نقش تحلیل هنر مقاومت

شبکه افق، با توجه به رسالت خود در تبیین گفتمان انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت، چندی است تلاش کرده با رویکردی نوآورانه و تحلیلی، مسیر تولید و زمینه‌ خلق این آثار را برای مخاطب عام و خاص واکاوی کند. برنامه «نقش» با اجرای قاسم عوض‌بیگی، با نگاهی عمیق به پشت پرده آثار هنری مقاومت، مخاطبان علاقه‌مند را به شنیدن قصه‌های واقعی این آثار دعوت می‌کند. قاسم عوض‌بیگی که پیش از این او را بیشتر در مقام تهیه‌کننده و کارگردان آثاری چون «سندباد» و چهار فصل «نوسان» می‌شناختیم، اجرای این برنامه را برعهده دارد. 
   
علاقه‌مندی به حوزه مقاومت
قاسم عوض‌بیگی، درباره این‌که چگونه برای اجرای این برنامه انتخاب شده است، گفت: پیش از این به عنوان کارگردان آثار «سندباد ۱ و ۲» و تهیه‌کننده و کارگردان برنامه نوسان و همچنین در پروژه‌های دیگر عمدتا کارگردانی و تهیه‌کنندگی کرده‌ام. بنابراین تا پیش از برنامه نقش،هرگز درمقام مجری تلویزیونی ظاهر نشده بودم. در واقع تجربه اجرای تلویزیونی‌ام برای اولین بار با این برنامه آغاز شد. البته ابتدا هیچ تمایلی به اجرا نداشتم اما پس از چند جلسه با دوستان شبکه افق و آشنایی با فضای برنامه و محتوای آن نظرم تغییر کرد. پس از گفت‌وگو و هماهنگی نهایی، اجرای نقش را پذیرفتم و خوشبختانه با استقبال گرم تیم همراه شد. وی درباره جذابیت محتوایی این برنامه توضیح داد: محتوای نقش برایم از همه چیز مهم‌تر بود. تمام کارهای قبلی‌ام در تئاتر و تلویزیون، به‌نحوی با محور مقاومت گره خورده بود؛ نوسان هم مستقیم به مقاومت فلسطین و لبنان می‌پرداخت. وقتی دیدم این برنامه هم دقیقا در همین مسیر است و قرار است قصه‌های واقعی پشت آثار هنری مقاومت را روایت کند، دیگر نتوانستم بی‌تفاوت بمانم. فرم ویدئوکست هم برایم جذاب بود و احساس کردم می‌توانم. با این‌که هیچ تجربه و علاقه‌ای به اجرا نداشتم اما همین محتوا و فضای برنامه به من اعتماد به نفس داد تا با اطمینان وارد این کار شوم.
او درباره زمان پیوستن خود به تیم تولید گفت: من تقریبا آخرین نفر تیم بودم؛ دوستان یک تا دو ماه دنبال مجری می‌گشتند و بسیاری از تصمیم‌ها پیشتر گرفته شده بود اما بعد از ورودم، در همه مراحل تولید، از انتخاب موضوع و نحوه پرداخت تا شیوه اجرا، بحث‌های جدی داشتیم. چون سابقه کارگردانی و تهیه‌کنندگی داشتم، نظراتم را جویا می‌شدند و هر پیشنهادی می‌دادم با استقبال روبه‌رو می‌شد. همین فضای کاملا جمعی و مشارکتی باعث شد نتیجه کار بسیار بهتر از انتظار اولیه شود؛ موفقیتی که نه فقط با همکاری گروهی بلکه از غنای این مشارکت واقعی به‌دست آمد.
   
پشت هر اثر مقاومت، یک قصه واقعی است
عوض‌بیگی تمایز نقش نسبت به برنامه‌های مشابه را چنین توصیف کرد: به‌نظرم نقطه‌قوت اصلی نقش، تازگی و بداعت محتوا و نوع پرداخت به آثار بود؛ همین باعث شد از دیگر برنامه‌های مشابه حوزه مقاومت کاملا متمایز شود. حتی بسیاری از کارگردانان و بازیگران شناخته‌شده هم از جزئیات مطرح‌شده بی‌خبر بودند. مثلا در قسمت «آژانس شیشه‌ای» حاتمی‌کیا به زوایایی پرداختیم که کمتر دیده شده بود و در قسمتی از برنامه که به مرحوم محمد کاسبی اختصاص داشت، ریشه‌های فکری و انگیزه‌های او برای تمرکز بر بازیگری را بررسی کردیم. این نگاه تازه برای اهالی جدی حوزه هم جذاب و کاملا نو بود. مجری، اهمیت آگاهی‌بخشی نسبت به آثار هنری حوزه مقاومت را ضروری دانست و افزود: امروز، با اتفاقاتی مثل جنگ ۱۲ روزه، بیش از همیشه باید بدانیم که آثار هنری مقاومت ریشه در داستان‌ها و رویدادهای واقعی دارند. این روند همچنان ادامه دارد و نقش مهمی در انتقال تجربه‌ها و مفاهیم واقعی ایفا می‌کند. من که نوسان را ساختم و سال‌ها در این حوزه کار کرده‌ام، می‌دانم پشت هر نقاشی، کاریکاتور، آهنگ یا مستند مقاومتی، یک یا چند قصه پنهان وجود دارد. مخاطب معمولا فقط ظاهر اثر را می‌بیند اما همین روایت‌های واقعی‌اند که باعث می‌شود اثر ماندگار شده و سال‌ها در ذهن جامعه تکرار و بازتولید شود.
   
چرا برخی آثار ماندگار می‌شوند؟
وی درباره ساختار تولیدی نقش توضیح داد: از اول قرار بود این برنامه حدود ۴۰ قسمت ویدئوکست داشته باشد و هر قسمت یک اثر هنری مقاومت و خالقش را معرفی کند، به‌علاوه ۱۰ تا ۱۲ قسمت گفت‌وگوی مستقیم با هنرمندان این حوزه. خوشبختانه همه قسمت‌ها ساخته و ضبط شده؛ تا امروز ۴۰ ویدئوکست کامل پخش شده و چهار قسمت گفت‌وگویی هم روی آنتن رفته است. در ویدئوکست‌های ما، از دوران قاجار تا امروز، داستان واقعی پشت هراثرراروایت کردیم. نگاه ما تحلیلی بود؛ هم نقاط‌ضعف را بیان و هم دلایل ماندگاری آثار ساده اما تأثیرگذار را بررسی کردیم. هدف این بود که نشان دهیم چرا برخی آثار سال‌ها زنده می‌مانند و همچنان هنرمندان جوان از آنها الهام می‌گیرند و روایت‌های نوینی از مقاومت می‌سازند.
عوض‌بیگی درخصوص بخش گفت‌وگویی این برنامه، افزود: در ۱۰ قسمت پایانی، گفت‌وگوهایی با چهره‌های برجسته حوزه مقاومت داشتیم؛ ازجمله کمال شرف (کاریکاتوریست یمنی) و مرتضی شعبانی (مستندساز شناخته‌شده). شعبانی از موانع و سنگ‌اندازی‌های سیستماتیک علیه مستندسازان مقاومت، چه در ایران و چه در خارج گفت؛ شرف هم از ظرفیت عظیم یک نفر برای تأثیرگذاری رسانه‌ای از طریق کاریکاتور سخن گفت. این گفت‌وگوها هم نقاط قوت و هم آسیب‌های جدی این حوزه را به‌خوبی روشن کرد.
   
محتوای متفاوت نقش، عامل بازخورد مثبت
مجری برنامه نقش درباره بازخوردهای انجام شده، اظهار کرد: بازخوردهایی که از همکاران و عموم مخاطبان دریافت کرده‌ام، در مجموع بسیار مثبت بوده است. هم از طریق شبکه و هم در دیدارهای حضوری و فضای مجازی، تقریبا همه بر غنای محتوایی برنامه و اطلاعات تازه‌ای که هر قسمت ارائه می‌دهد، تأکید داشتند؛ بسیاری گفتند حتی برای خودشان که در حوزه مقاومت فعال هستند هم نکات جدیدی داشته است. البته نقدهای سازنده‌ای هم مطرح شد که بیشتر به اجرا، تیم تولید و برخی جزئیات متون مربوط می‌شد. من هم سعی کردم این نکات را جدی بگیرم؛ در اجراهای بعدی تغییراتی اعمال کردم و هر پیشنهادی که به نظرم مفید می‌رسید به تیم منتقل کردم تا در صورت امکان اصلاح شود.عوض‌بیگی با صراحت و بدون تعارف درباره تجربه نخستین اجرای خود گفت: همیشه به دوستانم می‌گویم مهم‌ترین نقطه ضعف برنامه، مجری‌ یعنی خود من‌ بوده‌ام. من نه تجربه حرفه‌ای در اجرای برنامه و نه علاقه‌مندی واقعی به این کار داشتم. این را بدون هیچ تعارف و تواضعی بیان می‌کنم. به‌طور صمیمانه باور دارم اگر برنامه با یک مجری باتجربه و حرفه‌ای پیش می‌رفت، می‌توانست مخاطبان بیشتری را جذب کرده و بازخوردهای بهتری دریافت کند. با این حال لطف همکارانم باعث شد مرا بپذیرند و من نیز همواره برنامه را از دیدگاه کارگردانی یا تهیه‌کنندگی تحلیل می‌کردم. به‌عنوان مثال می‌گفتم اگر تهیه‌کننده بودم چه اقداماتی را انجام می‌دادم یا از چه مواردی اجتناب می‌کردم یا اگر کارگردان بودم‌ کدام شیوه تدوین را می‌پذیرفتم. در‌واقع‌ دوستانم مرا پذیرفتند و من نیز نقش خود را صرفا به‌عنوان مجری می‌دیدم. با این حال‌ هرگاه نکته‌ای به ذهنم می‌رسید که می‌توانست به بهبود برنامه کمک کند آن را مطرح می‌کردم و تصمیم‌گیری را به‌عهده آنها می‌گذاشتم. به‌عنوان مجری‌ گاهی از برخی جزئیات بی‌خبر بودم‌ اما به‌عنوان فردی که سابقه تهیه‌کنندگی و کارگردانی دارد، اگر پیشنهادی برای غنای برنامه مفید می‌دانستم‌ آن را بیان می‌کردم تا در صورت امکان اجرا شود. این موضوع مرا خوشحال می‌کرد. زیرا می‌دیدم برنامه در حال پیشرفت است. اگر بنابر هر دلیلی مانند محدودیت‌ها یا ملاحظات، پیشنهادی اجرا نمی‌شد‌ وظیفه خود می‌دانستم صبور باشم و مشکلی ایجاد نکنم. حتی اگر دو بار نکته‌ای به ذهنم می‌رسید، همچنان همان رویکرد را حفظ می‌کردم. 

دیگر فقط تهیه‌کننده نیستم 
قاسم عوض‌بیگی در پایان درباره آینده اجرای خود افزود: روزی که تصمیم گرفتم به‌عنوان مجری در برنامه «نقش» شرکت کنم، همواره در ذهنم بود منتظر پایان سیر تولید باشم. البته این بدان معنا نیست که در حین تولید، از فعالیت‌های دیگر‌ دست کشیده‌ام. همزمان با ضبط و اجرای این برنامه، در حوزه‌های تخصصی‌ام (تهیه‌کنندگی و کارگردانی) پروژه‌های دیگری را نیز پیگیری می‌کردم و اکنون نیز برنامه‌های متعددی را تحت مدیریت خود دارم اما ابتدا تصور می‌کردم شاید این تجربه‌ نخستین و آخرین تجربه‌ام در اجرا باشد. زیرا ضبط قسمت‌های اولیه برایم بسیار دشوار بود. هرچند به‌عنوان بازیگر در حوزه تئاتر، بارها با افراد مختلف روبه‌رو شده‌ام اما اجرای این‌گونه برنامه‌ها جلوی دوربین واقعا چالش‌برانگیز و زمانبر بود. به دوستانم می‌گفتم ضبط یک یا دو قسمت ممکن است یک هفته زمان ببرد تا بتوانم نقاط ضعف را به حداقل برسانم و عملکرد بهتری داشته باشم. با این حال پس از دریافت بازخوردها و توجه به اینکه اولین تجربه‌ام در اجرا بود، نکات زیادی را آموختم. همکاران تولیدکننده و دوستانم در برنامه‌های دیگر، تذکرات و پیشنهادهایی را دادند که برایم بسیار مفید بود. به‌نظر می‌رسد از بخش میانی به بعد‌ اجراها پخته‌تر، دقیق‌تر و تأثیرگذارتر شده‌اند؛ به‌ویژه در ۱۰قسمت گفت‌وگویی که اطرافیان و دوستان آن را اجرای بالغی توصیف کرده‌اند و نه به‌عنوان کاری تازه. این بازخوردها مرا به‌شدت علاقه‌مند کرد تا جدی‌تر به موضوع اجرا بیندیشم. شاید در آینده فعالیت‌های بیشتری در این زمینه داشته باشم.  از قاسم عوض‌بیگی درباره ادامه همکاری‌اش در نوسان پرسیدم که گفت: در چهار فصل اول به‌عنوان تهیه‌کننده و کارگردان در خدمت برنامه بودم. پس از اتمام فصل چهارم و اوایل فصل پنجم برنامه را به همکارانم تحویل دادم. در حال حاضر‌ بخش عمده‌ای از تیم قبلی همچنان در برنامه حضور دارند. با برخی تغییرات واضافه شدن اعضای جدیدی ازجمله تهیه‌کننده و همکاران دیگر. برنامه اکنون با فرم جدید در حال تولید و پخش است.