بیمه؛ هزینه یا سرمایه‌گذاری؟

در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته، بیمه ابزاری برای سرمایه‌گذاری و اطمینان از آینده تلقی می‌شود، در ایران هنوز بسیاری از مردم بیمه را به چشم هزینه‌ای اضافی می‌بینند.
با این‌حال، برخی اقدامات جدید از سوی شرکت‌های بیمه و طرح‌های در دست اجرا، امیدهایی را برای تحول در این بخش ایجاد کرده است. فعالان این صنعت بر این باورند که افزایش ضریب نفوذ بیمه و اصلاح نظام بازنشستگی فقط از مسیر فرهنگ‌سازی، اجرای اصلاحات پارامتریک و ایجاد امکان سرمایه‌گذاری برای صندوق‌های بازنشستگی می‌گذرد. 
 

نظام بازنشستگی در آستانه فروپاشی مالی
علیرضا امیرپور، کارشناس صنعت بیمه نیز در گفت‌و‌گو با جام‌جم بیان کرد: در حال حاضر، صندوق‌های بازنشستگی کشور با ناترازی شدیدی مواجه‌اند؛ به‌گونه‌ای که می‌توان از آن با عنوان ابر‌بحران صندوق‌های بازنشستگی یاد کرد. در حال حاضر حدود ۱۸ صندوق بازنشستگی در کشور فعالند که بزرگ‌ترین آنها، سازمان تامین اجتماعی است. این سازمان اکنون بیش از ۴۸ میلیون نفر از اقشار مختلف جامعه را تحت پوشش دارد. اغلب این صندوق‌ها با ناترازی منابع و مصارف روبه‌رو هستند؛ یعنی میزان مصارف آنها بسیار بیش از منابع ورودی است. وی ادامه داد: در نظام بازنشستگی، شاخص مهمی به‌نام نسبت بیمه‌پردازان به مستمری‌بگیران وجود دارد. در ابتدای انقلاب‌اسلامی، این نسبت حدود ۲۰ به ۱ بود؛ یعنی در برابر هر یک نفر مستمری‌بگیر،۲۰ نفر بیمه پرداخت می‌کردند؛ اما امروز این عدد به حدود ۳ نفر رسیده است؛ یعنی تنها سه نفر حق بیمه می‌پردازند تا یک نفر مستمری دریافت کند. این مساله به‌روشنی نشان می‌دهد که ما در آستانه یک ابر‌بحران در نظام بازنشستگی هستیم.به‌گفته امیرپور، روزبه‌روز بار مالی این ناترازی بیشتر بر دوش دولت می‌افتد و دولت مجبور است بخشی از مصارف صندوق‌ها را تامین کند و اگر در نظام حکمرانی کشور تدابیر جدی و اصلاحات ساختاری در این زمینه اتخاذ نشود، این روند در آینده بحران‌ساز خواهد شد.
   
اصلاحات پارامتریک تنها راه نجات نظام بازنشستگی
این کارشناس صنعت بیمه در خصوص افزایش ضریب نفوذ بیمه در کشور گفت: راه‌حل مشکلات فعلی در اجرای اصلاحات نظام بیمه‌ای کشور یعنی اصلاحات پارامتریک و اصلاحات قانونی در تمام صندوق‌های بازنشستگی است. از طرفی، یکی از عوامل گسترش ناترازی، حضور افرادی است که به‌طور غیر‌حقی از منابع تامین اجتماعی استفاده می‌کنند. افزون بر این، بخشی از قوانین موجود نیز ناکارآمد بوده و اجرای طولانی‌مدت آنها به مشکلات کنونی دامن زده است.وی در مثالی عنوان کرد: در زمینه مشاغل سخت و زیان‌آور، قانون به‌قدری ساده و سهل‌گیرانه اجرا می‌شود که بسیاری از افراد در ۴۰ سالگی بازنشسته می‌شوند. 
جالب است بدانید بیش از ۵۲ درصد بازنشستگان کشور در سال جاری، مربوط به همین گروه هستند. واقعا فردی که تنها ۴۰سال سن دارد، در میانسالی قرار گرفته و همچنان توانایی فعالیت دارد؛ اما طبق قانون فعلی، می‌تواند بازنشسته شود. چنین وضعیتی در نظام‌های بازنشستگی کشورهای توسعه‌یافته بی‌سابقه است. از سوی دیگر، بسیاری از این بازنشستگان پس از خروج از کار، دوباره وارد چرخه اشتغال می‌شوند و فرصت‌های شغلی جوانان را اشغال می‌کنند. بنابراین اصلاح این قوانین ضروری است.
امیرپور معتقد است، برخی قوانین مصوب مجلس با رانت‌های محلی یا شغلی همراه بوده و موجب شده گروه‌هایی از یارانه‌های بیمه‌ای استفاده کنند که در نهایت هزینه آن بر‌ دوش دولت قرار می‌گیرد؛ اما
دولت با وجود کسری بودجه، توان پرداخت این 
یارانه‌ها را ندارد. این کارشناس بیمه افزود: در قانون بودجه، مقرر شده بود که دولت بخشی از این بدهی را از طریق انتشار اوراق اسلامی بپردازد، اما اجرای آن نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو شد. به‌همین‌دلیل، سازمان تامین اجتماعی اکنون در پرداخت مطالبات مراکز درمانی دولتی و خصوصی و داروخانه‌ها با تاخیرهای چندماهه مواجه است. از این‌رو، دولت آقای پزشکیان باید هرچه‌سریع‌تر راهکارهایی عملی در این زمینه از جمله اصلاح قوانین بازنشستگی از طریق تدوین لوایح جدید و تصویب در مجلس، جلوگیری از استفاده غیر‌حق از منابع سازمان تامین اجتماعی و پرداخت بدهی‌های انباشته دولت به سازمان، به‌صورت نقدی یا از طریق اوراقی که قابلیت نقدشوندگی واقعی در بازار سرمایه داشته باشند، اتخاذ کند. 
وی با اشاره به آینده صنعت بیمه کشور اظهار داشت: اگر نظام حکمرانی مطلوب در عرصه تامین اجتماعی محقق شود، قطعا آینده‌ای روشن در انتظار صنعت بیمه کشور خواهد بود. در این حوزه، نیروی انسانی متعهد و کارآزموده و ظرفیت‌های قابل‌توجهی نهفته است. از سوی دیگر، در قانون برنامه هفتم توسعه، بندی وجود دارد که بر اساس آن هیچ طرح یا لایحه‌ای نباید بدون پیش‌بینی منابع مالی لازم تصویب شود. در‌صورتی‌که همین قانون به‌درستی اجرا شود، می‌توان امیدوار بود از تکرار بحران‌های فعلی جلوگیری شود و نظام بازنشستگی کشور به سمت پایداری 
حرکت کند. 

ضریب نفوذ بیمه در کشور فقط ۳۵ درصد است
مجتبی نصرالله‌پور، کارشناس صنعت بیمه در گفت‌و‌گو با روزنامه جام‌جم با بیان این‌که ضریب نفوذ بیمه در ایران حدود ۳۵ درصد است، گفت: امروزه فرهنگ بیمه در کشور بسیار ضعیف بوده که یکی از مهم‌ترین راهکارها برای بهبود این وضعیت، فرهنگ‌سازی از سنین پایین است؛ یعنی باید آموزش و ترویج فرهنگ بیمه از مدارس و دوران کودکی آغاز شود. مشکل دیگر، تورم بالای موجود در جامعه است. مردم اغلب بیمه را به‌عنوان یک هزینه می‌بینند، در حالی‌که در جهان امروز بیمه در ردیف سرمایه‌گذاری قرار دارد. در بسیاری از کشورها، بیمه نه در سرفصل هزینه‌ها بلکه در سرفصل سرمایه‌گذاری‌های مالی گنجانده می‌شود. ما نیز باید این نگاه را تغییر دهیم و بیمه را سرمایه‌ای برای آینده بدانیم. 
وی با اشاره به بیمه جنگ تصریح کرد: بیمه ایران برای نخستین‌بار در صنعت بیمه کشور، پوشش بیمه جنگ را برای هموطنان ارائه داد. تمامی منازل مسکونی و خودروهای بیمه‌شدگان تحت پوشش خسارات جنگ قرار گرفتند و پس از ما، سایر شرکت‌های بیمه نیز چنین پوششی را به بیمه‌نامه‌های خود افزودند که اکنون تقریبا تمام خسارت‌های مربوط به جنگ تحمیلی ۱۲‌روزه پرداخت شده است. دولت، بیمه ایران را به‌عنوان مجری اصلی پرداخت خسارت‌های ناشی از جنگ انتخاب کرده و حتی برای افرادی که پوشش بیمه نداشتند، طبق توافق‌هایی که با ستاد بحران صورت گرفته، مقرر شده خسارت‌ها از طریق این ستاد پرداخت شود اما مجری این پرداخت‌ها نیز بیمه ایران خواهد بود. 
نصرالله‌پور ادامه داد: در بیمه ایران طرحی را طراحی آغاز که اکنون مراحل پایانی آماده‌سازی آن در حال انجام است. این طرح، شامل یک بیمه‌نامه مضاعف است که می‌تواند در کنار حقوق بازنشستگی به بازنشستگان پرداخت شود. زیرساخت‌ها و نرم‌افزارهای این طرح تقریبا آماده شده و در صورت اجرا، بخش قابل‌توجهی از مشکلات صندوق‌های بازنشستگی کاهش می‌یابد. 
 
 اجازه سرمایه‌گذاری به صندوق‌ها می‌تواند ناترازی‌ها را برطرف کند
به گفته این فعال صنعت بیمه، مشکل دیگر صندوق‌ها این است که اجازه سرمایه‌گذاری مستقل در داخل کشور را ندارند؛ در صورتی‌که امکان سرمایه‌گذاری برای صندوق‌ها فراهم شده و این بیمه‌نامه جدید به‌طور کامل اجرا شود‌، بسیاری از بحران‌ها و ناترازی‌های موجود برطرف خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: صنعت بیمه در ایران تازه به مرحله بلوغ رسیده است. بیمه ایران به‌عنوان لیدر صنعت بیمه کشور، با بهره‌گیری از هوش مصنوعی در حال طراحی بیمه‌های نوین متناسب با نیاز جامعه است؛ بیمه‌هایی که بتوانند علاوه بر پوشش کامل، آرامش و اطمینان خاطر بیشتری برای مردم به همراه 
داشته باشند. 
گفته‌های کارشناسان نشان می‌دهد صنعت بیمه کشور در آستانه یک نقطه عطف قرار گرفته است. از یک سو، پایین‌بودن ضریب نفوذ بیمه و ضعف آگاهی عمومی نسبت به کارکردهای آن، موجب شده بخش قابل توجهی از جامعه از مزایای واقعی بیمه بی‌بهره بماند و از سوی دیگر، ناترازی شدید در صندوق‌های بازنشستگی و بدهی‌های دولت، بار سنگینی بر دوش نظام بیمه‌ای گذاشته است. در چنین شرایطی، اجرای طرح‌های نوآورانه از‌سوی شرکت‌های بیمه، اصلاح قوانین ناکارآمد و تغییر نگاه فرهنگی به بیمه، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.