انرژی پارس‌جنوبی در وضعیت هشدار
میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی، منبع حیاتی تأمین گاز طبیعی برای ایران و قطر است که سهم ایران از این میدان، حدود ۷۰ درصد از گاز مصرفی کشور را تأمین می‌کند. در سال‌های اخیر، توسعه این میدان و طرح‌های فشارافزایی آن به یکی از اولویت‌های اصلی صنعت انرژی ایران تبدیل شده است.
طبق آمار رسمی، برداشت روزانه گاز از بخش ایرانی میدان پارس‌جنوبی به حدود ۷۱۴ میلیون مترمکعب می‌رسد که بخش عمده‌ای از نیاز گاز کشور را تأمین می‌کند. در مقابل، قطر روزانه حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب از بخش خود برداشت می‌کند. با توجه به این اعداد، ایران در حال حاضر برداشت بیشتری نسبت به قطر از این میدان دارد اما چالش‌هایی در توسعه و نگهداری فشار گاز وجود دارد که می‌تواند تولید را در آینده تحت‌تأثیر قرار دهد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که انجام موفق طرح‌های فشارافزایی می‌تواند تولید گاز را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دهد و به‌طور خاص در میدان مشترک پارس‌جنوبی، فشارافزایی باعث افزایش سالانه حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز می‌شود.
از سوی دیگر، گزارش‌های وزارت نفت، شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران نیز نشان می‌دهد در صورت عدم اجرای طرح‌های فشارافزایی، تولید گاز از میدان پارس‌جنوبی به میزان حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال کاهش خواهد یافت. این کاهش قابل توجه تولید، پیامدهای جدی اقتصادی و تأمین انرژی برای کشور به‌همراه دارد.
این آمار و تحلیل‌ها، اهمیت حیاتی فشارافزایی به‌عنوان راهکاری کلیدی برای جلوگیری از افت تولید در میادین گازی را نشان می‌دهد. نادیده گرفتن این موضوع می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر ظرفیت تولید گاز، افزایش مشکلات تأمین انرژی داخلی و کاهش درآمدهای صادراتی شود.
بنابراین مطابق با این گزارش‌ها، اجرای سریع و بدون مانع طرح‌های فشارافزایی باید در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای صنعت گاز کشور قرار گیرد تا بتواند پایداری و امنیت انرژی ایران را تضمین کند.
طرح فشارافزایی پارس‌جنوبی؛ کلید حفظ تولید
در سال گذشته، هفت قرارداد بزرگ طرح فشارافزایی پارس‌جنوبی با ارزش تقریبی ۱۷ میلیارد دلار به امضا رسید. این قراردادها با حضور مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و مدیران عامل شرکت‌های پتروپارس، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، اویک و گروه مپنا بسته شد و اجرای آنها شامل ساخت و نصب ۱۴ سکوی فشارافزای گاز است.
این هاب‌ها به ناحیه‌بندی میدان تقسیم شده است: هاب یک شامل فازهای ۱۲A، ۱۱B، ۱۲B و ۱۱A، هاب دوم شامل فازهای ۱۵، ۱۶، ۳ و ۲۱، هاب سوم شامل فازهای ۱، ۵، ۱۷ و ۱۸، هاب چهارم شامل فاز ۲، ۱۹C، ۱۹AB، ۲۰ و ۶، هاب پنجم شامل فازهای ۱۳AB، ۱۰، ۱۳BD و ۱۴AC،هاب ششم شامل فازهای ۱۱، ۲۲، ۲۴A، ۲۳، ۲۴B و ۱۴BD و هاب هفتم شامل فازهای ۴، ۷، ۸ و ۹ است.سکوهای فشارافزایی با ظرفیت دو میلیارد فوت‌مکعب و قابلیت افزایش فشار تا ۹۰بار طراحی شده است.هدف این است که ساخت این سکوها در داخل کشور انجام شود اما به‌دلیل وزن حدود۲۰هزارتنی هر سکو و محدودیت تجربه قبلی ایران در ساخت و نصب سکوهای با وزن بیشتر از ۷۰۰۰ تن، زیرساخت‌ها نیازمند ارتقا است.
چالش‌های پروژه و موانع اجرایی
امین مرادی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با ما اظهار کرد: «یکی از مشکلات مهم پروژه فشارافزایی، تأخیر در دریافت مجوزهای لازم از شورای اقتصاد است که باعث شده سازمان بازرسی به ماجرا ورود کند و پروژه با موانعی جدی مواجه شود.» وی افزود: «با این‌حال، وجود چند پیمانکار بزرگ مانند پتروپارس، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، اویک و گروه مپنا، ظرفیت مناسبی برای پیشبرد پروژه ایجاد کرده است.»
وی همچنین تاکید کرد: بدون اجرای طرح فشارافزایی، افت فشار میدان مشترک منجر به کاهش تولید گاز ایران خواهد شد. مرادی گفت: «اگر فشارافزایی انجام نشود، انتظار داریم طی ۱۰سال آینده تولید گاز ایران از پارس‌جنوبی به‌شدت کاهش یابد و ناترازی گاز افزایش پیدا کند.» این کاهش تولید نه فقط تأمین گاز داخلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند روی صنایع پایین‌دستی مانند پتروشیمی و پالایشگاه‌هایی که بنزین تولید می‌کنند، اثر منفی بگذارد.
یکی از صنایع حساس به این موضوع، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است که بنزین تولیدی آن از میعانات گازی پارس‌جنوبی تغذیه می‌شود. کاهش فشار و در نتیجه کاهش تولید میعانات، می‌تواند تولید بنزین کشور را با مشکل مواجه کند.
مقایسه توسعه ایران و قطر
قطر با سرمایه‌گذاری‌های کلان و بهره‌برداری فعال از میدان گازی گنبد شمالی (North Field)، توسعه‌های گسترده‌ای در بخش فشارافزایی و استخراج گاز انجام داده است. ایران نیز با وجود چالش‌ها و تحریم‌ها، طرح‌های فشارافزایی را با قراردادهای متعدد به پیش می‌برد اما سرعت و عمق توسعه در قطر بیشتر بوده است.
مرادی در این زمینه گفت: «قطر در حال حاضر توانسته با اجرای پروژه‌های فشارافزایی و توسعه زیرساخت‌ها، برداشت پایدارتر و حتی افزایش تولید در آینده نزدیک را تضمین کند. ایران هم باید با رفع موانع اداری و ارتقای زیرساخت‌ها، این مسیر را سریع‌تر طی کند.»
قطر در حال اجرای بزرگ‌ترین پروژه توسعه میدان گازی گنبد شمالی (North Dome) است که به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی جهان شناخته می‌شود. این پروژه با هدف افزایش ظرفیت تولید گاز مایع (LNG) از ۷۷ میلیون تن در سال به ۱۴۲ میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده است.
پروژه‌های زیست‌محیطی و پایدارسازی
قطر انرژی علاوه بر توسعه تولید، پروژه‌های زیست‌محیطی و پایدارسازی را نیز در دستور کار دارد. این پروژه‌ها شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، مدیریت منابع آب و بهبود کارایی انرژی می‌شود.
قراردادهای تأمین بلندمدت LNG
قطر انرژی در حال مذاکره و امضای قراردادهای تأمین LNG با کشورهای مختلف است. به‌عنوان مثال در حال مذاکره با کویت برای تأمین سه میلیون تن درسالLNG به مدت ۱۵سال ازپروژه توسعه میدان گنبد شمالی است. با فرض اجرای کامل طرح فشارافزایی و توسعه‌های پیش‌بینی شده، ایران می‌تواند برداشت خود از پارس جنوبی را حداقل در سطح فعلی حفظ کند و حتی تا حدود ۷۵۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش دهد. در صورت عدم اجرای طرح، تولید ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش یابد که ضربه‌ای سنگین به بازار انرژی کشور واردمی‌کند.قطر نیز در۱۰سال آینده برنامه‌هایی برای افزایش برداشت روزانه خود تا بیش از ۷۵۰ میلیون مترمکعب دارد که نشان از رقابت فزاینده و ضرورت اقدامات سریع ایران دارد.
جزئیات پروژه‌های گازی
توسعه میدان گنبد شمالی شرق
این پروژه شامل ساخت چهار واحد جدید مایع‌سازی گاز (LNG trains) و هشت سکوی حفاری است که از آنها ۸۰ حلقه چاه جدید حفاری خواهد شد. همچنین هشت دکل حفاری فراساحلی نصب خواهد شد و چهار خط لوله اصلی ۳۸ اینچی و خطوط لوله درون‌میدانی ۲۸اینچی اجرا می‌شود. تولید از این پروژه از میانه سال ۲۰۲۶ آغاز خواهد شد.پروژه NFE با سرمایه‌گذاری۲۸.۷میلیارد دلاردرحال اجراست.قطرانرژی(QatarEnergy)باپنج شرکت بین‌المللی شامل‌شل، توتال‌انرژی، اکسون‌موبیل، انی و کونوکو فیلیپس مشارکت دارد.
توسعه میدان گنبد شمالی جنوب
این پروژه درمرحله دوم توسعه قرار دارد وهدف آن افزایش ظرفیت تولید LNGاز۱۱۰میلیون تن به ۱۲۶میلیون تن در سال تا سال ۲۰۲۸ است. در این پروژه، شل و توتال‌انرژی هرکدام با ۹.۳۷۵درصد و کونوکو فیلیپس با ۶.۲۵درصد سهم دارند.
توسعه میدان گازی ادد الشرقی شمالی
این پروژه شامل فاز ۵ و ۵.۲توسعه میدان ادد الشرقی شمالی است که در مرحله طراحی و اجرای مقدماتی قرار دارند. این میدان در آب‌های کم‌عمق قطر واقع شده و توسط قطر انرژی اداره می‌شود.
توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی
در فاز ۱۴ این پروژه، ظرفیت تولید گاز به دو میلیارد فوت‌مکعب در روز (BSCFPD) افزایش یافته است. این میدان مشترک بین ایران و قطر قرار دارد و توسعه آن در هر دو کشور در جریان است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که انجام موفق طرح‌های فشارافزایی می‌تواند تولید گاز را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دهد و به‌طور خاص در میدان مشترک پارس‌جنوبی، فشارافزایی باعث افزایش سالانه حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز می‌شود.
از سوی دیگر، گزارش‌های وزارت نفت، شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران نیز نشان می‌دهد در صورت عدم اجرای طرح‌های فشارافزایی، تولید گاز از میدان پارس‌جنوبی به میزان حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال کاهش خواهد یافت. این کاهش قابل توجه تولید، پیامدهای جدی اقتصادی و تأمین انرژی برای کشور به‌همراه دارد.
این آمار و تحلیل‌ها، اهمیت حیاتی فشارافزایی به‌عنوان راهکاری کلیدی برای جلوگیری از افت تولید در میادین گازی را نشان می‌دهد. نادیده گرفتن این موضوع می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر ظرفیت تولید گاز، افزایش مشکلات تأمین انرژی داخلی و کاهش درآمدهای صادراتی شود.
بنابراین مطابق با این گزارش‌ها، اجرای سریع و بدون مانع طرح‌های فشارافزایی باید در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای صنعت گاز کشور قرار گیرد تا بتواند پایداری و امنیت انرژی ایران را تضمین کند.
طرح فشارافزایی پارس‌جنوبی؛ کلید حفظ تولید
در سال گذشته، هفت قرارداد بزرگ طرح فشارافزایی پارس‌جنوبی با ارزش تقریبی ۱۷ میلیارد دلار به امضا رسید. این قراردادها با حضور مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و مدیران عامل شرکت‌های پتروپارس، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، اویک و گروه مپنا بسته شد و اجرای آنها شامل ساخت و نصب ۱۴ سکوی فشارافزای گاز است.
این هاب‌ها به ناحیه‌بندی میدان تقسیم شده است: هاب یک شامل فازهای ۱۲A، ۱۱B، ۱۲B و ۱۱A، هاب دوم شامل فازهای ۱۵، ۱۶، ۳ و ۲۱، هاب سوم شامل فازهای ۱، ۵، ۱۷ و ۱۸، هاب چهارم شامل فاز ۲، ۱۹C، ۱۹AB، ۲۰ و ۶، هاب پنجم شامل فازهای ۱۳AB، ۱۰، ۱۳BD و ۱۴AC،هاب ششم شامل فازهای ۱۱، ۲۲، ۲۴A، ۲۳، ۲۴B و ۱۴BD و هاب هفتم شامل فازهای ۴، ۷، ۸ و ۹ است.سکوهای فشارافزایی با ظرفیت دو میلیارد فوت‌مکعب و قابلیت افزایش فشار تا ۹۰بار طراحی شده است.هدف این است که ساخت این سکوها در داخل کشور انجام شود اما به‌دلیل وزن حدود۲۰هزارتنی هر سکو و محدودیت تجربه قبلی ایران در ساخت و نصب سکوهای با وزن بیشتر از ۷۰۰۰ تن، زیرساخت‌ها نیازمند ارتقا است.
چالش‌های پروژه و موانع اجرایی
امین مرادی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با ما اظهار کرد: «یکی از مشکلات مهم پروژه فشارافزایی، تأخیر در دریافت مجوزهای لازم از شورای اقتصاد است که باعث شده سازمان بازرسی به ماجرا ورود کند و پروژه با موانعی جدی مواجه شود.» وی افزود: «با این‌حال، وجود چند پیمانکار بزرگ مانند پتروپارس، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، اویک و گروه مپنا، ظرفیت مناسبی برای پیشبرد پروژه ایجاد کرده است.»
وی همچنین تاکید کرد: بدون اجرای طرح فشارافزایی، افت فشار میدان مشترک منجر به کاهش تولید گاز ایران خواهد شد. مرادی گفت: «اگر فشارافزایی انجام نشود، انتظار داریم طی ۱۰سال آینده تولید گاز ایران از پارس‌جنوبی به‌شدت کاهش یابد و ناترازی گاز افزایش پیدا کند.» این کاهش تولید نه فقط تأمین گاز داخلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند روی صنایع پایین‌دستی مانند پتروشیمی و پالایشگاه‌هایی که بنزین تولید می‌کنند، اثر منفی بگذارد.
یکی از صنایع حساس به این موضوع، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است که بنزین تولیدی آن از میعانات گازی پارس‌جنوبی تغذیه می‌شود. کاهش فشار و در نتیجه کاهش تولید میعانات، می‌تواند تولید بنزین کشور را با مشکل مواجه کند.
مقایسه توسعه ایران و قطر
قطر با سرمایه‌گذاری‌های کلان و بهره‌برداری فعال از میدان گازی گنبد شمالی (North Field)، توسعه‌های گسترده‌ای در بخش فشارافزایی و استخراج گاز انجام داده است. ایران نیز با وجود چالش‌ها و تحریم‌ها، طرح‌های فشارافزایی را با قراردادهای متعدد به پیش می‌برد اما سرعت و عمق توسعه در قطر بیشتر بوده است.
مرادی در این زمینه گفت: «قطر در حال حاضر توانسته با اجرای پروژه‌های فشارافزایی و توسعه زیرساخت‌ها، برداشت پایدارتر و حتی افزایش تولید در آینده نزدیک را تضمین کند. ایران هم باید با رفع موانع اداری و ارتقای زیرساخت‌ها، این مسیر را سریع‌تر طی کند.»
قطر در حال اجرای بزرگ‌ترین پروژه توسعه میدان گازی گنبد شمالی (North Dome) است که به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی جهان شناخته می‌شود. این پروژه با هدف افزایش ظرفیت تولید گاز مایع (LNG) از ۷۷ میلیون تن در سال به ۱۴۲ میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده است.
پروژه‌های زیست‌محیطی و پایدارسازی
قطر انرژی علاوه بر توسعه تولید، پروژه‌های زیست‌محیطی و پایدارسازی را نیز در دستور کار دارد. این پروژه‌ها شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، مدیریت منابع آب و بهبود کارایی انرژی می‌شود.
قراردادهای تأمین بلندمدت LNG
قطر انرژی در حال مذاکره و امضای قراردادهای تأمین LNG با کشورهای مختلف است. به‌عنوان مثال در حال مذاکره با کویت برای تأمین سه میلیون تن درسالLNG به مدت ۱۵سال ازپروژه توسعه میدان گنبد شمالی است. با فرض اجرای کامل طرح فشارافزایی و توسعه‌های پیش‌بینی شده، ایران می‌تواند برداشت خود از پارس جنوبی را حداقل در سطح فعلی حفظ کند و حتی تا حدود ۷۵۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش دهد. در صورت عدم اجرای طرح، تولید ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش یابد که ضربه‌ای سنگین به بازار انرژی کشور واردمی‌کند.قطر نیز در۱۰سال آینده برنامه‌هایی برای افزایش برداشت روزانه خود تا بیش از ۷۵۰ میلیون مترمکعب دارد که نشان از رقابت فزاینده و ضرورت اقدامات سریع ایران دارد.
جزئیات پروژه‌های گازی
توسعه میدان گنبد شمالی شرق
این پروژه شامل ساخت چهار واحد جدید مایع‌سازی گاز (LNG trains) و هشت سکوی حفاری است که از آنها ۸۰ حلقه چاه جدید حفاری خواهد شد. همچنین هشت دکل حفاری فراساحلی نصب خواهد شد و چهار خط لوله اصلی ۳۸ اینچی و خطوط لوله درون‌میدانی ۲۸اینچی اجرا می‌شود. تولید از این پروژه از میانه سال ۲۰۲۶ آغاز خواهد شد.پروژه NFE با سرمایه‌گذاری۲۸.۷میلیارد دلاردرحال اجراست.قطرانرژی(QatarEnergy)باپنج شرکت بین‌المللی شامل‌شل، توتال‌انرژی، اکسون‌موبیل، انی و کونوکو فیلیپس مشارکت دارد.
توسعه میدان گنبد شمالی جنوب
این پروژه درمرحله دوم توسعه قرار دارد وهدف آن افزایش ظرفیت تولید LNGاز۱۱۰میلیون تن به ۱۲۶میلیون تن در سال تا سال ۲۰۲۸ است. در این پروژه، شل و توتال‌انرژی هرکدام با ۹.۳۷۵درصد و کونوکو فیلیپس با ۶.۲۵درصد سهم دارند.
توسعه میدان گازی ادد الشرقی شمالی
این پروژه شامل فاز ۵ و ۵.۲توسعه میدان ادد الشرقی شمالی است که در مرحله طراحی و اجرای مقدماتی قرار دارند. این میدان در آب‌های کم‌عمق قطر واقع شده و توسط قطر انرژی اداره می‌شود.
توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی
در فاز ۱۴ این پروژه، ظرفیت تولید گاز به دو میلیارد فوت‌مکعب در روز (BSCFPD) افزایش یافته است. این میدان مشترک بین ایران و قطر قرار دارد و توسعه آن در هر دو کشور در جریان است.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
داود فتحعلیبیگی معتقد است اقتباس از یک متن باید بهگونهای باشد که با فرهنگ بومی ما سازگاری پیدا کند
شبنشینی مولیر با سعدی افشار
گفت‌وگو با افسانه حسامی‌فرد، اولین کوهنورد زن تاریخ‌ساز ایرانی در مسیر باشگاه هشت هزاری‌ها
افسانه کوهنوردی ایران
تهیهکننده، نویسنده و بازیگران مجموعه شبکه سه، از چالش‌های تولید یک قصه اجتماعی میگویند
یزدان؛ تصویری واقعی از یک کلانشهر
در گفت‌وگو با یک جامعه‌شناس، تهدیدات و فرصت‌های هوش مصنوعی برای خانواده‌های ایرانی را بررسی کرده‌ایم