تبدیل «شهروند» به «اوباش» در گفتمان رسانه‌ای!

این حضور پررنگ، در نگاه اول می‌تواند تلاشی برای روایت واقعیت‌های جامعه تفسیر شود، اما وقتی این بازنمایی از صفحه فیلم‌ها به کف خیابان و سپس به صفحات شبکه‌های اجتماعی می‌غلتد، باید پرسید: آیا این تصاویر صرفا «بازتاب» واقعیت است یا به شکلی فعال در حال «بازتعریف» ارزش‌ها در ذهن نسل جوان هستند؟

وقتی یک الگوی رفتاری خاص ــ مانند خشونت کلامی یا قانون‌گریزی ــ بار‌ها در قالب شخصیت‌های کاریزماتیک و پیروز نمایش داده می‌شود، به‌تدریج مرز بین «قهرمان» و «ضدقهرمان» از بین می‌رود. این فرآیند «عادی‌سازی» موجب می‌شود رفتار‌هایی که روزگاری ناپسند تلقی می‌شدند، به شکلی از شهامت و قدرت‌نمایی کاذب تعبیر شوند.

نکته تأمل‌برانگیز دیگر، ادامه نمایش این چهره‌ها به‌عنوان نیروی محرکه اصلی داستان‌هاست. گنگستر‌ها و اوباش، محصولات جوامع در حال گذار دهه‌ها پیش هستند و دوره میدان‌داری آنان در جهان واقعی به‌سر آمده است؛ اما گویا برای سینماگرانی که از پیچیدگی‌های زندگی مدرن و شخصیت‌پردازی نوین بازمانده‌اند، این چهره‌های کلیشه‌ای، کهنه‌ترین و ساده‌ترین ابزار برای ایجاد کشمکش و جذب مخاطب هستند. تداوم این رویکرد، به‌ویژه در حجم انبوه تولیدات سینمای خانگی، نه نشانه درک واقعیت‌های اجتماعی، که نشانه واضح عقب‌گرد روایی و فقر تخیل هنری در صنعت سینمای ایران است.

شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان بازوی قدرتمند این جریان، به گسترش و تشدید این الگو‌ها دامن می‌زنند. دیالوگ‌های خشن، پوشش خاص و حرکات این شخصیت‌ها به‌سرعت در میان نوجوانان و جوانان مد و گاه با تحسین و لایک نیز مواجه می‌شود.

نکته اصلی «حذف» این شخصیت‌ها از روایت‌های داستانی نیست، بلکه «چگونگی» روایت آنهاست. تولید رسانه‌ای مسئولانه مستلزم نشان‌دادن عواقب واقعی رفتار‌های خشونت‌آمیز و غیرمدنی است. هنرمند و رسانه متعهد باید به‌جای عادی‌سازی این رفتارها، به ارائه الگو‌هایی بپردازد که اگر هم از حاشیه برمی‌خیزند، با خرد، اخلاق و تلاش به متن زندگی بازمی‌گردند، نه با زور و بازو. این یک ضرورت فرهنگی است که پرداختن به آن، مسئولیت همگانی ماست.