سرمایه‌گذاری و احداث نیروگاه‌های برق اتمی با ظرفیت ۲۰هزار مگاوات از وظایف پیش روی سازمان انرژی اتمی در افق ۲۰ساله است. سازمان انرژی اتمی ایران درحال حاضر باتحویل برق تولیدی تنها نیروگاه برق اتمی کشور، سهم ۱.۵درصدی از سبد برق را دارد که این سهم با برنامه‌ریزی‌های به‌عمل‌آمده و طرح‌های در دست احداث در آینده به ۲۰درصد خواهد رسید. جزئیات و فرآیند این برنامه مهم ملی را از زبان مهندس اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بشنوید.
ضرورت احداث نیروگاه‌های برق هسته‌ای چیست؟
تغییرات اقلیمی سبب شده دنیا به این فکر باشد تا گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد و این هدف موجب می‌شود به انرژی‌های پاک بیشتر توجه کنیم. یکی از انرژی‌های پاک موجود در طبیعت که با کیفیت، در دسترس، پایدار و مناسب برای شرایط مختلف آب‌وهوایی اقلیمی است، برق اتمی است. تعداد زیادی از کشورها هم به این سمت رفته‌اند و در حال حاضر ۱۱درصد از برق دنیا توسط انرژی اتمی تأمین می‌شود. در کشورهای گوناگون شاهد این هستیم که حدود ۱۰۰پروژه نیروگاهی در مقیاس‌های مختلف در دست اجرا، در حال برنامه‌ریزی یا آغاز سرمایه‌گذاری هستند زیرا دنیا به این سمت حرکت می‌کند که سهم برق هسته‌ای را از ۱۱درصد به ۲۰ درصد برساند.
نقش واحد یکم نیروگاه بوشهر در تأمین برق مورد نیاز کشور چقدر است؟
نیروگاه اتمی بوشهر از سال۹۱ مشغول به فعالیت شد و تاکنون حدود ۶۰میلیارد کیلووات ساعت برق هسته‌ای تولید و به شبکه برق سراسری تحویل داده است. در کشور ما حدود ۱.۵درصد ظرفیت برق کشور را برق اتمی تشکیل داده است. با هدف‌گذاری که در سند جامع هسته‌ای درنظر گرفته شده به سمت تولید ۲۰ هزار مگاوات برق حرکت کرده‌ایم و ان‌شاءا... در آینده سهم نیروگاه‌های اتمی از سبد برق کشور حدود ۲۰ درصد خواهد بود.
سهم نیروگاه اتمی بوشهر در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی چه میزان بوده است؟
در حدود ۱۰سالی که از آغاز فعالیت نیروگاه اتمی بوشهر گذشته، حدود ۸۵میلیون مترمکعب گاز گلخانه‌ای کمتر برای تولید این میزان انرژی در فضا منتشر شده است. این مهم‌ترین صرفه‌جویی است که هم در استفاده نکردن از سوخت‌های فسیلی و هم در انتشار نیافتن گازهای گلخانه‌ای اتفاق افتاده است. این حرکت از دو سمت برای کشور منفعت ایجاد کرده و از دستاوردهای ویژه و مهم نیروگاه اتمی است؛ اول این‌که سوخت فسیلی مصرف نکرده و دوم این‌که آلایندگی نداشته است.
به‌جز ساخت نیروگاه، برای توسعه برق هسته‌ای چه فعالیت‌هایی در صنعت هسته‌ای در جریان است؟
نقطه آغاز و اصلی چرخه سوخت هسته‌ای، اکتشاف معادن است. ما در کشور مواد پرتوزایی داریم که شناسایی و در بخش‌هایی هم اکتشاف شده است. یکی از فعالیت‌های اصلی ما این است که شناسایی معادن حاوی مواد پرتوزا را دقیق انجام دهیم که با استفاده از ژئوفیزیک هوابرد این کار در دست اقدام است. شناسایی‌ها که تکمیل شود، می‌توانیم گام‌های بزرگی در فازهای اکتشافی برداریم و به سمت اکتشاف تفصیلی رفته و وارد فاز استخراج و بهره‌برداری از معادن شویم. به لطف الهی توانسته‌ایم در این دو سالی که از دولت سیزدهم سپری شده است فعالیت خود را از دو معدن پرتوزای در دست بهره‌برداری به ۱۲ معدن گسترش دهیم که البته این حرکت رو به رشد است تا بتوانیم از همه معادنی که دارای مواد پرتوزا هستند استفاده و چرخه سوخت هسته‌ای را از این طریق تغذیه کنیم.
صنعت هسته‌ای چند نیروگاه جدید در دست ساخت یا در حال برنامه‌ریزی دارد و ظرفیت این نیروگاه‌ها چه میزان است؟
در حال حاضر به صورت کمی، ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای را هدف‌گذاری کرده‌ایم که این میزان شامل دو نیروگاه ۱۰۰۰مگاواتی در طرح توسعه نیروگاه بوشهر و یک نیروگاه نیمه‌تمام ۱۰۰۰مگاواتی است که درمجموع ظرفیت نیروگاه‌های بوشهر را به ۴۰۰۰ مگاوات می‌رساند. چهار سایت دیگر در استان‌های ساحلی پیش‌بینی شده که هر‌کدام می‌توانند با ظرفیت ۴۰۰۰مگاوات فعالیت کنند و در حال برنامه‌ریزی و اقدام هستند. عملیات اجرایی نیروگاه کارون در استان خوزستان نیز شروع شده است. در سواحل استان‌های هرمزگان، خوزستان و گلستان جانمایی‌هایی صورت پذیرفته تا بتوان از ظرفیت نقاط مختلف کشور در تولید این ۲۰ هزار مگاوات استفاده کرد.
واحدهای ۲ و ۳ بوشهر در چه وضعیتی هستند و چه فعالیت‌هایی برای سرعت گرفتن این پروژه‌ها انجام شده است؟
همه سرفصل‌های پروژه فعال است. بخشی از فعالیت‌ها که در داخل باید انجام شود، قراردادهایشان بسته شده و اقدامات شروع شده است و یک خون تازه برای پیشبرد پروژه‌های۲ و ۳ وجود دارد. حجم منابع مالی که ما در دولت سیزدهم به واحدهای ۲ و ۳ نیروگاه بوشهر تزریق کردیم تقریبا چهار برابر قبل بوده است. نیروی انسانی این پروژه‌ها در ابتدای فعالیت کمتر از ۳۰۰ نفر بود و امروز حدود ۲۰۰۰ نفر در پروژه در حال فعالیت هستند.
چه میزان از فعالیت‌های واحد جدید با کمک خارجی و چه درصدی در داخل انجام می‌شود؟
قرارداد واحدهای جدید بوشهر به‌صورت کلید تحویل است. حدود ۲۰ درصد ساخت داخل در قرارداد پیش‌بینی شده که با توجه به شناختی که طرف خارجی بیشتر از گذشته نسبت به ظرفیت‌های کشور پیدا کرده، پیش‌بینی می‌شود که از ظرفیت ساخت داخل بیشتر استفاده کنند. برای سایر طرح‌ها نیز فعالیت تماما ایرانی با سرمایه‌گذاری خارجی و کار ترکیبی را پیش‌بینی کرده‌ایم. هر‌کدام از این طرح‌های نیروگاهی یک شرکت و سیستم مستقل هستند پس به‌صورت هم‌زمان از شیوه‌های گوناگون مسائل را پیش می‌بردند تا بتوانیم زمان تحقق ۲۰ هزار مگاوات را کوتاه کنیم. تولید۲۰ هزار مگاوات برق کار عظیم و بزرگی است و پروژه ماندگاری برای کشور می‌شود. این نیروگاه‌ها می‌توانند در توسعه و پیشرفت زیرساخت‌های کشور به‌خصوص در سواحل جنوبی تأثیرگذار باشند.
واحدهای جدید، پس از ساخت و آغاز به‌کار توسط بهره‌بردار ایرانی اداره می‌شوند؟
بله، همه توسط بهره‌بردار ایرانی اداره خواهد شد. امروز هم کشور و هم سازمان انرژی اتمی قابل مقایسه با گذشته نیست. هم نیروی انسانی قابلی داریم، هم ظرفیت‌های بزرگی که قادر است نیروی انسانی تربیت کند و حتی به کشورهای دیگر هم آموزش دهد. این ظرفیت -که بتوانیم آموزش دهیم، سیستم طراحی و تولید کنیم- حاصل ۲۰سال تلاش است که توانسته کشور را به بلوغ برساند.
سازمان در حوزه منابع انسانی چه اقداماتی برای سرعت بخشیدن به فرآیند ساخت نیروگاه‌ها انجام داده است؟
مهم‌ترین رکن کار، منابع انسانی است. سعی کردیم برای انگیزه‌مند کردن پرسنل، تدابیر، تمهیدات و تلاش‌های متفاوتی انجام دهیم. برای جذب، آموزش و توسعه نیروی انسانی برنامه‌ریزی کردیم. برای گسترش مدارس هسته‌ای در حال تلاش هستیم. در سایت‌ها، مدارس را توسعه می‌دهیم تا هم پرسنل صنعت هسته‌ای در هر بخشی که شاغل می‌شوند دغدغه تحصیل فرزندان را نداشته باشند و هم دانش‌آموزان بااستعداد جذب این مدارس شوند و بتوانند مسیر تحصیلی را تا دانشگاه طی کنند. در گام دیگر هماهنگی با بنیاد ملی نخبگان داشتیم تا افراد نخبه را جذب کنیم. این فرآیند شروع شده و در نوبت اول تعدادی را شناسایی و جذب کردیم. جدیدترین اقدام سازمان هم بورسیه از طریق کنکور سراسری است. امسال برای اولین‌بار، ۱۰۰دانشجو از ۱۰دانشگاه معتبر کشور در ۱۰رشته را بورسیه می‌کنیم تا مسیر ورود بچه‌های بااستعداد و متعهد به صنعت هسته‌ای سهل شود. با برنامه‌ای که برای توسعه صنعت هسته‌ای داریم تا پنج سال آینده، جمعیت صنعت به سه برابر خواهد رسید، بنابراین برای ما جذب، حفظ و نگهداشت نیرو مهم است.
آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این پروژه‌ها همکاری داشته است؟
آژانس در بحث نیروگاهی صرفا همان ترتیباتی که در مقررات آمده را انجام می‌دهد و تعاملات با آژانس درسرفصل‌های گوناگون به‌صورت روال در حال انجام است.
آیا چالش‌هایی که برخی کشورهای غربی برای سازمان ایجاد کرده‌اند باعث توقف یا کندی فعالیت‌ها شده است؟
سه کشور اروپایی و آمریکا امضاکنندگان برجام هیچ‌وقت به تعهدات خود ذیل برجام عمل نکردند. با خروج آمریکا از برجام هم خودشان به تعهدات عمل نکردند، هم مانع شدند تا دیگر کشورها با ایران همکاری کنند. این هیاهویی که ایجاد می‌کنند و هرازگاهی پرونده ایران را به شورای حکام، شورای امنیت، سازمان ملل و...ارجاع می‌دهند با این ادعاست که ایران به محدودیت‌ها و نظارت‌هایی که ذیل برجام در برنامه هسته‌ای پیش‌بینی شده، پایبند نبوده است. خب طبیعی است طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرد، ملاک ما هم قانون اقدام راهبردی است که مجلس با هدف لغو تحریم‌ها تصویب کرده است. بنابراین این قیل‌وقال‌های سیاسی و جریان‌سازی‌های رسانه‌ای که انجام می‌دهند اولین متهمش خودشان هستند که به تعهدات مشترک پایبند نبوده‌اند. ما به راه خودمان در چارچوب ضوابط آژانس ادامه می‌دهیم و پیشرفت‌مان هم بحمدا...خیلی خوب و روزافزون است.
نقش نیروگاه‌های هسته‌ای در توسعه پایدار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توسعه پایدار یعنی اکوسیستم را به‌هم نزنیم و منابع انسانی را رشد دهیم تا بتواند از فناوری‌های پیشرفته استفاده کند. توسعه پایدار شکوفایی بدون آسیب رساندن به انسان و محیط‌زیست است تا بتوانیم بهترین کیفیت را برای بهره‌برداری از زمین و منابع انسانی فراهم کنیم. فناوری هسته‌ای یک فناوری پیشران است و فقط برق نیست و در همه سرفصل‌ها اثر دارد. سازمان مفتخر است که پرچمدار توسعه فناوری‌های پیشران است و در راستای منویات مقام معظم رهبری و تأکیدات مؤکد ایشان حرکت می‌کند و الحمدا... تأثیرگذار هم بوده است.
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
