باید به سرمایه مردمی‌مان افتخار کنیم

به فرموده خودشان: بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی با تاملات جدی همراه بوده و آن را با دقت‌نظر به نگارش درآوردند.
در این میان به نظر می‌رسد پرسش اساسی این باشد که چرا مقام معظم رهبری در این بیانیه، جوانان را مخاطب قرار دادند و کمتر به نهاد‌ها و ساختار‌ها پرداخته‌اند. به عبارت دیگر به بعد کنشگری آحاد جامعه توجه کرده‌اند تا نهادسازی و توجه به ساختار‌ها و نهادها.
‌ می‌توان در پاسخ به این قضیه اذعان داشت که در نظام انقلابی، عاملان اجتماعی یعنی کنشگران، جوانان و اقشار جامعه و به‌ویژه جوانانند که پیشران انقلاب هستند.  
انقلاب، یک شبکه مفهومی است که مفاهیمی مثل تحول، پویایی، رویکرد انتقادی و نگاه به آینده را در بر دارد. طبیعتا کسی که به‌عنوان یک فرد انقلابی دارای نگاهی ویژه است و از آنجا که به انقلاب اسلامی باور دارد؛ هیچگاه به صرف پیروزی انقلاب، کار را تمام‌شده تلقی نمی‌کند، لذا در این سیستم، نقش انقلابیون، پایان‌ناپذیر است و برخلاف انقلاب‌های دیگر که دارای نقطه تحول و اوج است و با پیروزی آن، انقلابیون دست‌اندرکار کنار می‌روند و سپس ساختار‌ها به تعیین جایگاه‌ها و نقش‌ها می‌پردازد. از این‌رو آن کشور نوعی که انقلاب کرده دیگر کاری با انقلابیون ندارد و وظیفه آن‌ها را تمام‌شده تلقی می‌کند و از آن پس، ضوابط و مقررات است که روند کار‌ها را شکل داده و پیش می‌برد.
اما در نظام انقلابی که نگاه‌ها معطوف به یک آرمان و نقطه اوج و قله است، قاعدتا نیاز است که دائما آحاد جامعه، پای کار انقلاب باشند؛ لذا این مردم‌نهادی در نظام جمهوری اسلامی که برخاسته از انقلاب اسلامی است دارای یک مفهوم ویژه است، به این معنا که واقعا «مردم‌نهاد و مردم‌پایه» است.  
 توجه به «عاملیت» به‌راستی، اقتضای اسلامی‌بودن نظام است. یعنی اسلام برپایه معرفت آحاد جامعه و به‌ویژه مکلفین استوار است. آرمان‌هایی مطرح است که تا بی‌نهایت امتداد دارد که درواقع رسیدن به قله‌هاست و به دیگر عبارت، رسیدن یا نزدیک‌شدن به انسان کامل است.
 اینجاست که سه کلیدواژه اساسی و بنیادین در این بیانیه مطرح می‌شود. خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی که این سه اگر شدنی گردد و اتفاق بیفتد، طبیعتا زمینه‌ساز ظهور حضرت حجت (عج) خواهدشد.  
این‌چنین رویکردی است که می‌طلبد تا مخاطبان بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، آحاد جامعه باشند و نه‌فقط ساختارها؛ که همین ویژگی را می‌توان امتیاز این انقلاب نسبت به انقلاب‌های دیگر دانست؛ لذا ما علاوه بر سه قوای رایج در حکومت‌های مردم‌سالار، رهبری انقلاب داریم و نه مدیریت. رهبری با نظارت بر حرکت انقلاب توجه دارد که انقلاب از اهداف خودش منحرف نشود.
از این روست که نقش رهبری و هدایتگری جامعه، اهمیت فوق‌العاده دارد و البته مخاطبان خود رهبری هدایتگر درواقع آحاد جامعه‌اند همچنین ساختار‌ها و اصلاح نظامات جامعه نیز مخاطب قرار دارند.  
این انقلاب همچنان که عرض کردم یک انقلاب مردم‌پایه است و هیچ انقلاب و نظامی مثل انقلاب و نظام ما مردم را مخاطب قرار نداده و هیچ رهبری در زمان رهبری، توجه خود را به مردم معطوف نمی‌کند، بلکه متولیان را به قانون و ساختار‌ها ارجاع می‌دهد.
از ویژگی‌های رهبران دینی که به هدایت و سعادت مردم اهمیت می‌دهند، این است که به‌جای تثبیت اوضاع، به‌دنبال ایجاد شرایطی هستند که حرکت و جنب‌وجوش را تحریک کند و موجب تعالی شود. این تلاش باید به‌گونه‌ای باشد که خرسندی از وضع موجود از بین برود و در نتیجه، همه افراد به‌خاطر این کنش انتقادی نسبت به وضعیت فعلی، به‌طور مداوم در تلاش برای پیشرفت باشند.
 چنین الگویی قاعدتا عاملیت و ساختارش با هم مرتبط است و به‌نوعی تلفیقی به‌شمارمی‌رود؛ لذا ما در ادبیات اسلامی خودمان حق‌الناس و حق‌الله داریم؛ و، اما حق‌ا... حقوقی است که مربوط به مصالح عام و عمومی جامعه می‌شود و حق اجتماع است. از این رو کسی نمی‌تواند از آن‌ها تخطی کند، به خاطر این‌که حقوق کلی جامعه به‌اصطلاح نادیده گرفته می‌شود.  
اما حق‌الناس اموری است که به خود افراد مربوط است، شخصیه است و می‌توانند ببخشند یا مطالبه کنند و .... به هر صورت این نشان می‌دهد که نگاه دوگانه «عاملیت و ساختارها» در شریعت اسلامی دارای جایگاه ویژه است و بر پایه همین هم، انقلاب اسلامی شکل گرفته و بر اساس همین اصل به عاملان اجتماعی، توجه ویژه دارد؛ بنابراین بقای انقلاب تاکنون براساس حضور مردم در صحنه بوده است؛ همانند حضور مردمی در دفاع مقدس، دفع فتنه‌ها، دفاع از حرم و امثال این‌ها ....  
از این روست که شرکت مردم در راهپیمایی ۲۲بهمن و دیگر صحنه‌های انقلابی است که آتش فتنه‌ها را خاموش می‌کند. چون حضوری یکسره مردمی و مردم‌نهاد است؛ لذا در اینجا اگر بحث حزب هم مطرح باشد دارای جایگاهی با معیار‌های عاملیتی ویژه خودش است؛ یعنی در اصل، نگاه به ارزش‌های اسلامی و توحید است که اولویت دارد، نگاهی که نباید تولید شرک کند.
 چنین انقلابی با این ویژگی‌هایی که عرض کردم، یک نظام اخلاقی تولید می‌کند که در دل ساختار‌ها نهفته است و بر همین اساس است که رابطه‌ای به‌نام رابطه امام و امت شکل می‌گیرد که مبتنی بر کنشگری است. امت درواقع یعنی آحاد جامعه، ملتزم و معتقد به نظام اسلامی هستند. به همین خاطر انقلاب ما ادبیات خاص خودش را شکل داد مثلا بسیج که یک الگویی از کنشگری انقلابی ارائه می‌دهد و در دفاع‌مقدس و بقیه عرصه‌ها بسیج، کنشگرانه و فعال حضور می‌یابد و به کمک نظامات و ساختار‌ها می‌آید و حتی احیانا نخبگان بی‌بصیرت را کنار می‌زند و هشداردهی دارد. در بسیج است که بصیرت‌داشتن و عمارگونه واردشدن و کنشگر بودن اهمیت دارد.
در همین راستا با عبارتی که امام‌راحل (ره) مطرح کردند: میزان، رای مردم است. درواقع یعنی نگاه کنشگری! یا امثال این عبارت‌هایی که در ادبیات مقام معظم رهبری نیز مطرح است. مثلا آتش‌به‌اختیار را وقتی ایشان مطرح کردند به این معنا بود که با این توجیه که ساختار‌ها کار‌های محوله‌شان را انجام می‌دهند، آحاد جامعه نباید نسبت به سرنوشت‌شان بی‌تفاوت باشند، بلکه باید دائم به تقویت این نظام بپردازند و روشنگری کنند و همچنین در صحنه‌ها حضور و مشارکت داشته باشند.
 وقتی چنین وضعیتی حکمفرما باشد، به‌طور دائمی معرفت افراد جامعه بالا می‌رود.
به‌ویژه که در چله دوم انقلاب اسلامی، به این‌چنین مهمی نیاز داریم. از همین رو مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم گفتند: ۴۰ سالی که بر انقلاب ما گذشت به‌راستی ببینید چگونه گذشت و این انقلاب در مقایسه با دیگر انقلاب‌ها دارای چه شاخصه‌هایی است یا چرا ما ایرانیان در نهضت‌های پیشین ناموفق بودیم و ناکام شدیم و چگونه شد که در روند نهضت‌های قبلی، دیکتاتور‌ها بر ما حاکم شدند.
در روند چله انقلاب، روز به روز شاهد بودیم که آرمان‌ها درواقع صیقلی‌تر و روشن‌تر و شفاف‌تر شده. همچنین دلدادگی مردم به اسلام افزایش یافته که حضور چهارمیلیون نفر در مراسم ۲۲ بهمن قم و جشن میلاد امام‌عصر (عج) دارای پیام جدی است و واقعا نیاز است تا نگاه‌های تحلیلی جدی به این رویداد‌ها داشته باشیم. همچنین به چنین نظامی افتخار کنیم که توانسته مردم را بدینگونه همراه خودش داشته باشد و چنین سرمایه اجتماعی بزرگی را تولید کند.