دست از پا دراز تر

در حـالـی کــه بـرخـی سـیـاسـتـمـداران آمـریـکـایـی نـظـیـر مــارکــو روبـــیـــو، وزیــر امـــور خـارجـه کـنـونـی آمـریـکـا و استیو ویـــتـــکـــاف، نــمــایــنــده ویـــــژه دونـــالـــد تــــرامــــپ در مـــــذا کـــــرات هــســتــه‌ای همچنان بر طبل» غنی سازی صفر «می‌کوبند امـا واقعیت صحنه مـذا کـره چیز دیـگـری اسـت.
ونـدی شرمن، مذا کره کننده ارشـد آمریکا در توافق برجام. آشکارا اعام می‌کند:» متقاعد کردن ایـران به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای اش غیرممکن اسـت «او می‌افزاید:» این درخـواسـت، ا گرچه ایــده آل به نظر می‌رسد امـا در عمل راه به جایی نمی‌برد و ایـران آن را نخواهد پذیرفت. شرمن با اشاره به مسیر سخت مذا کرات، این نکته کلیدی را یادآوری می‌کند که ایـران برخاف بسیاری از کشور‌های دیگر، عضو ان پی تی است و غنی سازی را نه به عنوان یک امتیاز بلکه بـه عـنـوان یــک حــق غـیـرقـابـل مــذا کــره تلقی مـی کـنـد. ایـن اظهارات نشان می‌دهد طرح مکرر غنی سازی صفر، بیش از آن که موضعی اجرایی باشد، تا کتیکی برای افزایش فشار در میز مذا کره است.

اندیشمندان آمریکایی چه می‌گویند؟
برجسته‌ترین تحلیلگران سیاست خارجی آمریکا نیز با نگاهی رئالیستی، ایـن واقعیت را تأیید می‌کنند که ایـران نه لیبی است، نه عـراق. چندی قبل استفان والـت، استاد دانشگاه هاروارد، در نشست» اندیشکده چتم هاوس «صراحتا اعام کرد:» ایرانی‌ها ظرفیت غنی سازی خود را کنار نمی‌گذارند. در بهترین حالت، ترامپ نسخه ضعیف تری از برجام به دست خواهد آورد. «والت معتقد است که حتی ا گر توافقی حاصل شود، هرگز شامل حذف کامل غنی سازی نخواهد بود؛ چرا که تهران چنین عقب نشینی‌ای را» تسلیم «تعبیر می‌کند و با تجربه لیبی، که برنامه اش را کنار گذاشت و نهایتا قربانی حمله ناتو شـد، حاضر به تکرار آن مسیر نیست. جـان مرشایمر.
اسـتـاد دانـشـگـاه شیکا گو و نـظـریـه پـرداز برجسته رئالیسم تهاجمی نیز از ایـن خط مشی تحلیلی حمایت می‌کند. به باور او، حتی نماینده ویژه ترامپ، یعنی استیو ویتکاف، در ابتدا با ادامــه غنی سازی ایــران در سطحی محدود موافق بوده است، اما فشار‌های سنگین از سوی ابی‌های تندرو و رژیم صهیونیستی، این مسیر را مسدود کـرد. مرشایمر این تغییر موضع را نه بر پایه ماحظات امنیتی، بلکه تابعی از نفوذ اسرائیل در ساختار تصمیم گیری واشنگتن می‌داند. او تأ کید می‌کند که ایران براساس قوانین بین المللی حق غنی سازی دارد و درک این نکته، کلید رسیدن به هرگونه توافقی خواهد بود. به بیان دیگر اندیشمندان روابط بین الملل نیز بر این نکته اتفاق نظر دارند که هرگونه توافق با تهران زمانی می‌تواند محقق شود که آمریکا به حقوق مردم ایران احترام بگذارد و از خواسته‌های حدا کثری فاصله بگیرد.

 بازی روانی یا واقعیت استراتژیک؟
با در نظر گرفتن مجموع این اظهارات، به ویژه از سوی مقامات مطلع و تحلیلگران نامدار آمریکایی، می‌توان دریافت که هـم تهدید نظامی و هـم مطالبه» غـنـی سـازی صفر «عما غیرقابل تحقق هستند. به عنوان نمونه بـارا ک اوباما که در زمـان ریاست جمهوری اش با ایـران به توافق برجام رسید.
در همان زمـان اعتراف کـرده بـود که ا گـر می‌توانست پیچ و مهره‌های صنعت هسته‌ای ایران را باز می‌کرد و آن را به کلی در ایران نابود می‌ساخت. با این حال او متوجه شده بود که این خام اندیشی تنها می‌تواند دو کشور را از دستیابی به یک توافق دور کند. بنابراین، تکرار این مطالبات از سـوی آمریکایی‌ها و متحدان شان در منطقه، بیش از آن کـــه بیانگر بـرنـامـه‌ای واقـعـی بـاشـد، نـوعـی بـازی روانــی و تا کتیک مـذا کـراتـی بــرای امتیازگیری در توافق احتمالی است. ایران بار‌ها اعام کرده که حاضر است درباره میزان، سطح و نظارت بر غنی سازی گفتگو کند امـا کنار گذاشتن کامل آن نه از منظر فنی، نه از حیث سیاسی و نه از جهت حقوقی قابل تصور نیست. از سوی دیگر، ایاات متحده نیز -بـرخـاف مواضع برخی تندروها-می داند که هیچ تـوافـقـی بـــدون به رسمیت شناختن ایــن حـق ایــران به سرانجام نخواهد رسید.

 مسیر اجتناب ناپذیر؛ نه جنگ، نه تسلیم
در نهایت می‌توان گفت مقامات آمریکایی می‌دانند نه گزینه نظامی در برابر ایران موفقیت آمیز است و نه رویای غنی سازی صفر می‌تواند به واقعیت بـدل شـود. آنچه باقی می‌ماند.
چانه زنی هوشمندانه بـر سـر واقعیت‌های مـوجـود اسـت. واشنگتن ا گر به دنبال توافقی پایدار است، باید بپذیرد که برنامه هسته‌ای ایران بخشی جدایی ناپذیر از سیاست ملی و حتی هویت جمعی ایرانیان شده است. شاید همان گونه که کری گفته بود:» باید عقل سلیم حکم کند و این عقل سلیم. ا کنون در واشنگتن نیز تأیید می‌کند که نه جنگ پاسخ است و نه انتظار تسلیم. مسیر روشن است. براساس آنچه نهاد‌های جهانی همچون آژانس بین المللی انرژی اتمی اعام کرده اند ایران نیز مانند دیگر دولت‌های جهان حق دارد صنعت بومی و هسته‌ای خود را داشته باشد و مقاصد صلح آمیز را پیگیری کند. در صورتی که آمریکا نگران انـحـراف برنامه هسته‌ای ایــران اســت راه حــلــی مشخص بـــرای شـفـاف سـازی وجـود دارد. ایـران یک بار براساس سازوکار برجام استثنائی‌ترین نظارت‌های آژانــس را پذیرفت، به طوری که آمانو، دبیرکل وقت آژانس طی ۱۵ گزارش مستند، بر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایـران صحه گذاشت. ا کنون نیز با کنار گذاشتن زیـاده خـواهـی از ســوی آمـریـکـا و رهــا کــردن طــرح مطالبات غیرمعقول می‌توان در این مسیر قدم گذاشت. شاید بهتر است تا دیر نشده آمریکا سناریو‌های امتیازگیری خود را کنار بـگـذارد، چرا که تخریب زمین کنونی بــازی، بـرای آن‌ها گران تمام خواهد شد.