مبارزه بی امان با گرد و غبار

«احیای زمین، تاب‌آوری در برابر بیابان‌زایی و خشکسالی» شعارامسال، روز جهانی محیط‌زیست است. ایران در سال‌های اخیر افزون بر اقدامات اساسی در سطح اراضی بیابانی ،تلاش های‌ بین‌المللی زیادی ‌برای جلب توجه جهانیان به مسئله خشکسالی و گردوغبار انجام داد.  تأکید جامعه جهانی بر «تاب‌آوری» در برابر بیابانی شدن ‌‌زمین نیز نشان می‌دهد انسان برای مواجهه با پدیده‌های طبیعی چاره‌ای جز سازگاری ندارد.‌اما وضعیت استان بوشهر در برابر بیابانی شدن چگونه است؟

مساحت بیابان‌های استان بوشهر ۳۳۱ هزار هکتار برآورد شده است این در حالی است که  در استان بوشهر ۶ کانون بحرانی فرسایش بادی  وجود دارد که ۵۲۶هزار هکتار از اراضی این استان تحت تاثیر این کانون ها قرار می گیرد و سالانه باعث بروز خسارت به این اراضی می‌شود.

از آغاز اجرای طرح بیابان‌زدایی در استان بوشهر در دهه ۵۰ در سطح ۱۷ هزار هکتار از عرصه های بیابانی این استان جنگل‌کاری و در سطح سه هزار هکتار نیز پروژه‌های مدیریت هرز آب به اجرا درآمده است.

در اجرای پروژه‌ها بیابان زدایی در استان بوشهر متناسب با شرایط خاک و پوشش گیاهی بومی هر منطقه از درختان و بوته های مناسب استفاده شده و در نهال‌کاری از درخت کُنار، انواع آکاسیا، گز، کهور پاکستانی و در هلالی‌های آبگیر بذر کُنار و گیاه لگجی کشت شده است.

کاهش حاصلخیزی خاک، از بین رفتن آبادی‌ها، خشک شدن کانال‌های آبرسانی، افزایش هزینه‌های لایروبی، کانال‌های آبرسانی، بالاآمدن بستر روخانه‌ها، بسته شدن مجاری آب بر اثر ورود شن و ماسه، هدر رفتن میلیون‌ها مترمکعب آب در سال، افزایش تصادف‌های جاده‌ای بر اثر کاهش دید، مسدود شدن جاده‌های ارتباطی، آلوده شدن محیط زیست و به خطر افتادن سلامتی ساکنان منطقه از جمله تاثیر توسعه بیابان و تهدید آن بر زندگی بشری است.

یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از توسعه بیابان‌ها اهمیت مشارکت جوامع محلی و روستایی در طرح‌های بیابان زدایی است.

برای عوامل طبیعی ایجاد بیابان در استان بوشهر می توان به عللی از جمله تغییر اقلیم، نامنظم بودن بارندگی، خشکسالی های پی در پی موجب لطمه واردن آمدن به پوشش گیاهی و کاهش رطوبت خاک در اثر وزش بادهای فصلی موجب فرسایش بادی و تخریب ساختمان خاک می‌شود اشاره کرد.

افزون بر این برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی که باعث کاهش رطوبت و ناپایداری خاک شده و تخریب پوشش گیاهی و انجام یک سری عملیات عمرانی غیر اصولی و بدون هماهنگی که منجربه تخریب و تشدید فرسایش خاک شده، چرای بیش از ظرفیت و توان اکولوژیک دام در مراتع و توسعه کشاورزی به روش‌های ناپایدار بویژه در زمین‌های  مستعد فرسایش خاک نیز از جمله عوامل انسانی ایجاد بیابان است.

توسعه بیابان می تواند در تولید ریزگردها تاثیر گذار باشد این در حالی است که بیشتر کانون ریزگردهای استان منشاء خارجی و از کشورهای همسایه هستند و تازمانی که منبع و چشمه تولید ریزگردها در کشورهای مجاور مهار نشود اقدامات انجام شده در استان نمی تواند در مهار آنها تاثیر زیادی داشته باشد.

اقدامات انجام شده در استان در زمینه نهال‌کاری، قرق و مدیریت هرز آب منجر به تثبیت کانون‌های فرسایش بادی و بحرانی شده به تعبیری مجموع انجام این اقدام‌ها تاثیر زیادی روی مهار ریزگردها با منشاء داخلی داشته است.

مشارکت مردم، مجریان طرح‌های اقتصادی در برنامه‌های مختلف درخت‌کاری به ویژه ایجاد فضای سبز و درختکاری در اراضی واگذار شده به طرح‌های صنعتی، کشاورزی، خدماتی و معادن، ایجاد بادشکن زنده و کاشت درخت در اطراف مزرعه‌ها و حریم شهرها و روستاها، اصلاح و احیای مراتع از سوی مرتع‌داران و بهره برداران مراتع در قالب طرح‌های مرتع‌داری کمک بزرگی به مقابله با تخریب سرزمین، احیای اراضی و مقابله با بیابان‌زایی می‌کند.البته اجرای طرح یک میلیارد درخت هم در این زمینه باعث بهبود شرایط پوشش اراضی در استان بوشهر خواهد کرد.