مداخله دولت در اقتصاد، معضل یا راهگشا؟

درسوی مقابل شاهد انتقاد‌های بسیاری نسبت به دخالت دولت در بازار و اقتصاد هستیم؛ درواقع برخی از کارشناسان اقتصادی هر‌گونه دخالت دولت در بازار را یکی از اصلی‌ترین عوامل ناکارآمدی بیان می‌کنند. در واقع کاهش انگیزه‌بخش خصوصی جهت سرمایه‌گذاری، افزایش فساد اداری، کاهش بهره‌وری و تخصیص ناکارآمد منابع، نتیجه اقتصاد دستوری دولت خواهد بود. منتقدان مداخله دولت، سیاست‌هایی نظیر ممنوعیت یا محدودیت در واردات و دخالت دولت در بازار را منسوخ شده و آن را در مقابل مکاتب اقتصادی فعلی می‌دانند. آن‌ها معتقد‌ند سیاست‌های فوق به افزایش قیمت، پایین‌آمدن کیفیت محصولات، کاهش رقابت در بازار، بی‌ثباتی نرخ ارز و افزایش تورم منجر خواهد شد. موارد گفته شده بخشی از انتقاد‌های کارشناسان اقتصادی در‌خصوص مداخله دولت در بازار است. آلیس امسدن با تمرکز بر کشور‌های درحال‌توسعه، به نقش دولت در هدایت و مهندسی فرآیند توسعه اقتصادی اعتقاد راسخ دارد. او با مطالعه دقیق کشور‌های شرق آسیا به‌ویژه کره‌جنوبی نشان داد که دولت می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های صنعتی فعال، حمایت از صنایع داخلی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و آموزش نیروی کار، به رشد سریع و پایدار اقتصادی کمک کند. این دیدگاه در تقابل با لیبرالیسم اقتصادی قرار دارد، چرا که برنقش بازاردرمسیر توسعه اقتصادی تأکید می‌کند. بی‌تردید یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های امسدن، نقد نظریه‌های نئوکلاسیک اقتصاد توسعه بود که بر نقش بازار آزاد در توسعه تأکید داشتند. او نشان داد این نظریه‌ها برای توضیح موفقیت‌های کشور‌های شرق آسیادرصنعتی‌شدن کافی نیست ودربسیاری ازموارد این دولت‌هابودند که با اتخاذ سیاست‌های صنعتی فعال، نقش محوری را در این موفقیت ایفا کردند. فدریک میشکین اگرچه به کارایی بازار اعتقاد دارد، اما نقش دولت را در تنظیم بازار‌ها و ایجاد ثبات اقتصادی ضروری می‌داند. اومعتقد است که دولت باید از طریق سیاست‌های پولی و مالی، به کنترل تورم، کاهش نوسانات اقتصادی و ایجاد محیطی پایدار برای سرمایه‌گذاری کمک کند. این استاد دانشگاه کلمبیا که به‌عنوان یکی از چهره‌های شاخص درحوزه اقتصاد پولی شناخته می‌شود، بر نقش دولت درارائه کالا‌های عمومی و تنظیم بازار‌های ناقص تأکید دارد. درنهایت باید گفت هر دو اقتصاددان برجسته یعنی امسدن و میشکین بر اهمیت ثبات اقتصادی و نقش دولت در حفظ آن اعتقاد دارند؛ بنابراین هردومی‌توانندبه دخالت دولت دربازار ارزبه‌ویژه درشرایط خاص مانند نوسانات شدید نرخ ارز یا بحران‌های مالی قائل باشند. با این‌حال شدت و نوع این دخالت در دیدگاه‌های این دواقتصاددان متفاوت است. البته امسدن تا حدودی به دخالت‌های گسترده‌تر وهدفمندتر دولت در بازار ارز مانند حمایت از صادرات یا جلوگیری از ورودسرمایه‌های سفته‌بازانه، اعتقاد دارد.