلیون بیمار ایرانی از رادیوداروهای تشخیصی نظیر تکنسیوم ۹۹-ام استفاده می‌کنند.
این استاد رادیو شیمی تصریح کرد: خوشبختانه با تلاش و همت بسیار موفق به تولید رادیوداروی درمانی ید ۱۳۱ برای درمان بیماری سرطان تیروئید شده‌ایم.
وی با اشاره به تولید سایر رادیوداروهای درمانی اظهار کرد: ما در مسیر گسترش حوزه تولید رادیوداروها؛ موفق به تولید رادیوداروهای دیگری برای کاهش درد استخوان‌های بیماران مبتلا به سرطان که در مراحل آخر بیماری قرار دارند؛ شده‌ایم.
قنادی خاطرنشان کرد: رادیوداروهای تشخیصی و درمانی  در ۲ مرکز راکتور تحقیقاتی تهران و نیز مرکز شتاب‌دهنده کرج تولید می‌شوند و به عبارت بهتر؛ مراحل اولیه روند تولید و مصرف رادیوداروهای تشخیصی، ابتدا در مجتمع آب سنگین خنداب، سپس در سایت‌های تهران و کرج و در نهایت در بیمارستان‌ها صورت می پذیرد.
معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به اینکه فلز اورانیوم، هدیه‌ای از سوی خداوند به انسان‌ها بوده، عنوان کرد: خداوند متعال، فلزی به نام اورانیوم را در طبیعت خلق کرده که در معادن، آب دریا، صخره ها و ... موجود بوده و از همین فلز و شکافت آن برای تولید رادیوداروهااستفاده می‌شود. 
وی با اشاره به ترس مردم از موارد رادیواکتیو در گذشته؛ پیشرفت‌های دانش هسته‌ای و آگاهی مردم از فوائد این موارد، از جمله تولید رادیوداروها را یادآورد شد و اضافه کرد: تعریف ساده از رادیودارو عبارتست از یک داروی رادیواکتیو که دارای ذرات تابش‌های آلفا، بتا و گاما بوده و ذرات هسته‌ای از آن گسیل می‌شوند.
وی افزود: دارویی که با رادیوایزوتوپ ترکیب شده و یا یکی از اتم‌های دارو با رادیوایزوتوپ جایگزین شود، رادیودارو را به وجود می‌آورد.
این استاد پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای عنوان کرد: یکی از کاربردهای رادیوداروها در تشخیص مشکلات مغزی همانند خونریزی یا تومور مغزی است که در این روش از رادیوداروی FDG  ( فلوئورودئوکسی گلوکز) برای انجام تصویربرداری سه بعدی در دستگاه پت استفاده شده و امکان تصویربرداری دقیق‌تر و با وضوح بیشتر فراهم می‌شود.این داروی رادیواکتیو (که در سازمان انرژی اتمی ایران تولید می‌شود)؛ پس از مصرف بیمار، امکان تصویربرداری دقیق‌تر از مغز را فراهم می‌سازد چراکه جایگاه اصلی قند در مغز انسان بوده و این رادیودارو پس از قرارگرفتن در مغز به الحاق رادیوایزوتوپی به نام F۱۸  که گسیل‌کننده ذرات بتای مثبت بوده و باعث گسیل میلیاردها پرتو گاما از آن شده و نهایتا تصویربرداری انجام می‌شود. این روند به‌طور کلی مکانیسم عمل رادیوداروهای تشخیصی است.
وی تاکید کرد: خوشبختانه در کشور ما نیز دستگاه‌های پت اسکن وجود دارد که با استفاده از این دستگاه‌ها از رادیوداروهای تولید شده در سازمان انرژی اتمی ایران، نسبت به تشخیص بیماری‌ها اقدام می‌کنند.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفت: رادیوداروها در یک دستگاه شتاب‌دهنده ذرات در کرج تولید شده و از اکسیژن ۱۸ اقدام به تولید F۱۸  می‌کنند که این عمل تولید در شرکت مصباح انرژی (خنداب) صورت می‌پذیرد. در طبیعت سه نوع اکسیژن وجود دارد که عبارتند از اکسیژن ۱۶، اکسیژن ۱۷ و اکسیژن ۱۸ که ناچاریم اکسیژن ۱۸ را به‌طریقی از سایر اکسیژن‌ها جدا کنیم . این مورد در خنداب اراک تولید می‌شود. مسیر کاملا مشخصی برای تولید رادیودارو باید طی کرد که نقطه آغاز آن در خنداب، نقطه میانی در کرج و مسیر پایانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.
وی در ادامه با اشاره به تولید داروی تکنسیوم ۹۹-ام توضیح داد:  تکنسیوم ۹۹-ام در طبیعت وجود ندارد و به صورت مصنوعی از مولیبدن ۹۹ تولید می‌شود. یعنی مولیبدن ۹۹ یک ذره بتای منفی گسیل می‌کند که به تکنسیوم ۹۹-ام تبدیل می‌شود. این رادیودارو با کیت‌های متعددی (ماده شیمیایی که حمل کننده رادیوایزوتوپ در بدن بوده) ترکیب شده و در قسمت‌های مختلف بدن جایگزین می‌شود، به‌نحوی که برای تشخیص انواع و اقسام بیماری‌ سرطان، پوکی استخوان و گرفتگی‌های عروق قلب از این دارو استنفاده می‌کنند.

وی ادامه داد:‌ در سطح جهانی ۲۰ میلیون نفر این رادیودارو را برای تشخیص بیماری‌های خود مصرف می‌کنند و در ایران نیز تکنسیوم ۹۹-ام مورد استفاده یک میلیون بیمار در ۲۵۰ مرکز پزشکی هسته‌ای قرار می‌گیرد. این دارو قابلیت تشخیص ۸۵درصد از این بیماری‌ها را دارد.

قنادی تاکید کرد: در سازمان انرژی اتمی ایران تولید رادیوداروی درمانی ید ۱۳۱ مستمر است که در درمان سرطان تیروئید کاربرد دارد.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران خاطرنشان کرد: کشور عزیز ما ایران، علاوه بر اینکه رادیوایزوتوپ‌های گوناگون برای صنعت و کشاورزی تولید می‌کند، در حوزه پزشکی نیز واقعا سرآمد است. علاوه بر تولید برق از اورانیوم در نیروگاه اتمی بوشهر؛ ما در تهران از شکافت اورانیوم؛ برای شکافت رادیوایزوتوپ‌ها استفاده می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه وظیفه ما محافظت از نعمت اورانیوم برای تولید انرژی و رادیوایزتوپ‌ها،‌ اظهار کرد: در اثر تابش نوترون به اورانیوم، شکافت به‌وجود آمده که البته باید توجه نمود که پس از شکافت یک اتم آن، حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ رادیوایزوتوپ، به اضافه چندین نوترون و نیز ۲۰۰ میلیون الکترون ولت انرژی از آن به‌وجود می‌آیند که در مقایسه با کربن (که ۶ ولت انرژی هنگام سوختن تولید می‌کند)، میزان انرژی بالاتری محسوب می‌شود.

وی افزود: از این نعمت باید برای تولید انرژی و رادیوایزوتوپ‌ها استفاده کرد که به حمدالله با تکیه بر این پتانسیل، در نیروگاه اتمی بوشهر هزار مگاوات برق هسته‌ای در سال تولید می‌شود.

قنادی تصریح کرد: بر اساس سند جامع راهبردی سازمان در افق ۱۴۲۰، انشالله تولید ۱۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای را پیش‌بینی کرده‌ایم.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران بیان کرد: تولید رادیوایزوتوپ‌ها برای صنعت بسیار مهم بوده چراکه صنعت کشور زمانی پویاست که از رادیوایزوتوپ‌ها استفاده کند و بتواند از فناوری هسته‌ای به بهترین نحو، بهره‌مند شود. البته می‌دانیم که از رادیوایزوتوپ‌ها در صنایع بزرگ مانند فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و حتی صنایع کوچک مانند کاغذسازی می‌توان استفاده کرد.

وی با اشاره به ضرورت استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه کشاورزی توضیح داد:  در حال حاضر ۷۰۰ میلیون نفر در سطح جهان از سوء تغذیه رنج می‌برند و در کشور ما نیز ۳۰ درصد محصولات کشاورزی و مواد غذایی تلف شده که شامل مواد غذایی مورد استفاده برای ۳۰ میلیون نفر است. البته می‌توان با استفاده از فناوری هسته‌ای از این حجم عظیم محصولات کشاورزی و مواد غذایی نگهداری و مواد غذایی مورد نیاز ۳۰ میلیون نفر را تأمین کرد.

قنادی در پایان خاطرنشان کرد: سازمان انرژی اتمی ایران، رسالتی برای بهبود سلامت، تغذیه و ... هموطنان عزیزمان دارد. /ایسنا