عشایر‌؛ پلی بین فرهنگ‌و‌اقتصاد

شایر با شیوه زندگی مبتنی بر تولید، سهمی حیاتی در تامین مایحتاج اساسی کشور دارند. تا همین چند‌دهه قبل تقریبا همه استان‌ها ایل و طوایفی را در دل خود داشتند که حافظ امنیت و تامین‌کننده بسیاری از نیازهای‌شان بود. هنوز هم عشایر آذربایجان غربی تنها با نگهداری حدود دو میلیون رأس دام، سالانه بیش از ۵۰ هزار تن شیر و گوشت تولید می‌کنند و در این زمینه رتبه نخست کشور راداراهستند.به‌طور کلی،هرخانوار عشایری نیاز۲۰‌خانوار شهری را تامین می‌کند.سهم عشایر از تولید صنایع دستی کشور ۳۵ درصد است. بانوان عشایری ستون‌های اصلی این عرصه هستند و با مهارت خود آثاری خلق می‌کنند که علاوه بر درآمدزایی، حافظ هویت ایرانی-اسلامی است. اما مهم‌ترین نقش عشایر را باید درحفظ امنیت مرزها دانست. آنها به‌عنوان «نگهبانان واقعی مرزها» و«پادگان‌های نظام درسراسرکشور» شناخته می‌شوند.حضور این جمعیت شجاع و متعهد به آب‌و‌خاک کشور، درمناطق مرزی،نقشی تعیین‌کننده درامنیت ملی وحفاظت از منابع طبیعی دارد. 
   
کوچ، رویدادی فرهنگی
به‌گفته دکتر آتوسا مومنی، رئیس مرکز مطالعات پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، زیست‌بوم منحصر‌به‌فرد، آداب و رسوم اصیل و مناظر بکر ییلاق‌و‌قشلاق عشایر، ظرفیتی کم‌نظیر برای توسعه گردشگری است. وی ادامه می‌دهد: «ایلات و عشایر، میراث فرهنگی زنده هستند و «کوچ» تنها یک جابه‌جایی فصلی نیست، بلکه یک رویداد فرهنگی و آیینی است که جلوه‌های بی‌واسطه‌ای از زندگی عشایری را به نمایش می‌گذارد و می‌تواند به‌عنوان یک جاذبه شاخص در تقویم گردشگری کشور ثبت شود.»
دکتر مومنی تصریح می‌کند: «در ایران نواحی، مناطق مستعد گردشگری زیادی وجود دارد که زندگی ارزشمند عشایر را به‌تصویر می‌کشند. ییلاق‌های چالدران و سلیم‌خان در شاهین‌دژ آذربایجان غربی و دیگر مناطق عشایری در استان‌هایی مانند کرمان و فارس، از جمله کانون‌های دارای پتانسیل عالی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی معرفی شده‌اند.» وی تاکید می‌کند که گردشگری عشایری به‌عنوان یک «صنعت سبز» شناخته می‌شود که درآمد مستقیمی را به جوامع محلی می‌رساند و انگیزه برای حفظ محیط زیست و فرهنگ بومی را تقویت می‌کند.»

از خشکسالی تا مشکل تردد
 گرچه عشایر ستون‌های استواری برای اقتصاد ملی به‌شمار می‌آیند اما خود با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند.طی سال‌های اخیر، کم‌آبی و خشکسالی مهم‌ترین تهدید برای زندگی و معیشت مبتنی بر دامداری عشایر بوده است. نبود یا کمبود راه‌های دسترسی مناسب نیز ارائه خدمات پایه، مانند درمان و آموزش را با مشکل مواجه کرده است.سازمان امور عشایر با محوریت چهار طرح اصلی به‌دنبال حمایت از این جامعه است که تقویت دامداری از طریق تامین نهاده‌های دامی، گسترش صنایع‌دستی، توسعه کشت گیاهان دارویی و پیشبرد گردشگری عشایری این اصول را تشکیل می‌دهند.  به‌گفته کارشناسان، توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند گام مؤثری در مسیر رفع مشکلات عشایر باشد. اقداماتی مانند توزیع پنل‌های خورشیدی برای تامین برق پایدار، آبرسانی با تانکر و تیغ‌زنی راه‌های عشایری برای هموارسازی مسیر کوچ و دسترسی به خدمات از‌جمله اقداماتی است که باید به‌صورت ویژه در دستور کار باشد.عشایر ایران، با برخورداری از ریشه‌های عمیق در تاریخ و فرهنگ این سرزمین، امروزه نه‌تنها به‌عنوان «ذخیره انقلاب» و «سنگر تولید» که به‌عنوان الگویی زنده برای توسعه پایدار شناخته می‌شوند. توجه و سرمایه‌گذاری در‌جهت رفع چالش‌های پیش‌ روی این جامعه و بهره‌‌گیری از ظرفیت‌های بی‌نظیر آنها در تولید و گردشگری، امری ضروری برای تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه متوازن ملی است.