آزمون پر گلایه

آزمونی که قرار بود پلی باشد تا هزاران جوان را از رویای تدریس به کلاس‌های درس برساند. حالا این پل، برای بسیاری به دیواری بلند و غیرقابل‌ عبور تبدیل شده است. از دیر منتشر شدن دفترچه آزمون و کار نکردن لینک سایت در همان روز اعلامی که بگذریم، دفترچه امسال با تغییرات گسترده‌‌ای همراه شده است. کاهش و نبود ظرفیت ‌در بسیاری از شهرها، امتیازدهی ناعادلانه و براساس تاهل، فرزند و سابقه، حذف رشته‌های غیرمرتبط و اضافه شدن منابع جدید در یک ماه مانده به آزمون، همگی از جمله مواردی است که موجی از نارضایتی را در میان بسیاری از داوطلبان برانگیخته.
یکی ازاصلی‌ترین اعتراضات داوطلبان، نبود ظرفیت دربسیاری از شهرهاست. این موضوع در حالی است که نظام آموزشی کشور مخصوصا در مناطق دورافتاده با کمبود معلم مواجه است؛ افرادی که مدت زمان زیادی است منتظر اعلام دفترچه آزمون استخدامی هستند و حالا با بازکردن دفترچه، تغییراتی را مشاهده کردند که به ناامیدی آنان منجر شده است. داوطلبانی که مبنای این آزمون را هم همان مفاد و تبصره‌های قبلی می‌دانستند و پویش‌هایی با عناوین مختلف مانند درخواست اضافه شدن رشته جغرافیا، حسابداری، حقوق، زمین‌شناسی، بی‌عدالتی در آزمون معلمی  و...راراه‌اندازی کرده‌اند. باید ببینیم آیا متولیان امر گوش شنوایی برای اصلاح این اعتراضات درپی تغییرات دارند یا آزمون در کمال آرامش و بدون در نظر گرفتن این نارضایتی‌ها برگزار می‌شود؟
   
تغییرات یکباره و ناگهانی
برای پیگیری این موضوع با چند مسئول در وزارت آموزش و پرورش تماس گرفتیم که متاسفانه پاسخی ازسمت آنها دریافت نکردیم. بااین‌حال علی فرهادی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش‌وپرورش در یکی از گفت‌و‌گوهای اخیرش اظهار کرده که در دفترچه اشتباهی در زمینه انتخاب رشته‌ها نداشتیم و رشته‌ها براساس مصوبه شورای تحول و تایید سازمان اداری و استخدامی انتخاب شده است. البته او گفته دفترچه فعلا اصلاحاتی ندارد و درصورت ایجاد تغییر، حتما اطلاع‌‌رسانی می‌شود امابرخی داوطلبان آزمون می‌گویندبهتر نبوداین تغییرات راپیش ازانتشاردفترچه آزمون اعلام می‌کردند؟ چون یکی از موارد اعتراض داوطلبان، حذف رشته‌های غیرمرتبط در فرآیند جذب بود. چه‌بسا بسیاری از داوطلبان با وجود تحصیل در رشته‌های غیرمرتبط با علوم تربیتی، سال‌‌ها سابقه تدریس در مدارس غیرانتفاعی را داشته ‌اند اما اکنون از شرکت در آزمون محروم شده‌‌اند. حداقل می‌توانستند دوره‌های کوتاه‌مدتی برای شرکت‌کنندگان درنظر بگیرند تا آنان نیز شانس رقابت در این آزمون را داشته باشند.
   
تخصص‌گرایی، اولویت آزمون شود
در این آزمون استخدامی دیگر خبری از سازمان سنجش نیست و آموزش و پرورش از مرکز آزمون جهاد دانشگاهی کشور کمک گرفته است اما نادیده گرفتن عدالت آموزشی و فرصت برابر برای رقابت، حذف برخی رشته‌‌ها بدون هیچ توضیح منطقی یا اطلاع‌رسانی قبلی، آسیب جدی به آینده شغلی داوطلبانی زده است که ماه‌‌ها برای این مسیر برنامه‌‌ریزی کرده‌‌اند.
با این حال ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «ساماندهی نیروی انسانی در آموزش و پرورش نیازمند توجه دقیق به ترکیب و توازن نیروی انسانی است تا از به‌‌هم‌‌ریختگی در توزیع معلمان جلوگیری شود. به‌ عنوان نمونه، درشهرتهران بیشترین معلمان زن حضور دارند اما نمی‌توان در مدارس پسرانه از آنها استفاده کرد. بنابراین نیازهای آموزشی باید به‌ طور دقیق مشخص شوند و برمبنای این نیازها، ظرفیت‌های استخدامی در دفترچه آزمون‌های استخدامی اعلام گردد. این فرآیند موجب می‌شود توزیع نیرو براساس نیاز واقعی مدارس صورت گیرد و تعادل در بخش‌های مختلف آموزشی حفظ شود.» 
آن طور که او توضیح می‌دهد در سال‌های گذشته جذب افراد با رشته‌های غیرمرتبط برای تدریس در مقطع ابتدایی، یکی از چالش‌‌های نظام آموزشی بود که بر کیفیت آموزش تاثیر منفی داشت. اگر اصل تخصص‌گرایی را بپذیریم، باید رشته و تخصص مرتبط در اولویت استخدام معلمان قرار گیرد تا دانش‌آموزان آموزش مناسب‌‌تری دریافت کنند. معلمی و دبیری، نیازمند صلاحیت‌‌ها، شایستگی‌ها و مهارت‌‌های لازم است.بنابراین باید تاکید کرد تقویت معیارهای ارزیابی و استخدام براساس شایستگی‌های علمی و حرفه‌ای، می‌‌تواند تاثیر چشمگیری در ارتقای نظام آموزشی داشته باشد. البته سحرخیز بر این باور است که تغییرات باید مبتنی بر ساماندهی نیروی انسانی و توجه به نیاز واقعی آموزش و پرورش در مدارس باشد. در این صورت است که موثر خواهد بود.

اطلاع‌رسانی دقیق و ختم ماجرا
در بین تغییرات دفترچه آزمون، شاهد حذف رشته‌های غیرمرتبط بودیم. شاید این تصمیم با هدف ارتقای کیفیت معلمان منطقی به نظر برسد اما حذف ناگهانی برخی رشته‌‌ها بدون اطلاع‌‌رسانی کافی یا ارائه مسیرهای جایگزین مانند دوره‌‌های آموزشی تکمیلی، فرصت‌‌های شغلی را برای بسیاری از داوطلبان محدود کرده است. سحرخیز معتقد است مدرسه اداره کاریابی نیست و نقش وزارت کار را ندارد که همه بیکاران را با هر عنوان شغلی و هرعنوان مدرک یا رشته تحصیلی جذب کند. ما نباید اجازه ورود به رشته‌های غیرمرتبط دهیم تا آنها وارد رشته‌های تخصصی مدنظر شوند. 
وی همچنین نبود ظرفیت در برخی از رشته‌ها و قیاس برخی شهرها با دیگر استان‌ها را نادرست می‌داند و می‌گوید: «این مسأله قیاس درستی نیست. چون ممکن است یک استان بازنشستگان فرهنگی‌اش بیشتر باشد و طی این سال‌ها خروجی زیادی داشته باشد و در حال حاضر به معلم بیشتری نیاز داشته باشد.» بهتر بود وزارت آموزش و پرورش معیارهای توزیع ظرفیت‌ها را به ‌صورت شفاف منتشر می‌کرد و داوطلبان را از دلایل محدودیت ظرفیت در برخی مناطق آگاه می‌ساخت.
با این حال اعتراض داوطلبان به دفترچه آزمون استخدامی آموزش و پرورش ریشه در مسائلی چون نبود اطلاع‌رسانی و شفافیت و تغییرات ناگهانی در قوانین آزمون دارد. اگرچه برخی از این تغییرات با هدف بهبود کیفیت نیروی انسانی و اجرای قوانین کشوری انجام شده اما ضعف در اطلاع‌‌رسانی و عدم توجه به تبعات اجتماعی و روانی این تصمیمات، به نارضایتی گسترده منجر شده است. رسیدگی به این اعتراضات نیازمند اقداماتی فوری و شفاف از سوی وزارت آموزش و پرورش است تا ضمن حفظ عدالت، اعتماد داوطلبان به این فرآیند حیاتی بازگردد. ایجاد کانال‌های ارتباطی مستقیم با داوطلبان، بازنگری در سیاست‌های تبعیض‌آمیز و ارائه راهکارهای جایگزین، می‌تواند گامی موثر در جهت رفع این چالش‌‌ها باشد.