ورود فاضلاب و پساب به دریا؛ دردی کهنه بر تن آبی خلیج پارس

ورود پساب و فاضلاب های صنعتی و شهری و بیمارستانها و... به خلیج فارس دردی کهنه و بلایی بی پایان است که بر جان زیست بوم خلیج فارس افتاده و جز گفتار درمانی و تجویزات کاغذی بی کاربرد، اقدام عملی نجات بخشی را نمی بینیم و آلودگی دریا و سکوت و بی مسئولیتی دستگاههای ذیربط به رویه مبدل شده است. روند آلودگی دریا نه تنها متوقف یا کاهش نیافته بلکه روز به روز بر دامنه و گستره آلودگی و حجم و میزان منابع آلاینده افزوده می گردد.

در همین راستا کنشگران محیط زیستی در قالب پویشی مردمی و ملی با راه اندازی کارزار «پایان ۳۰ سال آلودگی؛ نجات خلیج فارس از رهاسازی فاضلاب» در پی دادخواهی و ورود دستگاه قضایی به این موضوع شده اند که استقبال و حمایت چشمگیری از کنشگران محیط زیستی داشته است و در همین راستا پیگیر موضوع از مسئولان ذیربط شدیم.

دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر در پاسخ به پرسش های خبرنگار هفته نامه «نخل و دریا» گفت:

✓ منابع آلایندگی دریا کدامند و وضعیت آلایندگی خلیج فارس در چه شرایطی است؟ 

 با توجه به اینکه طبق قوانین موجود حفاظت‌ و بهبود و بهسازی محيط ‌زيست‌ و پيشگيری و ممانعت‌ از هر نوع‌آلودگی و هر اقدام‌ مخربی كه‌ موجب‌ برهم‌ خوردن‌ تعادل‌ و تناسب‌ محيط ‌زيست‌ می شود، همچنين‌ كليه‌ امور مربوط‌ به‌ جانوران‌ وحشی و آبزيان‌ آبهای داخلی از وظائف‌ سازمان‌ حفاظت‌ محيط‌زيست‌ است‌، لذا اطلاعات کامل آلایندگی خلیج فارس در اختیار این دانشگاه نمی باشد. لیکن به نظر می رسد عمده منابع آلاینده خلیج فارس دفع غیر بهداشتی انواع فاضلاب ها باشد.

✓ دبی ورودی فاضلاب شهرهای ساحلی استان بوشهر به دریا چگونه است؟ 

اطلاعات مستند و موثق در این زمینه در اختیار این دانشگاه نیست.

✓ راهکارها و پیشنهادات برای برون رفت از این شرایط؟ 

این دانشگاه نظر به لزوم توجه به سلامت آب شناگاه ها و تأثیر آن بر سلامت شناگران و دستورالعمل کشوری ساماندهی سواحل و شناگاه ها اقدامات لازم را انجام می دهد لذا با این رویکرد خلاصه وضعیت موجود و اقدامات انجام شده به شرح ذیل می باشد.

الف)معضلات موجود در شناگاه ها

جمع آوری و دفع غیر بهداشتی فاضلاب، عدم وجود شناگاه دارای شرایط بهداشتی و خدمات مورد نیاز در سواحل استان.

با توجه به کم بودن و یا عدم وجود شناگاههای مجهز با شرایط مناسب در اکثر نقاط استان عموم مردم و مسافران در نقاط پراکنده در ساحل که فاقد خدمات مورد نیاز است شنا می نمایند.

ب)راهکارهای پیشنهادی:

رفع موانع موجود در عملیات جمع آوری و دفع بهداشت فاضلاب و بهره برداری ۱۰۰ درصدی از سیستم شبکه های جمع آوری ودفع فاضلاب موجود و احداث شبکه های مورد نیاز, مشخص نمودن چند نقطه به منظور احداث شناگاه های استاندارد و بهسازی و تجهیز این مناطق.

✓ چه اقداماتی انجام داده اید؟ 

باتوجه به اینکه عموم جامعه در نقاطی از ساحل علیرغم وجود زیرساخت های مناسب جهت شناگاه شنا می نمایند لذا بازرسان بهداشت محیط از نقاط یادشده نمونه برداری انجام داده و نتایج نمونه برداری ها به متولیان امر اعلام می گردد.

✓ برای حل کامل یا بخش اعظمی از این مشکل نیاز به چه همکاری بین دستگاهی دارید؟

اجرای وظایف سازمان ها و ساماندهی سواحل مطابق قوانین و دستورالعمل های کشوری در استان پیگیری گردد.

رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر در گفتگو با خبرگزاری ایرنا تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۴، می گوید:

«محمدامین طلاب روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی شهرهای ساحلی مانند بوشهر، ورود فاضلاب به دریا است؛ مشکلی که هم از طریق شبکه جمع‌آوری فاضلاب و هم کانال‌های هدایت آب‌های سطحی، اکوسیستم ساحلی و خاک اطراف را با تهدید مواجه کرده‌است.

وی بیان کرد: بخشی از فاضلاب جمع‌آوری‌شده توسط شبکه، به تصفیه‌خانه عالی‌شهر منتقل می‌شود اما با توجه به اینکه فرایند تصفیه در این تصفیه‌خانه کامل نیست، سرریز فاضلاب به‌صورت تصفیه‌نشده وارد خور شکسته شده و مشکلات گسترده زیست‌محیطی ایجاد می‌کند.

رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر افزود: ورود پساب تصفیه‌نشده باعث آلودگی خاک، ایجاد نیزارهای ناسازگار و تغییر کاربری اکولوژیکی محیط شده‌است و این وضعیت نیازمند ورود شرکت‌های توانمند برای تکمیل سیستم تصفیه و استفاده از آب تصفیه‌شده در بخش‌هایی مانند کشاورزی صنعتی، تولید چوب و کاغذ است.

طلاب، مشکل دوم شهرهای ساحلی را ورود فاضلاب خام به کانال‌های آب‌های سطحی عنوان کرد و ادامه داد: این کانال‌ها برای هدایت آب باران به سمت دریا طراحی شده‌اند اما برخی صنوف و شهروندان بدون رعایت ضوابط محیط‌زیستی، آب خاکستری و فاضلاب ساختمان‌ها را به این کانال‌ها هدایت می‌کنند که در نهایت به دریا راه پیدا کرده و موجب آلودگی مستقیم ساحل می‌شود.

رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر اظهارکرد: مدیریت علمی و مشترک بین دستگاه‌ها می‌تواند از این معضل جلوگیری کند و کاهش آلودگی، حفظ زیست‌بوم ساحلی و سلامت مردم را به دنبال داشته باشد.»

در همین راستا به بررسی اظهارات و واکنش های دستگاههای ذیربط در دو دهه گذشته پرداختیم :

✓ خبرگزاری مهر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۶ در گزارشی با عنوان:

«افزایش آلودگی صنعتی سواحل بوشهر نگران کننده است»: 

مدیرکل سازمان محیط زیست استان بوشهر با اشاره به رشد فعالیت های صنعتی در سواحل استان، گفت: رشد آلودگی صنعتی در سواحل بوشهر نگران کننده است. امیر مهدویان در گفتگو با خبرنگار مهر در بوشهر افزود: با توجه به توسعه صنایعی همچون نفت، گاز و پتروشیمی در این استان، نیمی از سواحل و آب های ساحلی به ویژه در مناطق حفاظت شده استان در معرض خطر آلودگی های صنعتی قرار می‌گیرند. ۱۵۰کیلومتر از آب های ساحلی استان بوشهر در معرض آلودگی قرار دارد.

✓ شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۱ در گزارشی با عنوان: «فاجعه زیست‌ محیطی در بوشهر؛ ورود فاضلاب انسانی به خلیج‌ فارس و سکوت مسئولان!»: 

مشکل آلودگی سواحل و دریا یکی از معضلات اصلی محیط زیست خلیج فارس است. تنها در شهر ساحلی بوشهر بنا‌ بر اعلام کارشناسان مرکز مطالعات محیط زیست خلیج فارس روزانه نزدیک به ۳۴ هزار مترمکعب فاضلاب روانه پهنه آبی دریای خلیج فارس می‌شود. هم‌اینک فاضلاب‌های خام انسانی از طریق ۹ کانال در شهر بوشهر در مناطق پارک شغاب، جُفره، اسکه صلح‌آباد، گمرک، پایگاه هوایی و مجتمع تفریحی نگین وارد سواحل خلیج فارس می‌شوند.

✓ خبرگزاری تسنیم تاریخ ۲۱ تير ۱۳۹۵ با عنوان:«فاضلاب از ۱۲ نقطه شهر بوشهر وارد دریا می‌شود»:

نائب رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر بوشهر گفت: شهرداری بوشهر طرح جمع‌آوری فاضلاب را در منطقه شغاب این شهر راه‌اندازی کرده و این در حالی است که فاضلاب از ۱۲ نقطه شهر بوشهر وارد دریا می‌شود. به گزارش خبرگزاری تسنیم از بوشهر، زهرا رضایی صبح امروز در نشست شورای شهر بوشهر اظهار داشت: در ۱۲ نقطه شهر بوشهر فاضلاب و آب‌های سطحی وارد دریا می‌شود.

✓ خبرگزاری صدا و سیما تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۹۷:«گزارش مکتوب ... شنا در ورودی فاضلاب های شهری به دریا»:

 به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز بوشهر، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با اشاره به اینکه در این استان سیزده شناگاه تعبیه شده است می گوید : از ۷ شناگاه بوشهر چهار نقطه پارک سیادت ، پلاژ آقایان در جفره ، پارک دانشجو و پارک ریشهر آلودگی زیادی دارد.

وی گفت : شناگاههای پارک شغاب ، پارک لیان و منطقه بندرگاه آلودگی های کمتری دارد. مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان بوشهر ناقص بودن شبکه فاضلاب شهرهای بزرگ و نداشتن شبکه فاضلاب در دیگر شهرها را اصلی ترین دلیل الودگی ها عنوان کرد و افزود : متاسفانه شبکه فاضلاب مشخصی در شهر های جنوبی استان وجود ندارد که در بخش هایی شاهد ورود فاضلاب انسانی به دریا هستیم.

دکتر علیپور کارشناس محیط زیست میگوید : باید میزان آلودگی ها صفر mpn باشد که در حال حاضر رقمی فراتر از mpn ۱۱۰۰ را نشان میدهد . که این عدد بالاترین عدد تعریف شده در این سازمان برای آلودگی های دریا است.

وی افزود : با توجه به اینکه در برخی مواقع حتی میزان آلودگی از 1100 mpn بیشتر است براساس بخشنامه های سازمان محیط زیست اجازه اعلام آن رقم را نداریم.

سعید کشمیری رئیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر افزود : متاسفانه در حال حاضر شناگاه ها در نقاطی راه اندازی شده که مبدا ورود فاضلاب ها به دریا است و این آلودگی ها میتواند موجب بیماری های پوستی ریوی و اسهال شود که اگر با ورود فاضلاب های صنعتی موجه باشیم میتواند موجب سرطان پوست شود.

تحلیل این گفتگوها و نظرات مسئولان و متولیان امر در دو دهه در مواجهه با ورود فاضلاب و پساب به دریا نشان می دهد:

۱- ادبیات و گفتار مسئولان ذیربط در این دو دهه یکسان است بطوری که نظرات و واکنش های مسئولان در دهه هشتاد با امروز هیچ فرقی ندارد یعنی اینکه آلایندگی و منابع آن، حجم و میزان آلایندگی، چگونگی مواجهه مسئولان دستگاه‌های ذیربط و اقدامات انجام شده همچنان یکسان و نه تنها بهبودی نیافته بلکه شدت هم گرفته است.

۲- همه بر آلوده بودن دریا بدلیل ورود انواع فاضلاب و پساب خام و نیمه تصفیه بصورت مستقیم از نقاط مختلف به خلیج فارس اقرار دارند و هیچ دستگاهی آن را رد نمی کند.

۳- علیرغم یکصدایی در بیان موضوع و اقرار بر آلودگی دریا اما هیچکدام مسئولانه با موضوع برخورد نکرده و هر کسی توپ را در زمین دیگری انداخته و با گفتار درمانی از کنار آن گذشته است.

۴- عدم اولویت بخشی به آلایندگی دریا در سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها و برنامه های دستگاههای ذیربط.

۵- هرچند شهرداری ها متولی پسماند و شرکت آبفا متولی فاضلاب هاست و وظایف و رسالت خود را ایفا نکرده اما متولی محیط زیست که وظیفه حفاظت از تنوع زیستی و زیست بوم دریایی و علوم پزشکی وظیفه سلامت شهروندان را عهده دار است نیز وظایف و تکالیف حفاظتی را بدرستی انجام نداده و واکنش آنها در سطح گفتگوی رسانه ای و نوشتن نامه های رفع تکلیفی است.

۶- مسئولان دستگاههای ذیربط علیرغم اهمیت ویژه موضوع، هیچگاه همدل و همراه نبوده و مدیریتی همگرا و علمی و مشترک نداشته به همین سبب نتوانسته اند و یا نخواسته اند نجات خلیج فارس از انواع فاضلاب ها به عنوان اولویت برنامه های مدیریت ارشد استان قرار گیرد.

۷- بدلیل عدم اولویت بخشی به این موضوع در برنامه های کلان استانی، همواره با مشکل کمبود اعتبارات گرفتار بوده و هر زمان هم سرمایه گذار بخش خصوصی ورود کرده بدلیل همین عدم اولویت، عطایش را به لقایش بخشیده و فرار را بر قرار ترجیح داده است.

۸- ضرورت ورود دادستان به عنوان مدعی العموم به این موضوع و برخورد قاطع و صریح با ترک فعل ها و کوتاهی و بی تدبیری ها تا پایانی شیرین بر این قصه تلخ باشد.