دود در چشم قانون

در این میان ۹.۳۳درصدسیگار دودمی‌کنندو۴.۵درصد نیز مصرف کننده قلیان ‌هستند. علاوه بر این بررسی‌ها نشان می‌دهد که  ۴.۴درصد زنان ایرانی نیز از محصولات دخانی استفاده می‌کنند.  
‌ دخانیات هر روز زندگی‌های بیشتری را تهدید می‌کند اما سیاست‌‌ها و قوانینی که برای کاهش آسیب‌های این حوزه در نظر  گرفته شده هر روز بی‌ اثر تر می‌شود.‌ حمیدرضا شاهسون، دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در گفت‌وگو با «جام جم» در رابطه با دلایل افزایش مصرف دخانیات ‌ در کشور می‌گوید: «عدم اجرای قانون یکی از مشکلات اساسی در زمینه کنترل دخانیات در کشور است. «قانون جامع کنترل دخانیات» که در ۱۳۸۵ تدوین و تصویب شده است، همچنان به‌درستی اجرا نمی‌شود. این قانون از کامل‌ترین قوانین موجود درجهان درزمینه کنترل دخانیات به شمار می‌رود، اما متأسفانه در عمل، بخش‌های مختلف آن نادیده گرفته شده است.»
آن طور که او توضیح می‌دهد‌،یکی از مفاد این قانون ممنوعیت تبلیغ دخانیات در سطح جامعه است. همچنین براساس قانون فروش دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال و عرضه آن توسط اصنافی که مجوز رسمی ندارند، ‌ ممنوع است. با این حال، شاهد هستیم که در اغلب دکه‌ها، کیوسک‌ها و سوپرمارکت‌ها به‌راحتی سیگار و سایر محصولات دخانی به فروش می‌رسد. نتیجه این بی‌توجهی، عادی شدن رفتارهای پرخطر در جامعه و افزایش گرایش عمومی به مصرف دخانیات است.‌ 
   
سودهایی که رنگ دود می گیرند!
سوداگران دخانیات به دلیل کسب سودهای بسیار دست به هر کاری می‌زند تا آن را ماده‌ای جذاب و دلنشین معرفی و جوانان و نوجوانان را جذب کند. ‌ رئیس هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی در این باره گفته در هشت‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ حدود ۵۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون نخ سیگار تولید شده که نسبت به ۴۵ میلیارد و ۹۹ میلیون نخ سال ۱۴۰۲، ۱۶ درصد رشد داشته است و این رقم تا پایان سال ۱۴۰۳ به رقمی در حدود ۷۹ میلیارد و ۸۰۰ میلیون رسیده. افزون بر این در سال ۱۴۰۲، تعداد مراکز فعال تولید سیگار ۱۷ واحد بود که در سال ۱۴۰۳ به ۱۸ واحد افزایش یافته است.بنابراین سود بالای صنعت دخانیات باعث شده تا سوداگران هر روز با ترفندهای مختلف مشتریان بیشتری را جذب کنند. 
‌دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در این باره می‌گوید: سودجویان با صرف هزینه‌های سنگین،  مانع از اجرای مؤثر قانون می‌شود. یکی از اتفاقات تأسف‌بار در این زمینه، نفوذ تبلیغ پنهان دخانیات در رسانه‌ها و سینمای خانگی است. گاهی مشاهده می‌شود که بازیگران مشهور در برخی فیلم‌ها یا سریال‌ها، به‌طور غیرمستقیم در حال تبلیغ سیگار هستند و حتی در مواردی این تبلیغات با حمایت یا هزینه‌ شرکت‌های وابسته به مافیای دخانیات انجام می‌شود. 
علاوه بر این کارشناسان معتقدند نبود جایگزین‌‌ و بسترهای سالم برای تخلیه و ارضای نیازهای هیجانی نوجوانان و کودکان نیز عامل مهمی در افزایش گرایش آنان به دخانیات است. همچنین امکانات تفریحی و شادی‌آفرین برای نوجوانان محدود است. در حالی‌که اگر جایگزین‌های مناسب فراهم شود و مسیرهای تأمین لذت و انرژی مثبت به‌درستی شکل بگیرد، احتمال ورود نوجوانان به عرصه‌‌ مصرف دخانیات به‌مراتب کاهش می‌یابد.
   
ترفندهای خوش آب و رنگ  
فضای مجازی نیز حالا پر شده است از تبلیغات بسیاری که به راحتی جوانان و نوجوانان را جذب دخانیات می کند. به گفته دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، ترفندهای شرکت‌های دخانی نیز نقش مهمی در گسترش مصرف دارند. برای نمونه، قلیان با ظاهر و بسته‌بندی جدید خود، از قبح پیشین خارج شده و حتی وارد منازل و جمع‌های خانوادگی شده است؛ به گونه‌ای که قلیان‌کشیدن در برخی خانواده‌ها ‌ امری معمول و نوعی تفریح تلقی می‌شود.
‌ ترفند دیگر، ترویج سیگارهای الکترونیکی و ویپ (Vape) است که به‌عنوان جایگزینی کم‌ضرر معرفی شده‌اند، اما در واقع خود منبع جدیدی از وابستگی و مصرف گسترده هستند. 
او ادامه می‌دهد: «مجموعه‌‌این عوامل سبب شده است که بازار دخانیات در کشور ما روزبه‌روز گسترش یابد. اگر این روند کنترل نشود، سن شروع مصرف به‌طور خطرناکی پایین می‌آید. در حال حاضر نیز مشاهده می‌شود که مصرف در میان کودکان ۱۰ ساله رواج یافته و حتی احتمال دارد به سنین زیر ۱۰ سال نیز برسد. در جامعه‌ای که پیش‌تر گرایش بانوان به مصرف دخانیات بسیار اندک بود، متأسفانه در سال‌های اخیر، رشد نگران‌کننده‌ای در این زمینه دیده می‌شود. به‌طور خاص، طی پنج سال گذشته، میزان مصرف دخانیات در گروه سنی ۱۵ تا ۱۸سال، حدود ۱۳۳ درصد افزایش یافته است.»
آن طور که او توضیح می‌دهد، این افزایش در کنار کاهش سن مصرف، موجب شتاب در گسترش مصرف دخانیات شده و به‌صورت زنجیروار، احتمال ورود به مواد مخدر و ارتکاب جرائم و آسیب‌های اجتماعی را نیز بالا برده است.‌
این‌‌ درحالی است که مصرف دخانیات پیامدهای بسیاری را به همراه دارد .برای نمونه ‌سالانه حدود ۱۵۰هزارنفر در ایران به سرطان مبتلا می‌شوند که بخش عمده‌ این موارد، به مصرف دخانیات مربوط است. به همین دلیل تداوم این وضعیت می‌تواند سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه را با تهدیدی جدی مواجه سازد.