بازنشسته‌ها پای تخته!

مسأله کمبود معلم و پرکردن کلاس‌های درس، از سال ۱۳۸۸ تا امروز دغدغه مدیران آموزش‌وپرورش بوده و ظاهرا فقط در حد دغدغه باقی مانده است. همین سال گذشته بود که بسیاری از کلاس‌های درس چه در پایتخت و چه در سایر استان‌ها و روستاهای کشور، بدون معلم یا با حضور معلم‌هایی غیرتخصصی شروع به کار کردند. البته بماند که آموزش‌وپرورش با استفاده از روش‌های ناصحیح و اضطراری برای تامین معلم، دست به کارهای عجیب‌وغریبی می‌زند. حالا این وزراتخانه برای رفع معضل کمبود معلم بخشنامه‌‌ای با محدودیتی عجیب صادر کرده است: «استمرار خدمت آن دسته از کارمندان و معلمانی که فاقد جمع شرایط ۳۰ سال خدمت و ۶۰ سال برای دارندگان مدرک کارشناسی و ۳۵ سال خدمت و ۶۵ سال برای دارندگان مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر هستند؛ بازنشستگی افرادی که جمیع شرایط یادشده را دارا نیستند در صورت نیاز به خدمت آنها ممنوع است.» بخشنامه‌ای که وزیر را برای توضیح بیشتر در مورد این بخشنامه راهی مجلس کرد.هیات وزیران در جلسه مورخ ۲۹ مهرماه سال ۱۳۶۹ به پیشنهاد وزارت آموزش‌وپرورش، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی کشور و به استناد تبصره ۶ ماده‌واحده قانون تشویق معلمان بازنشسته به ادامه همکاری با وزارت آموزش‌وپرورش، آیین‌نامه اجرایی این قانون را تصویب کردند. این درحالی‌است که سال گذشته هم نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ به وزارت آموزش‌وپرورش این اجازه را دادند تا در صورت نیاز، نسبت به به‌کارگیری معلمان بازنشسته و افراد دارای سابقه خرید خدمتی و حق‌التدریسی در این وزارتخانه و آموزش ‌یاران و آموزش‌دهندگان نهضت سوادآموزی، مدرسین طرح امین و معلمان قرآنی، به‌صورت حق‌التدریسی اقدام کند و با تصویب بند (خ) تبصره ۱۵ این لایحه موافقت کردند. از طرفی پارسال هم یک بی‌تدبیری در خصوص این موضوع رخ‌داد و با بازنشستگی‌ تعداد زیادی از معلمان موافقت شد. از سوی دیگر امسال هم ۷۲هزار معلم بازنشسته می‌‌شوند. بحرانی که نگرانی‌ها را در خصوص کمبود معلم در سال جدید دوچندان می‌کند. حالا سؤال اینجاست آیا با به‌کارگیری بازنشستگان آن‌هم به‌صورت اجباری، می‌توان از بحران کمبود معلم عبور کرد؟

علاج مواجهه با کمبود معلم
معلمان از اصلی‌‌ترین ارکان نظام آموزش‌وپرورش کشور هستند و کمبود و ضعف در مهارت حرفه‌‌ای آنان، بیشترین آسیب را به عدالت و کیفیت آموزشی مخصوصا در مدارس دولتی وارد می‌کند. ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با جام‌جم، بخشنامه اخیر وزارت آموزش‌وپرورش را راه علاج مواجهه با کمبود معلم نمی‌داند و می‌گوید: «ما باید به‌دنبال راه‌حل صحیح درباره جبران کمبود معلم باشیم. تا زمانی که نیروهای تازه‌نفس، دارای انگیزه، جوان و خلاق در این حوزه وجود دارد، چرا باید این افراد را کنار گذاشته و سراغ بازنشستگانی برویم که هرآنچه در توان داشته را در سال‌های خدمت خود به کار گرفته‌اند؟ این بازنشستگان اگر هم الان می‌مانند، یا از سر ناچار و اجبار از سوی آموزش‌وپرورش بوده یا از سر نیاز و امید به افزایش حقوق است.» وی بر این باور است که این روش‌ها تا حدی کمبود را جبران می‌کند اما در درازمدت اثر سوء دارد، چراکه در برنامه هفتم، ردیف‌هایی که به آموزش‌وپرورش اختصاص داده شده فقط در حد بازنشستگانی است که طی برنامه از این وزارتخانه خارج می‌شوند.

استانداردی برای به‌کارگیری مجدد بازنشستگان
اگرچه قانون هم به وزارت آموزش‌وپرورش اجازه به‌‌کارگیری بازنشستگان برای تدریس در کلاس‌های درس را داده، اما محمود امانی‌طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش‌وپرورش درباره استانداردهای به‌کارگیری معلمان بازنشسته این‌گونه توضیح می‌دهد: «استانداردی برای به‌کارگیری معلمان بازنشسته قرار دادیم تا این معلمان طبق این ضوابط به کار گرفته شوند. طبق این ضوابط نباید معلمانی که خیلی از تدریس فاصله گرفته‌اند و مشکل در حضور و ارتباط برقرارکردن با بچه‌ها دارند، وارد مقوله تدریس شوند، مگر این‌که شرایط طوری باشد که کلاس خالی مانده و آموزش‌وپرورش از این رو مجبور به به‌کارگیری این دسته از معلمان شده باشد.» این در‌حالی‌است که علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش‌‌و‌پرورش هم براساس مصوبه سران قوا، از مجوز اخذشده برای به‌کارگیری ۷۰هزار بازنشسته خبر داد و گفت: «تنها ۳۴هزار بازنشسته از این موضوع استقبال کردند. علت این استقبال کم، پایین‌بودن نرخ حق‌التدریس است.»

ضعف در تامین نیروی انسانی
وضعیت موجود نشان می‌‌دهد که آموزش‌وپرورش همچنان در تامین و تربیت معلم، مسائل پیچیده و ضعف‌‌های اساسی دارد و صدور چنین بخشنامه‌های اجباری هم کاری از پیش نمی‌برد. احمدحسین فلاحی، نماینده ادوار مختلف و سخنگوی اسبق کمیسیون آموزش مجلس هم در گفت‌وگویی دیگر با جام‌جم ضمن بیان خلأ کمبود معلم در وزارت آموزش‌وپرورش می‌گوید: «ظرفیت دانشگاه فرهنگیان در دولت آقای روحانی کم و ۳۵۰۰ نفر شد و به‌تدریج به ۳۰ یا ۴۰هزار نفر رسید. این تعداد پاسخگوی پرکردن خلأ کمبود معلم در مدارس نیستند. آموزش‌وپرورش هم در دوره گذشته با توجه به موضوع کمبود معلم، از مجلس درخواستی مبنی بر به‌کارگیری مجدد بازنشستگان داشت.» وی ادامه می‌دهد: «آموزش‌وپرورش هم چاره‌ای ندارد و باید این معضل کمبود معلمان را حل کند. اگر این کمبود معلم جبران شود، قطعا اجباری درباره اجرای این قانون نیست. اما چنین بخشنامه‌هایی با بخشنامه خود وزارتخانه اصلاح می‌شود و تنها بحث ماده و تبصره قانونی بر عهده مجلس است.»  اما این‌که چرا وزارت آموزش‌‌وپرورش از نیروهای بازنشسته در کلاس‌‌های درس استفاده می‌‌کند شاید به این دلیل است که استفاده از این نیروها برای این وزارتخانه خیلی هزینه جانبی بالایی همچون اضافه‌کار و بیمه ندارد. اما با وجود آمارهایی از بازنشستگی فرهنگیان در سال‌جاری، تامین نیروی انسانی و پرکردن کلاس‌های خالی از معلم، کار را برای این وزارتخانه سخت می‌کند.