شناخت از دریچه‌ای نو

دانشمندان ذهن انسان را شبکه‌ای پیچیده در نظر می‌گیرند که همانند تابعی که هر خروجی متمایز را منسوب به یک ورودی خاص در نظر می‌گیرد، اطلاعات را دریافت و ذخیره می‌‌کند تا با تغییر و ارتقای موارد ضبط شده، بعدها آنها را در خروجی‌های مختلفی نظیر اشکال گفتاری، رفتاری یا حرکتی ارائه کند؛ با این حال تعیین چگونگی این ساز و کار و تحلیل ارتباطات میان مقادیر ورودی و خروجی در بسیاری از موارد دشوارتر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد. ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در تلاش است با توسعه این علم میان‌رشته‌ای به عنوان یکی از شاخه‌های علوم نوین، بستر مناسبی برای شناخت هر چه بیشتر مغز و توانایی‌های این عضو زیستی مهیا کند و به توسعه فناوری‌های این حوزه کمک کند.

علوم‌شناختی ازهم‌زیستی رشته‌های علوم اعصاب، روان‌شناسی،زبان‌شناسی،مردم‌شناسی وعلم کامپیوتر (گرایش هوش‌مصنوعی) پدید آمده است و درصدد است تا ضمن به عمل آوردن تحقیقات پایه در حوزه مغز و کارکردهای شناختی آن، فناوری‌هایی را نیز توسعه دهد که به رفع کاستی‌ها و معضلات ذهن و مغز کمک می‌کند و سبب می‌شود قوای شناختی بشر تقویت شود. با توجه به اهمیت توسعه فناوری‌های این حوزه در جهان نوین، در سال ۱۳۹۱ ستاد راهبری توسعه علوم و فناوری‌های شناختی تاسیس شد و از تابستان همان سال تاکنون در راستای اجرای وظایفی که در سند راهبری به آن محول شده است، تلاش می‌کند. 

بسترسازی برای توسعه فناوری‌های نوین
ستاد علوم شناختی نه به عنوان یک موسسه مؤلف و مرکز علمی تولیدکننده دانش و فناوری‌های مرتبط با این حوزه که به منظور جهت‌دهی و حمایت از فعالان این عرصه در راستای اولویت‌های شناختی کشور راه‌اندازی شده است. این ستاد از بدو تأسیس تلاش کرده با ایجاد سازوکارهای حمایتی، پشتیبانی و سیاست‌گذاری‌های درست و تعیین جهت تحقیقات در داخل کشور، بستر مناسبی را برای تحقق ایده‌آل‌ها در حوزه علوم شناختی مهیا کند. فعالیت‌های ستاد در راستای تحقق اهداف مذکور گستره وسیعی را شامل می‌شود؛ برای مثال بازتوانی و ارتقای قابلیت‌های شناختی از این موارد است.

ارتقای توانایی‌های شناختی و سرگرمی
تولید و طراحی بازی‌های شناختی با دیدگاهی مترقی نسبت به پدیده سرگرمی، ضمن برطرف کردن نیاز عموم جامعه به فعالیت‌هایی که می‌تواند اوقات فراغت خانواده‌ها را به خوبی پوشش دهد، بستری را هم فراهم کرده تا با استفاده از چنین عملکردهای ساده‌ای بتوان توانایی‌های مغز را ارتقا داد و از بروز نقص‌های شناختی، بیماری‌ها و عوارضی از این دست ممانعت به عمل آورد. در این بخش ستاد در تلاش است تا با کمک سازمان‌هایی که در زمینه تولیدات سرگرمی برای کودکان فعالیت می‌کنند نظیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان‌، بازی‌هایی را با برچسب شناختی تولید کند و در آن افزونه اطلاعات کافی درج شود تا والدین کودکان و خانواده‌های‌شان به خوبی نسبت به این مسأله آگاه شوند که انجام این بازی می‌تواند چه تأثیرات مثبتی بر عملکردهای شناختی و روند توسعه ذهن و مغز کودکان داشته باشد.

ارتباط با آموزش و پرورش 
از دیگر مصادیق فعالیت‌های ستاد می‌توان به حوزه پرورش کارکردهای اجرایی اشاره کرد که ارتباط تنگاتنگی با حوزه آموزش و پرورش دارد. ستاد در تلاش است تا با تدوین سرفصل‌های مشترک با این نهاد، اهداف خود در این زمینه را پیگیری کند. در این بخش حوزه علوم‌شناختی از تمام جوانب بررسی می‌شود تا بتوان در سیاست‌گذاری‌های آموزشی تحولات مناسبی را به‌وجود آورد. این همکاری‌ها به دنبال روشی برای آموزش ‌است که تأثیر بهتری روی دانش‌آموزان داشته باشد، پاسخی برای رفع مشکلات کودکان مبتلا به اختلال یادگیری و نقص توجه است و همچنین راهکارهایی برای بهبود کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان حین حضور در کلاس است. از طرف دیگر، می‌توان الزامی را در نظر گرفت که به سبب آن بتوان چنین توجهاتی را نسبت به دبیران پایه‌های مختلف نیز مبذول داشت و از این درگاه به افزایش کیفیت تدریس و ارتقای عملکرد معلمان با درک بهتر حوزه‌های شناختی کمک کرد.

استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر
از مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت این ستاد می‌توان به حوزه فناوری اشاره کرد که در آن توجه به هوش‌مصنوعی با رویکرد شناختی به عنوان ابزاری که به سبب آن فرآیند داده‌کاوی شناختی تسهیل می‌شود در سرفصل عملکردهای ستاد قرار می‌گیرد. داده‌کاوی شناختی کمک می‌کند تا جامعه به طور مداوم و پیوسته از منظر شناختی مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد و نتایج به نحوی منعکس شود که بر مبنای آنها در این حوزه هم شاهد رشد و ارتقای مکفی باشیم. همچنین در این بخش مواردی نظیر رابط مغز و ماشین هم مورد توجه متخصصان ستاد قرارگرفته است.