باتوجه به اینکه ۷۵درصد از نهادههای دامی مانند ذرت وکنجاله سویا ازطریق واردات و با ارزترجیحی یانیمایی تأمین میشود، هرگونه نوسان در نرخ ارز، تغییر درسیاستهای تخصیص ارز یا اختلال در زنجیرههای تأمین جهانی، مستقیما به هزینه تولید دامدار منتقل میشود. در شرایطی که دولتها تلاش کرده با کاهش تخصیص ارز ترجیحی، واردات گوشت قرمز و نهادههای دامی و جایگزینی آن با سیاستهای حمایتی دیگر، ثبات نسبی ایجاد کند، این تغییرات عملا بار مالی سنگینی را بر دوش تولیدکنندگان انداخته است؛ هزینههای خوراک دام که سهم عمدهای از بهای تمامشده تولید را تشکیل میدهد، با سرعتی بسیار بیشتر از نرخ فروش دام زنده بالا رفته است، بهطوریکه دامداران میگویند با توجه به کاهش عرضه نهادههای دامی در سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی و افزایش قیمت دلار، آنها مجبورند نهادههای دامی مورد نیاز خود را بهسختی در بازار آزاد با افزایش قیمتی چند برابری تامین کنند.این عدم توازن سودآوری، بسیاری از دامداران کوچک و متوسط را وادار به کاهش تولید، فروش مولدها یا حتی خروج از چرخه تولید کرده که نتیجه مستقیم آن، کاهش دام زنده و تشدید گرانی در بازار مصرف است.
افزایش کشتار دامهای مولد
براساسگزارش مرکزآمار،مقایسه عملکرد کشتارگاههای رسمی کشور درشهریور۱۴۰۴باماه مشابهسال۱۴۰۳ نشاندهنده افزایش ۳۵ درصدی مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاههای رسمی کشور است؛ بهطوریکه مقدار تولید گوشت در شهریور ۱۴۰۴ نسبت به ماه مشابه سال ۱۴۰۳ برای گوسفند و بره ۳۰ درصد، برای بز و بزغاله ۲۴ درصد، برای گاو و گوساله ۴۰ درصد و برای گاومیش و بچهگاومیش ۱۰۶درصد افزایش و برای شتر و بچهشتر ۵ درصد کاهش داشته است.
همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان میدهد که مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاههای رسمی کشور در شهریور ۱۴۰۴ نسبت به ماه قبل (مرداد) حدود ۷ درصد افزایش داشته است. این امر نشان میدهد که همزمان با کاهش ۸۰ درصدی واردات گوشت قرمز به کشور، میزان کشتار دام داخلی زیاد شده که طبیعتا بخشی از این دامها، دامهای مولد بودهاند.
براساس گزارش مرکز آمار در همین مدت، تعداد ۵۲۷ هزار رأس گاو و گوساله پروار شده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۲۰۸ هزار رأس کاهش یافته که میتواند زنگ خطری برای صنعت دام کشورمان باشد.
در چنین شرایطی دولتها و وزارت جهاد کشاورزی معمولا برای کنترل التهاب بازار و تأمین کسری عرضه داخلی، به ابزار واردات روی میآورند. واردات گوشت قرمز، بهویژه گوشت منجمد، بهعنوان یک مسکن کوتاهمدت عمل میکند تا شکاف بین تقاضا و عرضه موجود در بازار را پر کند. اما آنچه که آمارها میگویند وزارت جهاد کشاورزی در شش ماهه نخست سال جاری میزان واردات گوشت قرمز را کاهش داده و این امر بر آشفتگی بازار افزوده است.
کاهش شدید واردات گوشت قرمز
براساس آمارهای گمرک در شش ماهه سالجاری ۲۸ هزار و ۹۵ تن به ارزش ۱۶۰ میلیون و ۷۳۴ هزار دلار گوشت قرمز وارد کشورمان شده و این درحالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته ۱۲۶ هزار و ۸۵۱ تن گوشت قرمز به ارزش ۷۳۹ میلیون و ۹۰۱ هزار تن وارد کشور شده بود.به همین دلیل میتوان گفت که واردات گوشت قرمز در نیمه نخست سالجاری نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته به لحاظ وزنی با افتی حدود ۸۰ درصدی و به لحاظ ارزشی هم با کاهشی ۸۰ درصدی روبهرو شده است.بنابراین بازار گوشت قرمز در یک دوراهی پیچیده قرار دارد؛از یک سو با فشار بیامان افزایش هزینه تولید ناشی از نهادهها مواجه است که کاهش عرضه داخلی را در پی دارد و از سوی دیگر برای مهار قیمتها به واردات متکی است؛ سیاستی که در صورت عدممدیریت صحیح، میتواند در بلندمدت به قیمت ازدسترفتن پتانسیل تولید داخلی تمام شود. راهکار پایدار، نه صرفا در واردات، بلکه در ارائه تسهیلات و حمایتهای مالی مؤثر و بهموقع به دامداران، تضمین تأمین نهادهها با قیمت مناسب و ایجاد ثبات در سیاستهای ارزی است تا تولیدکننده بتواند با اطمینان از سودآوری معقول، اقدام به افزایش تولید پایدار کند.
کمبود نهاده، صدای دامداران را درآورد
چند روز پیش دامداران بهشدت به سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی و کاهش شدید عرضه و واردات نهادههای دامی معترض بودند. آنها به وزیر جهاد کشاورزی گفتند که نه ذرت، نه سویا و نه جو برای تعلیف دامهای خود دارند و از طرف دیگر دوماه است که به واردکنندگان هزینه تامین نهاده داده شده ولی آنها به دامداران نهادهای نمیدهند.همچنین گزارشی از تخلفات گسترده یکی از واردکنندگان عمده نهادههای دامی منتشر شد. براساس این گزارش، شرکت مذکور حدود ۸۰۰۰ میلیارد تومان از دامداران دریافت کرده اما هیچگونه نهادهای به آنها تحویل نداده است. این اقدام موجب بروز بحران در میان دامداران و بروز نارضایتی گسترده در استانهای مختلف کشور شده است.
در همین حال، نایبرئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی اعلام کرده که براساس مستندات و اطلاعات دریافتی، یک شرکت بزرگ واردکننده نهاده بهعنوان یکی از واردکنندگان عمده نهادههای دامی، اقدام به ثبت اظهارنامه و دریافت کوتاژ برای محمولههایی کرده که اساسا وارد کشور نشدهاند.
محمدجواد عسگری، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس درخصوص پیگیری تحقیق و تفحص از وزارت جهاد کشاورزی گفت: مشکل سوءمدیریت در نحوه ثبت سفارش، فرآیند واردات، زمانبندی بارگیری، انتقال به مراکز تولیدی و نحوه توزیع وجود دارد؛ درحالیکه در قانون، مسیر برای این امور هموار شده است و همین موضوع باعث شد که تحقیق و تفحصی در این زمینه آغاز شود و ما هم با جدیت در حال پیگیری آن هستیم. برخی گزارشها نیز حاکی از استیضاح وزیر جهاد کشاورزی در آیندهای نزدیک است.به نظر میرسد با رانتهای گسترده و انحصاری که در زمینه تامین نهادههای دامی خصوصا سه شرکت بزرگ واردکننده وجود دارد، خیلی زود نباید منتظر حل مشکل دامداران و برگشت ثبات و آرامش در بازار گوشت قرمز باشیم. اما در پاسخ، وزارت جهاد کشاورزی میگوید برای حمایت از تولید گوشت قرمز در کشور ارز ترجیحی واردات گوشت قرمز حذف شده و حتی مسئولان این وزارتخانه و وزارت کار نیز میگویند که قرار است بهزودی ارز ترجیحی تخصیص یافته به واردات نهادههای دامی بهعنوان مهمترین کالای اساسی وارداتی به کشور نیز در آیندهای نزدیک حذف و این پول از طریق کالابرگ به سفره مردم کشور برسد.
آخرین قیمت گوشت قرمز در بازار
هر کیلو گرم گوشت وارداتی پنج دلار و ۷۰۰ سنت تمام میشود که با توجه به ارز مبادلهای(هم اکنون ۷۰ هزار تومان در بازار) اختصاص داده شده به آن به ۴۰۰ هزار تومان میرسد ولی با توجه به هزینههای بستهبندی، گمرکی و... هزینه تمامشده گوشت قرمز با ارز مبادلهای کیلویی ۵۹۸ هزار تومان تمام میشود که باز هم ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان با عرضه آن در هفتههای آتی متفاوت است، به این دلیل که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که قیمت گوشت قرمز وارداتی ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان خواهد بود.
رضا سالمی، دبیر انجمن واردکنندگان فرآوردههای خام دامی، میگوید: گوشت قرمز گرم گوساله بدون چربی و استخوان وارداتی با قیمت مصوب ۵۹۸ هزار تومان از کشورهای برزیل و پاکستان انجام میشود و این درحالی است که هفته گذشته مسعود رسولی، دبیر انجمن صنعت گوشت ایران، گفته بود: گوشت گوساله مخلوط با قیمت هر کیلوگرم ۸۰۹ هزار تومان و ران و دست گوساله با قیمت ۹۰۹هزار تومان در فروشگاهها توزیع میشود.
وزیر جهاد کشاورزی هم بهتازگی از پایان گوشت ۳۰۰ هزار تومانی خبر داده و گفته است: قیمت گوشت تنظیم بازاری که تا یک میلیون تومان گفته شده بود اصلاح خواهد شد اما به رقم واقعی قیمت اشاره نکرده است.
اما در کنار گوشت قرمز وارداتی هم اکنون بازار گوشت تولید داخل نیز چندان مطلوب نیست بهطوریکه هر چند در فروشگاههای زنجیرهای هر کیلو گرم گوشت قرمز با قیمتی حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ هزار تومان به فروش میرسد ولی در برخی از خردهفروشیها قیمت گوشت قرمز از مرز یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان نیز پیشی گرفته است.