کلاف کور کیفیت سوخت

بعد از تشدید آلودگی‌های اخیر هوای تهران و شهرهای بزرگ، چند روزی مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها به صدر اخبار آمد اما دست‌کم پیگیری‌های چند باره جام‌جم به این نتیجه ختم شد که به جز در موارد معدود درکشورمان مازوت سوزانده نمی‌شود؛ حالا این اطلاعات تا چه حد منطبق بر حقیقت است، ا... اعلم، مخصوصا این که چند عضو شورای شهر تهران هنوز که هنوز است از بحث مازوت‌سوزی دربرخی نیروگاه‌های کشور کوتاه نمی‌آیند. بنابراین ترجیح دادیم به عنوان رسانه‌ای سردرگم میان حجم انبوهی از تناقض‌گویی، مازوت را موقتا رها کنیم و سراغ بنزین و گازوئیل برویم که روزانه میلیون‌ها لیتر از آنها در کشورمان سوزانده می‌شود و  بی‌خطرتر از مازوت نیستند. اما درمورد کیفیت بنزین و گازوئیل نیز همان ضد و نقیض‌گویی‌هایی که درباره مازوت‌سوزی وجود دارد، دست و پای‌مان را بست، ولی به هرحال توانستیم به اطلاعاتی دست پیدا کنیم که لااقل این حقیقت را اثبات می‌کند که بنزین و گازوئیل مصرفی ما حاوی گوگرد بوده که میزان آن ازاستانداردهای جهانی بسیار بالاتر است.
 
گوگرد، آلاینده‌ای با هزار حرف و حدیث
ما یک سرنخ داشتیم؛ صحبت‌های مهدی چمران، رئیس محتاط شورای شهر تهران که معمولا در اظهاراتش بی‌گدار به آب نمی‌زند. او در همین ماه آلوده آذر در یکی از جلسات شورا گفته‌بود« گازوئیل مورد استفاده در حمل‌ونقل عمومی تهران خطرناک‌‌‌تر از مازوت است. برای اتوبوسرانی تهران گازوئیل ۵۰۰ پی‌‌‌پی‌‌‌ام پیش‌بینی شده‌است که البته گازوئیلی با این استاندارد به اتوبوس‌‌‌های تهران ارائه نمی‌شود. شنیده‌‌‌ها هم حکایت از آن دارد که گازوئیل مورد استفاده در اتوبوس‌‌‌ها در حد ۵۰۰۰ پی‌‌‌پی‌‌‌ام است، آن هم در همه نقاط کشور.» اعدادی که چمران به کار می‌برد وقتی به زبان ساده توضیح داده شود، عمق فاجعه نیز رو می‌شود. پی‌پی‌ام همان میلی‌گرم برکیلوگرم است که درباره گوگرد موجود دربنزین و گازوئیل به کار برده می‌شود. ۵۰۰۰پی‌پی‌ام یعنی ۵۰۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم که ۱۰برابر بیشتر ازآنی است که به اتوبوسرانی کشور قول داده شده‌بود و وحشتناک‌تر این که گازوئیل استاندارد در اروپا حداکثر ۲۵ پی‌پی‌ام گوگرد دارد. برای درک بهتر این ماجرا ما با دکتر یوسف رشیدی، مدیرعامل پیشین شرکت کنترل کیفیت هوای تهران تماس گرفتیم که از عدد ۵۰۰۰پی‌پی‌ام بسیار تعجب کرد و قبل «بعدازاصلاح پالایشگاه‌ها از سال۸۹ به بعد، گازوئیل‌های تحویلی به ما ۵۰۰پی‌پی‌ام بود ولی اکنون چون اطلاعات مستندی ندارد، اظهارنظری هم نمی‌کند.» اما ما در پیگیری‌های خود باز هم به اظهاراتی عجیب به نقل از مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط‌زیست برخوردیم که حقیقتی درباره شرکت ملی نفت ایران را فاش می‌کرد. موضوع این است: «تدوین حدود مجاز گوگرد موجود در نفت‌گاز به عهده شرکت ملی نفت ایران گذاشته شده‌است. این شرکت اما به این دلیل که کاهش و حذف گوگرد را به دلیل نبود امکان تامین تجهیزات گوگرد زُدا انجام‌پذیر نمی‌داند، تدوین حدود مجاز را به تعویق انداخته و اصرار دارد حد مجاز۵۰ پی‌پی‌ام موجود را به ۱۰هزار پی‌پی‌ام افزایش دهد تا هیچ بخشی از تولیدات گازوئیل کشور، مغایر حدود مجاز نباشد.»
این کار اگر به واقع انجام می‌شود مصداق بی چون و چرای کلک زنی است؛ مثل زمانی که سن فرسودگی خودروها را بالا بردند تا تعداد خودروهای فرسوده کشور کم شود.
 
جامعه، تشنه اطلاعات صادقانه
بنزین و گازوئیل به عنوان دو سوخت فسیلی، حاوی آلاینده‌هایی همچون سرب، گوگرد، فرار بودن، محتواهای آروماتیک، الفین‌ها، ترکیبات اکسیژن‌دار و بنزن هستند که اگر از فناوری‌های پیشرفته در تولید سوخت استفاده شود، این آلاینده‌ها به حداقل کاهش می‌یابند و هوای شهرها ازآلودگی نجات می‌یابد. مثلا محتواهای آروماتیک که یکی ازسنگین‌ترین بخش‌های ترکیبات سوختی‌اند یا الفین‌ها که هیدروکربن‌های اشباع نشده‌ هستند که در تشکیل ازن شهری نقش دارند اگر در بنزین و گازوئیل به حداقل برسند، آسمان نیز این همه تیره و تار نخواهدشد.  در کنار این آلاینده‌ها البته به اکتان خیلی کمتر پرداخته شده که هر چه عدد بالاتری داشته‌باشد یعنی سوخت مصرفی در مقابل پدیده «احتراق مخرب» مقاومت بیشتری دارد و در نتیجه آلاینده‌های کمتری تولید می‌شود. ما اما در پیگیری‌های‌مان هم رد گوگرد و هم رد اکتان را در بنزین و گازوئیل مصرفی در شهر تهران گرفتیم که البته متعلق به آنالیز سوخت در سال۱۴۰۰ در شرکت کنترل کیفیت هوا بود.  این آنالیز نشان می‌دهد در پاییز ۱۴۰۰، گوگرد در بنزین معمولی شهر تهران از ۲۱ تا۳۳ پی‌پی‌ام و اکتان روی عدد۸۶ بوده‌است. در زمستان ۱۴۰۰ نیز گوگرد از ۲۴ تا ۲۷ پی‌پی‌ام در نوسان بوده و اکتان نیز عدد ۹۲ را نشان داده‌است. همچنین گوگرد در گازوئیل در پاییز نهایتا ۵۲ پی‌پی‌ام و در زمستان حداکثر ۴۱ پی‌پی‌ام بوده‌است. این اعداد آشکارا، جوابیه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را تایید می‌کند که سال۱۴۰۱ گفته‌بود «اگر گوگرد عامل آلودگی بود، باید شاخص اکسید گوگرد در هوای تهران بالا می‌رفت.» 
نمودارهای دیروز شرکت کنترل کیفیت هوای پایتخت نیز روز گذشته حجم ذرات معلق و د‌ اکسید نیتروژن را بالاتر از سایر آلاینده‌ها نشان می‌داد که البته یادمان نمی‌رود منشا ذرات معلق، سوخت‌های فسیلی، تردد خودروها، ذوب و پردازش فلزات و فعالیت نیروگاه‌هاست. پس مسئولان چه بخواهند و چه نخواهند پای‌شان در آلودگی هوا گیر است و باید هم به مردم پاسخ دهند و هم برای ساختن آسمانی آبی تلاش کنند.