تجهیزات پزشکی غرق در فسادچند‌نرخی ارز

بر این اساس به‌جز ارز ۴۲۰۰ تومانی که به کالاهای خاص و ضروری اختصاص داده می‌شود،‌ سایر تجهیزات پزشکی بسته به این‌که در کدام گروه کالایی قرار می‌گیرند ارز ۲۸هزار و۵۰۰تومانی و۴۲هزار تومانی دریافت می‌کنند که با ارز آزاد عملا با چهار نرخ در این حوزه مواجهیم، اما آن‌طورکه دکتر مصطفی تقی‌پور،رئیس هیات‌مدیره یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه تولید تجهیزات پزشکی به جام‌جم می‌گوید، آنها باید مواد اولیه و تجهیزات مورد نیازشان را با ارز آزاد یا ارز حاصل از صادرات بخرند و همین مسأله موجب شده تا تولید تجهیزات پزشکی دانش‌بنیان و تحقیق و توسعه در این حوزه در کشورمان جذابیت خود را از دست بدهد. چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه تجهیزات پزشکی و ارز چهارنرخی موضوعی است که در ادامه به آن می‌پردازیم. 

آقای دکتر تقی‌پور، تجهیزات پزشکی از معدود حوزه‌هایی است که هنوز هم ارز۴۲۰۰ تومانی برای واردات دریافت می‌کند. برخی معتقدند اختصاص این ارز به تجهیزات پزشکی می‌تواند به تولید داخل آسیب بزند. تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
 به‌طورکلی وقتی ما در مورد یک مدل اقتصادی صحبت می‌کنیم، باید ببینیم کدام کشورهای دنیا این مدل را پیاده‌ کرده‌اند. ارائه سوبسید ارز به تجهیزات پزشکی از نگاه دولتمردان مزایا و معایبی دارد. هدف دولت این است که با ارائه این ارز هزینه درمان را برای بیماران کنترل کند، اما اتفاقی که می‌افتد این است که در درجه اول نمی‌تواند نظارت درستی داشته باشد که آیا این ارز به هدف می‌رسد یا خیر و آیا آن کالا به‌درستی وارد می‌شود یا خیر. پس باید در قبال ارائه این سوبسید یک سیستم نظارتی قوی ایجاد کند. دوم این‌که آیا قیمتی که ارائه می‌شود واقعی است یا خیر؟ آن چیزی که ما می‌بینیم اعداد اعلامی، چندین درصد در برخی کالاها بیش‌اظهاری دارد که خودبه‌خود باعث ایجاد فساد و رانت شده است. سومین ایراد ارز سوبسیدی آن است که زمینه را برای تحقیق و توسعه از بین می‌برد.
 
ارز سوبسیدی چگونه می‌تواند زمینه تحقیق و توسعه را از بین ببرد؟
به‌عنوان‌مثال کالایی در سال ۲۰۰میلیون دلار واردات دارد. حالا بخش خصوصی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند و با تحقیق و توسعه دانش‌بنیان چند سالی برای آن وقت می‌گذارد، اما تولیدکننده می‌بیند این محصول با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شود و در صورت تولید در داخل باز این ارز ۴۲۰۰تومانی برداشته نمی‌شود، چراکه منافع افراد زیادی درگیر آن است. بنابراین خودبه‌خود تحقیق و توسعه انجام نخواهد شد. متاسفانه از ابتدای سال ۹۷ این ارز۴۲۰۰ تومانی به‌وجود آمد. اتفاقی که در زمان دولت سیزدهم هم افتاد این بود که گفتند ارز۴۲۰۰ تومانی اتفاق بدی است و باید آن را حذف کنیم؛ اما نه‌فقط این ارز حذف نشد، بلکه یک ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ و یک ارز ۴۲هزار تومانی هم ایجاد شد. یک ارز هم که ارز بازار آزاد است و تولیدکننده‌ها عموما مواد اولیه داخلی‌شان را براساس آن می‌خرند. یعنی می‌توانم بگویم طی سال‌های اخیر تحقیق و توسعه در تجهیزات پزشکی توجیهی نداشته است. 
 
یعنی همین ارز چهارنرخی باعث می‌شود تولید تجهیزات پزشکی و تحقیق و توسعه درباره آن دچار چالش شود؟
 قطعا این باعث ایجاد فساد و از بین بردن انگیزه‌های تحقیق و توسعه برای تولید کالای بهتر می‌شود.
 
اشاره داشتید که ارز ۴۲۰۰ تومانی ممکن است به هدف نرسد و موجب بیش‌اظهاری قیمت در واردات می‌شود. آیا می‌توانیم بگوییم در حوزه ارز ۴۲۰۰ تومانی به‌نوعی با فساد مواجه هستیم؟
اگر در یک جمله بخواهم بگویم، در حوزه ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌توانیم بگوییم که این ارز ارزان موجب رفاه نمی‌شود. 
 
ممکن است بخشی از این ارز هدر برود یا نشتی داشته باشد؟
 بله، قطعا دارد و البته نه‌فقط ارز ۴۲۰۰ تومانی، حتی ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی هم فساد دارد. ارز ۴۲۰۰ تومانی شامل کالاهایی می‌شود که تولید داخل نداشته‌اند، اما ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی به کالاهایی تعلق می‌گیرد که تولید داخل هم دارند. یعنی شما مواد اولیه کالایی را با ارز آزاد بالای ۶۰هزار تومان می‌خرید و تولید می‌کنید، اما همان کالا با۵۰درصد سوبسید وارد کشور می‌شود. البته با تلاشی که در اداره کل تجهیزات پزشکی در چند ماه اخیر صورت گرفت، خیلی از ارزهای ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی حذف شد و در گروه ۴۲هزار تومانی قرار گرفت؛ اما درحال‌حاضر ارز ۴۲هزار تومانی نیز با ارزش آزاد ۶۰هزار تومانی فاصله زیادی دارد. به‌طورکلی اگر بخواهم جمع‌بندی کنم ارز چندنرخی فساد است.
 
درحال‌حاضرشما به‌عنوان تولیدکننده تجهیزات‌پزشکی به مواداولیه نیازدارید.آیابایداینها رابا ارزآزاد بخریدوازشما حمایتی نمی‌شود؟
 بله، اصلا دولت این توان را ندارد و خریدهایتان با ارز آزاد حساب می‌شود.
 
یعنی به‌عنوان تولیدکننده از شما هیچ حمایتی نمی‌شود؟
 ارز ۴۲۰۰، ارز۲۸هزار و۵۰۰ و ارز۴۲هزار تومانی همه برای واردکنندگان است.اگر دریک دستگاه ما۵۰۰ قلم مواد اولیه مختلف استفاده می‌شود شاید یکی دو قلم آن ارز۴۲۰۰ تومانی بگیرد، اما برای بقیه آن از ارز آزاد یا ارز حاصل از صادرات استفاده می‌کنیم.
 
ارز حاصل از صادرات به چه معنایی است؟
من اگر بخواهم همین کالایی را که تولید می‌کنم، وارد کنم، بسته به این‌که در چه گروه کالایی قرار دارد به من ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ یا ۴۲هزار تومانی می‌دهند یا به کالایی که خاص باشد ارز ۴۲هزار تومانی می‌دهند، اما اگر بخواهم همین کالایی که با ارز آزاد تولید می‌کنم، صادر کنم، دولت می‌گوید باید ارزت را به بازار نیما برگردانی و ۴۲هزار تومان آن را بفروشی؛ یعنی دولت به واردات سوبسید می‌دهد و از صادرات تعرفه می‌گیرد! این‌گونه است که انگیزه صادرات ما از بین رفته است.
 
یعنی کسی که در حوزه تولید تجهیزات پزشکی می‌خواهد فعالیت کند، بهتر است به‌جای تولید در حوزه واردات فعالیت کند؟!
 به‌طور‌کلی صادرات هر کالایی در ایران سودی ندارد. اگر بخواهیم صادرات کنیم به‌واسطه این‌که باید ارزمان را بازگردانیم و به بازار نیما عرضه کنیم، خودبه‌خود یک عوارض صادراتی از من تولید‌کننده می‌گیرند که دیگر صادرات توجیهی ندارد. این فقط یک قلم از مشکلات است. جدا از این‌که همین حالا که من با شما صحبت می‌کنم، ما در هفته دو روز به‌صورت کامل برق نداریم و دو روز هم به‌صورت نیمه‌وقت برق نداریم! دو روز هم که آخر هفته است. به‌دلیل عدم مدیریت صحیح در سال‌های گذشته، بخشی از صنایع ما در تابستان تقریبا تعطیل یا نیمه‌تعطیل است.