کودکان و شمشیر دولبه «متاورس»

متاورس نوعی واقعیت مجازی دیجیتال جایگزین است که کاربران در آن زندگی، کار، تحصیل و معاشرت می‌کنند و همیشه آنلاین هستند. دنیایی که محبوبیت و دریچه‌ای تازه به روی نسل جدید باز کرده است. فرصت و امکان ویژه‌ای که نباید از آسیب‌ها و پیامدهای آن به‌ویژه برای کودکان چشم‌پوشی کرد. گرچه این پیامدها را با توجه به گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی نیز شاهد هستیم، اما دنیای سه‌بعدی متاورس و ارتباط با آواتارهای گوناگون نوع جدیدی از محتوای مضر را ارائه می‌کند. این در حالی است که هنوز آواتارهای پیشرفته از این فناوری ارائه نشده است اما در آینده‌ای نه چندان دور نیز از اشکال مختلف آن رونمایی خواهد شد که علاوه بر آسیب‌های ذهنی و مغزی برای کودکان، خطرات جسمانی مختلفی را نیز به ارمغان خواهد آورد. از این روز لازم و ضروری است که والدین نیز همپا و هم راستا با فرزندان‌شان از آخرین فناوری‌های روز دنیا مطلع شوند زیرا با توجه به گستردگی این فضا، امنیت و نظارت خاصی برای این نسل از فرزندان وجود ندارد و این مسأله نگران‌کننده است. بر همین اساس و در ادامه این گزارش با دکتر علیرضا چابکرو، مدرس دانشگاه در این باره به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

ابتدا لطفا تعریفی از متاورس و دنیای آن داشته باشید.
متاورس یعنی انتقال تصاویر و فضای سه بعدی به عامه مصرف‌کنندگان. یعنی یک نوع جدیدی از فناوری که در بین مردم در حال گسترش است. از طریق واسطه، پلتفرم یا عینک‌های سه‌بعدی و تزریق هوش مصنوعی در حال رخ دادن است. متاورس ابتدا به وسیله بازی‌ها، فعالیت خود را آغاز و سعی بر این داشت تا از این طریق حالتی سه بعدی ایجاد کند. از آنجا که این بازی‌ها شکل درآمدزایی برای آن ایجاد کرد، توانست به سرعت بین مخاطبان توسعه پیدا کند.
 
این فناوری تا چه حد و در چه زمینه و جنبه‌هایی توسعه پیدا کرده است؟
این فناوری در بین گیمرها و بازیکنان بسیار توسعه پیدا کرده است. البته فقط در بازی‌ها متوقف نشده بلکه در شبیه‌سازهای پزشکی و فنی و ... در حال وارد شدن است. در این فضای سه بعدی، شرایطی همچون واقعیت را بازسازی می‌کند و شما می‌توانید این شرایط را حس کنید. در زمان ورود شبکه‌های اجتماعی، کاربران در برخی از تالارهای گفت‌وگو صحبت می‌کردند اما در حال حاضر متاورس به جای رسانه، تجارت و... نشسته و در یک بازه مشخصی توانسته در تمام جنبه‌های زیستی و اجتماعی مخاطبان، خود را تحمیل کند. 
 
ازنظرشما آیا این موضوع که بیشتر کاربران این فضا راکودکان تشکیل می‌دهند،درست است یاخیر؟چه امکاناتی در این فضا مهیاست؟
فقط کودکان در این فضا حضور ندارند بلکه به بزرگ‌ترها هم این فضا رسیده است. زمانی که یک پدیده فناورانه وارد زندگی انسان‌ها می‌شود، وقتی شکل درآمدزایی و زیستی پیدا می‌کند و یک زیست بوم می‌شود، کم‌کم در تمام جنبه‌های زندگی آنان دخالت می‌کند. از طریق این فضا، به راحتی می‌توانید در همه جا حضور داشته باشید. بودن در مکان‌هایی که شاید در شرایط عادی دشوار باشد یا دوستیابی در این فضا به سرعت انجام می‌شود. از سوی دیگر شخصیت‌ها را خودتان خلق می‌کنید. در متاورس می‌توانید در کشور ثالثی خرید و فروش زمین انجام دهید و درآمدزایی کنید و به زندگی خود توسعه‌ببخشید.
 
در فضای متاورس چه آسیب‌ها و خطراتی، کاربران این فضا مخصوصا کودکان را تهدید می‌کند؟
در حال حاضر کودکان به دلیل حضور در فضای مجازی حالت درونگرایی دارند و مدام به تلفن همراه سرکشی می‌کنند. فرض کنید این فضا به حدی جذاب شود و حالت سه بعدی به خود بگیرد که جذابیتش چند برابر شود. طبیعی است که برای کودک یا نوجوان چه اتفاقی رخ می‌دهد. او بیشتر در خودش فرو می‌رود. ضریب نفوذ دنیای مجازی توسط فضای متاورس در بین مخاطبان به خصوص کودک و نوجوانان چند برابر است. آن کاربر یا مخاطب در این فضا از ارزش‌ها و قوانین خانواده و حکومت تبعیت نمی‌کند و همین موضوع منجر به هرج و مرج فکری و اجتماعی خواهد شد. از سویی دیگر کودکان از زندگی واقعی خود فاصله می‌گیرند چرا که شما در این فضا، یک آواتار شبیه خودتان می‌سازید و با آواتار دیگری دوست می‌شوید و حتی به این آواتارها تعرض می‌شود. در متاورس شاهد این هستیم که تا چه حد مرزها جا به جا شده است. فضایی که موازی با فضای واقعی رشد می‌کند و در کنار آن قرار می‌گیرد، طبیعی است که تبعات خود را داشته باشد. در این فضا، زندگی انسان‌ها می‌تواند در حد زندگی نباتی شود.
 
با توجه به پیامدها و خطراتی که متاورس برای کاربرانش در پی دارد، آیا می‌شود قوانین مشخصی برای آن تعریف کرد؟
به حدی سرعت رشد فناوری بالاست و آن‌قدر پدیده‌های نوین فناوری خود را به بشریت تحمیل می‌کنند که اصلا قانون‌گذارها، فرصت قانون‌گذاری ندارند. تحولات، عمیق و شگرف است پس خیلی نمی‌توانیم در این فضا قانون بگذاریم. البته من مخالف این موضوع نیستم ولی قانون به سرعت این تحولات نمی‌رسد این نیازمند یک همت ملی است؛ همتی که ما خیلی به آن نگاه نمی‌کنیم ولی در آینده‌ای نه‌چندان دور بسیاری از مسائل همچون نگرش‌ها، ارزش‌ها، سرگرمی، درآمدها و استفاده از فرصت‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. یعنی می‌تواند نوعی هرج و مرج‌گرایی را به مغز و ذهن تزریق کند.ما هم اکنون در شرایط واقعی هستیم که دولت‌ها می‌توانند اعمال قانون کنند اما در شرایط مجازی کار سخت می‌شود. هنوز نمی‌شود با نگاه چند دهه گذشته برای چنین فضایی تصمیم‌گیری کرد .