ایرانیان پرچمداران ایستادگی

به تعبیر رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور، این روزها تزریق استرس، اضطراب و ناامیدی از مسیر اخبار جعلی، تصاویر ساختگی و شایعه‌پراکنی در شبکه‌های اجتماعی، خط‌مقدم جنگ هستند اما مردم ایران که بارها در بزنگاه‌های تاریخی، عقلانیت و همبستگی راجایگزین ترس وآشوب کرده‌اند،این‌بار هم با درک حساسیت شرایط، هوشیارانه در برابر تهاجم روانی دشمن ایستاده‌اند. این جنگ گرچه بی‌صداست اما روحیه مقاوم ملت، بلندترین فریاد پیروزی آن است. حالا که تیر دشمن صهیونی در نبرد نظامی با ایران به سنگ خورده و ناچار به عقب‌نشینی شده است، تضعیف روحیه مردم و ایجاد فضای ناامیدی و اضطراب در جامعه، نمونه دیگر تلاش آنها برای برهم‌زدن آرامش روانی جامعه است. بر همین اساس رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور اخیرا نسبت به هوشیاری مردم در برابر شایعات و جنگ روانی دشمنان در فضای مجازی هشدار داده است. حاتمی تأکید کرده که میدان اصلی جنگ، امروز در گوشی‌های تلفن‌همراه وشبکه‌های اجتماعی است‌‌؛جایی که یک تصویر ساختگی می‌تواند درچند ساعت به ده‌ها میلیون نفر برسد و فضای روانی جامعه را متشنج کند. تصاویر جعلی ازانفجار،ویدئوهای قدیمی با روایت‌های تازه، شایعه حملات قریب‌الوقوع یا آمار ساختگی از مرگ‌و‌میر ابزارهای جنگ روانی دشمن‌اند. کارشناسان امنیت روانی معتقدند در این نبرد، قربانی اصلی «اعتماد» است‌‌؛ اعتماد به منابع خبری، به نهادهای امدادی و حتی به خود جامعه. درهمین راستا پلیس فتا نیز با انتشار بیانیه‌ای از شناسایی و مسدودسازی ده‌ها صفحه در فضای مجازی خبر داده که اقدام به نشر اطلاعات کاذب و تشویش اذهان عمومی کرده‌اند اما تمامی این اقدامات رژیم‌صهیونیستی و دوستدارانش، بخشی از یک نقشه کلان است: فروپاشی روانی و روحی جامعه ایرانی! دشمنان ایران می‌دانند که تاب‌آوری مردم در برابر تحریم، فشار اقتصادی، جنگ تحمیلی و بحران‌های متوالی، مهم‌ترین سد در برابر اهداف‌شان بوده‌‌؛ بنابراین اگر نتوانسته‌اند مردم را با ابزار نظامی شکست دهند، حالا تلاش می‌کنند اراده و انگیزه آنها را برای مقاومت و پایداری تضعیف کنند. 
   
این‌بار هم عبور خواهیم کرد
اما روحیه مقاومت و ایستادگی مردم ایران در چنین شرایطی کم‌نظیر است و این روحیه محصول اتفاق نیست. جامعه ایران تجربه عبور از جنگ هشت‌ساله را در حافظه تاریخی خود ثبت کرده‌‌؛ دورانی که مردم آموختند شایعه، از بمب خطرناک‌تر است و همدلی، از هر سلاحی مؤثرتر. این تجربه در بحران کرونا هم خود را نشان داد. گرچه ابتدای همه‌گیری با افزایش مراجعه به داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها همراه بود اما به‌سرعت جامعه به الگوی مصرف معقول و همبستگی در توزیع منابع بازگشت. همین یادگیری جمعی باعث شده امروز، در میانه تهدیدهای بی‌وقفه دشمن، مردم به جای هراس، در پی حفظ آرامش خود و اطرافیان‌شان باشند. مجتبی حورائی، روان‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم ریشه روحیه مقاومت مردم را در فرهنگ و تاریخ ملی می‌داند و می‌گوید: مردم ایران، حتی اگر نگاه اعتقادی متفاوتی هم با یکدیگر داشته باشند اما یک نگاه ملی دارند و می‌دانند باید ایران را در هر شرایطی حفظ کنند. این نگاه ملی باعث می‌شود در زمان جنگ و بعد از آن، کمتر دچار هیجان‌های منفی شوند. به همین دلیل، در طول ۱۲ روز جنگ اسرائیل علیه ایران هم شاهد این نبودیم که عموم مردم به شکل هیجانی به فروشگاه‌ها هجوم ببرند یا انبارهای خانگی را پر کنند. 
او درباره مصادیق این روحیه مقاومتی در تاریخ معاصر ایران می‌افزاید: در دوران جنگ تحمیلی، مردم شرایط مالی ایده‌آلی نداشتند و مواد غذایی به شکل کوپن و سهمیه توزیع می‌شد. با این حال، بسیاری از خانواده‌ها مشغول تهیه بسته‌های کمک برای رزمندگان جبهه بودند. این ایثار و از‌خودگذشتگی همیشه وجود داشته است. این رفتار در روابط خانوادگی نیز دیده می‌شد‌‌؛ مثلا کسانی که از خانواده‌شان دلخور بودند، وقتی احساس کردند دشمنی به خانه‌شان حمله می‌کند، اختلافات را کنار می‌گذاشتند و متحد می‌شدند. این یک معادل‌سازی رفتاری بوده که ایرانیان در شرایط بحران انجام می‌دهند و بسیار تأثیرگذار و ارزشمند است. 
   
جهاد تبیین‌‌؛ سنگر مستحکم جنگ روانی
جنگ امروز، جنگ روایت است. دشمن تلاش می‌کند با دستکاری فیلم‌ها، انتشار عکس‌های آرشیوی با تاریخ و مکان جعلی و ساخت روایت‌هایی دروغین درباره حمله به زیرساخت‌ها یا بحران‌های داخلی، ذهن مخاطبان ایرانی را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از این مطالب نه توسط افراد معمولی بلکه توسط اتاق‌های فکر رسانه‌ای و با طراحی‌های روان‌شناختی منتشر می‌شود. هرچند همان‌طور که گفته شد مردم کشورمان از یک پیشینه رفتاری قوی در زمان بحران بهره‌مندند و این موضوع در دوره‌های مخالف تاریخ اثبات شده اما تلاش برای حفظ این روحیه نیز موضوع دیگری است که نباید از آن غافل شد. حورائی جهاد تبیین را راهکار اساسی می‌داند و در این‌باره می‌گوید: وقتی رسانه‌ها و فعالان فرهنگی درست اطلاع‌رسانی کنند، واقعیت‌ها را شفاف بگویند و امید و اعتماد به آینده را تقویت کنند، روحیه مردم بالا می‌رود. اگر این اتفاق نیفتد، دشمن با سیاه‌نمایی و انتشار ناامیدی، روحیه مردم را تضعیف می‌کند و جامعه آسیب می‌بیند. وی می‌افزاید: این همان جهاد تبیین است‌‌؛ یعنی جنگ روانی را بشناسیم، نقشه‌های دشمن را افشا کنیم و به جای ناامیدی، امید به آینده و اتحاد ملی را ترویج کنیم. این کار اساسا سنگر مستحکم ما در برابر فشارهای خارجی است. 
   
تسلیم شایعه‌ها نشویم
تجربه تاریخی ایران نشان داده هرگاه دشمنان برای فروپاشی این ملت از درون خیز برداشته‌اند، با دیوار محکمی از عقلانیت عمومی، همبستگی اجتماعی و امید ملی مواجه شده‌اند. امروز نیز همان مردم، با همان ریشه‌ها و تجربه‌ها، در برابر جنگ روانی پیچیده و چندلایه دشمن ایستاده‌اند. مردمی که آموخته‌اند در دل بحران، باید چراغ حقیقت را روشن نگه دارند‌‌؛ مردمی که فهمیده‌اند، اگر به شایعه میدان داده شود، از گلوله هم مخرب‌تر است و مهم‌تر از همه، مردمی که می‌دانند حفظ روحیه، خود نوعی جهاد است. این‌چنین مردمی، تسلیم شایعه‌ها نمی‌شوند‌‌؛ چرا که تکیه‌گاه‌شان هویت، تاریخ و تجربه‌ای است که در دل آتش هم آنها را سخت‌تر و محکم‌تر می‌سازد.