خودروهای ارز سوز!

قیمت خودروها از ابتدای سال تاکنون چندین بار افزایش داشته اما باز هم خبری از رشد کیفیت و خدمات مطلوب نیست. خودروهای مونتاژی که قرار بود با انتقال فناوری به داخل کشور فعالیت کنند، هنوز در همان مرحله اول باقی مانده‌اند. برخی کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی وجود خودروهای مونتاژی برای اقتصاد ایران ضروری است اما برخی دیگر بر این باورند اگر این خودروها به صورت آماده وارد شوند شاید هزینه کمتری متوجه مردم باشد.
اکنون در قانون بودجه سال‌جاری حدود ۲میلیارد یورو برای واردات خودرو در نظر گرفته شده که نحوه پرداخت آن خیلی سهل و روان نیست اما در مقابل شاهد آن هستیم که میزان ارز پرداختی مرکز مبادله ارز و طلای ایران به خودرو هر سال روند صعودی داشته است. در واقع خودرویی‌ها بیشترین سهم را در بین صنایعی که ارز دریافت می‌کنند دارند. به این صورت که هر سال ارز بیشتری دریافت می‌کنند اما خروجی این افزایش تقاضای ارزی خیلی مشخص نیست.
صنایع حمل و نقل و خودرو از ابتدای سال جاری تا پایان مهر حدود ۵ میلیارد دلار ارز از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران گرفتند که این میزان ۲۱ درصد کل ارز تخصیصی به صنایع است. کل ارز تخصیصی به صنایع در این مدت ۲۲ میلیارد و ۷۸۵ میلیون دلار بوده است.
صنایع حمل و نقل و خودرو از اول فروردین ۱۴۰۳ تا ۲۸ مهر ماه این سال، دو میلیارد و ۸۰۴ میلیون دلار ارز نیمایی و یک میلیارد و ۸۷۸ میلیون دلار ارز توافقی یا واردات در مقابل صادرات دریافت کرده بودند که در مجموع ۴ میلیارد و ۶۸۲ میلیون دلار بوده. این آمار نشان می‌دهد میزان ارز دریافتی صنایع حمل و نقل و خودرو در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۲.۵۴درصد بیشتر شده است. با این حال براساس آمار گمرک در ۶ ماه نخست امسال ارز واردات خودروی کامل ۵۵۷ میلیون دلار بوده که نشان می‌دهد مونتاژکاران سهم بالایی در دریافت ارز دولتی دارند.
بررسی بیشتر نشان می‌دهد ارزبری مونتاژی‌ها در سال ۹۸حدود۱.۸میلیارد دلار، سال۹۹ حدود ۱.۹میلیارد دلار، سال ۱۴۰۰ حدود ۴.۷میلیارد دلار، سال۱۴۰۱ حدود ۷.۴میلیارد دلار، سال ۱۴۰۲ حدود ۸.۵میلیارد دلار، سال گذشته ۸.۵میلیارد دلار و از ابتدای امسال تا پایان مهر حدود ۵ میلیارد دلار بوده است.
نکته قابل توجه اینجاست که افزایش دریافت ارز منجر به افزایش تولید و رشد صنعت نشده است.
   
افت ۲۲.۵درصدی خودروسازان بخش خصوصی
وزارت صمت برای سال جاری تولید یک‌ونیم میلیون دستگاه خودرو پیش‌بینی کرده است که در شش‌ماهه نخست سال، ۵۲۴ هزار و ۷۹۴ دستگاه انواع خودرو تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳.۴درصد (۸۱ هزار و ۱۶۸ دستگاه) کاهش را نشان می‌دهد. خودروسازان کشور در نیمه نخست سال گذشته ۶۰۵ هزار و ۹۶۲ دستگاه انواع خودرو تولید کرده بودند.
در این میان، بررسی آمار تولید نشان می‌دهد سهم بخش خصوصی (مونتاژکاران) از تولید سواری، وانت و اتوبوس نسبت به نیم‌سال نخست ۱۴۰۳ کاهش یافته که بررسی‌ها افت ۲۲.۵درصدی خودروسازان مونتاژکار در نیمه نخست سال جاری را حکایت می‌کند. در این مدت، ۱۰۴ هزار و ۱۲۰ دستگاه انواع خودرو توسط خودروسازان بخش خصوصی (مونتاژکاران) تولید شده که این تیراژ در مقایسه با تولید ۱۳۴ هزار و ۲۷۶ دستگاهی مدت مشابه سال گذشته، ۳۰ هزار و ۱۵۶ دستگاه افت را نشان می‌دهد.
   
ارز بری مونتاژکاران چهار برابر خودروهای داخلی
مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا اعلام کرده برای تولید هر خودرو در داخل کشور به طور میانگین ۲۰۰۰ دلار ارز مصرف می‌شود. این باعث شده است که با افزایش نرخ ارز، هزینه این بخش از نهاده‌های تولید نیز به طور مستقیم رشد کند.
به‌طور میانگین هردستگاه خودروی مونتاژی ۱۳ هزار دلار ارزبری دارد؛ چهار برابر خودروهای داخلی ایران‌خودرو و سایپا. در عین حال، میزان داخلی‌سازی در محصولات دولتی حدود ۷۰ درصد برآورد می‌شود، اما در خصوصی‌ها به ندرت از ۲۰ درصد فراتر می‌رود. در عمل، مونتاژکاران بیش از آن‌که مکمل تولید ملی باشند، مسیر واردات قطعات نیمه‌آماده را در پیش گرفته‌اند. این وابستگی زمانی پررنگ‌تر می‌شود که به روند تخصیص ارز نگاه کنیم.از سال ۱۴۰۱ و همزمان با رفع توقف واردات خودرو، بخش قابل‌توجهی ازارز تخصیصی کشور به جای تسهیل ورود خودروهای خارجی یا تقویت قطعه‌سازی داخلی، به سمت مونتاژکاران هدایت شده است. 
آمارهای بانک مرکزی در شهریور امسال نیز ادامه همین روند را نشان می‌دهد؛خودرو همچنان درصدردریافت ارز قرار دارد.