بودجه بخور و نمیر آموزش

با اینکه علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌و‌پرورش عنوان کرده شرایط این وزارتخانه در بودجه سال آینده نسبتا مطلوب است اما برخی کارشناسان معتقدند هرچند وزیر آموزش‌و‌پرورش چنین ادعایی را مطرح کرده ولی روی کاغذ با توجه به تورم و مشکلاتی که این وزارتخانه با آن رو‌به‌روست با چنین بودجه‌ای نمی‌توان در راستای اهدافی که برای نهاد مسئول تربیت نسل آینده درنظر گرفته شده قدم‌های مناسبی برداشت. لازم به یادآوری است که رشد بودجه این وزارتخانه در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۳ چیزی حدود ۴۶درصد بود. به این ترتیب باید پرسید دولتی‌ که با وعده تحقق عدالت آموزشی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین برنامه‌ها، روی کار آمد، آیا با چنین بودجه‌ای می‌تواند ماموریت‌های اصلی نظام آموزشی عریض و طویل کشور را محقق کند؟ برای بررسی بیشتر این موضوع با رمضان رحیمی، دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم. البته او با انتقاد از سهم آموزش‌و‌پرورش در لایحه بودجه ۱۴۰۵ معتقد است که بودجه فعلی حتی قادر به تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه و سند تحول بنیادین نیست و عدالت آموزشی با این ارقام همچنان محقق نخواهد شد.

ارزیابی شما از سهم آموزش‌و‌پرورش در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ چیست؟
با توجه به شرایط تورمی موجود در کشور و این‌که بخش عمده‌ای از بودجه آموزش‌وپرورش صرف حقوق و دستمزد می‌شود و همچنین با درنظر گرفتن این‌که این وزارتخانه بیشترین تعداد نیروی انسانی را در میان دستگاه‌های دولتی دارد، بودجه فعلی به‌هیچ عنوان توان پوشش دادن شکاف نیازهای آموزش‌وپرورش را ندارد. از سوی دیگر، اقداماتی مانند کیفیت‌بخشی به آموزش، تامین زیرساخت‌های آموزشی، به‌کارگیری فناوری‌های نوین، هوشمندسازی کلاس‌های درس، استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا و ایجاد بسترهای پایدار آموزش مجازی برای مواقع اضطراری که دانش‌آموزان بتوانند در محیط‌های غیرحضوری تحصیل کنند و معلمان نیز امکان تدریس داشته باشند، همگی نیازمند منابع مالی قابل توجه است. با سقف بودجه فعلی، دستیابی به این اهداف آموزشی امکان‌پذیر نیست.

آیا با چنین بودجه‌ای اهداف سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش محقق خواهد شد؟
ما در زمان رای اعتماد به وزیر آموزش‌وپرورش از ایشان خواستیم که در دولت به‌صورت فعالانه عمل کند و تلاش داشته باشد تا آموزش‌وپرورش بتواند سهم بیشتری از بودجه را دریافت کند؛ بودجه‌ای که تحقق اهدافی مانند کیفیت‌بخشی به آموزش، عدالت آموزشی، اجرای سند تحول بنیادین و همچنین اجرای احکام و مواد برنامه هفتم توسعه را ممکن سازد. با این‌حال در شرایط فعلی مشاهده می‌کنیم بودجه‌ای که برای سال ۱۴۰۵ برنامه‌ریزی شده، هیچ اشاره‌ای به بندهای برنامه هفتم توسعه که باید محقق شود، ندارد. برای نمونه در سند برنامه هفتم توسعه تاکید شده آموزش‌وپرورش باید ۲۰۰ مدرسه حیات طیبه (مدارسی در چارچوب اهداف سند تحول بنیادین که علاوه بر آموزش درس، دانش‌آموزان را برای رسیدن به زندگی رشد‌یافته و انسانی مبتنی بر ارزش‌های دینی و اخلاقی تربیت می‌کند) در کشور ایجاد کند، زیرساخت‌های فناورانه خود را تامین و تقویت کند و همچنین در حوزه ارتقای نیروی انسانی به ازای هر ۱۵۰ دانش‌آموز، یک معاون پرورشی اختصاص دهد. طبیعی است که تحقق این موارد نیازمند استخدام نیروی انسانی و تامین منابع مالی قابل توجه است؛ امری که بدون افزایش بودجه امکان‌پذیر نخواهد بود. 
 
دستیابی به اهدافی مانند عدالت آموزشی را چگونه می‌بینید؟
این بودجه ضعیف است و برای رسیدن به عدالت آموزشی، قطعا به منابع مالی بیشتری نیاز داریم. مواردی که در برنامه هفتم توسعه به آنها اشاره شده، باید در بودجه سال ۱۴۰۵ نیز مورد توجه قرار می‌گرفت تا مشخص شود برای اجرای این احکام چه میزان بودجه در آموزش‌وپرورش پیش‌بینی شده است.

بودجه آیا به بهبود آموزش در مناطق محروم توجهی دارد؟‌
در حوزه آموزش مناطق محروم و کم‌برخوردار نیز هیچ توجه ویژه‌ای صورت نگرفته و نسبت به سال گذشته تفاوت محسوسی دیده نمی‌شود. به‌عبارت دیگر درخصوص مسائلی مانند‌ توزیع شیر در مدارس،‌ تامین امکانات و زیرساخت‌ها و‌ در تفکیک و اولویت‌بندی مناطق محروم نسبت به مناطق برخوردار، هیچ نکته مشخصی در بودجه عنوان نشده است.

​​​​​​​به این ترتیب نمی‌توان به بهبود‌ ارتقای کیفیت آموزشی نیز امیدوار بود؟
‌در بودجه امسال و سال آینده موضوع ارتقای کیفیت آموزشی کمتر مورد توجه بوده است. به‌طور معمول حدود ۹۸ درصد از بودجه‌ای که هر سال‌ برای آموزش‌وپرورش درنظر گرفته می‌شود،‌ صرف پرداخت حقوق و دستمزد می‌شود و سایر بخش‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. 
 
کمیسیون آموزش برای رفع این مشکلات چه پیشنهادهایی دارد؟
ما در کمیسیون آموزش طرحی را تحت عنوان «تقویت نظام آموزشی» دنبال می‌کنیم. در یکی از مصوبات این طرح پیش‌بینی شده اگر انبوه‌سازان یا سایر افراد قصد ساخت‌وساز داشته باشند، نهضت ملی مسکن موظف باشد به ازای هر ۱۰ متر مربع ساخت، نیم متر مربع زمین یا معادل آن یعنی هزینه‌اش را برای ساخت مدرسه یا فضاهای آموزشی و‌ پرورشی اختصاص دهد و این زمین در اختیار سازمان نوسازی مدارس قرار گیرد. اگر این طرح تصویب شود، می‌تواند کمک قابل‌توجهی حداقل به یکی از موارد یعنی تامین زیرساخت‌های آموزشی کشور کند.
 
با توجه به موضوع کمبود معلم و تاکید مقام معظم رهبری بر تقویت دانشگاه فرهنگیان برای تربیت معلمان، سهم این دانشگاه در لایحه بودجه ۱۴۰۵ چگونه است؟
در بخش دانشگاه فرهنگیان، بودجه‌ای برای جذب نیرو از طریق این دانشگاه و پرداخت حقوق بورسیه‌ها مشابه سال گذشته پیش‌بینی شده و افزایش ۲۰ درصدی حقوق نیز لحاظ شده اما برای سایر نیروهایی که باید جایگزین نیروهای بازنشسته شوند و در بخش‌هایی که با کمبود نیروی انسانی مواجهند، هنوز بودجه مشخصی درنظر گرفته نشده است. با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر اهمیت دانشگاه فرهنگیان، نظر کمیسیون بر این بوده که در بودجه سال ۱۴۰۵ توجه ویژه‌ای به این دانشگاه شود. وزیر آموزش‌وپرورش نیز این موضوع را پذیرفته است.
 
بودجه ۱۴۰۵ چه تفاوتی با بودجه سال‌جاری دارد؟
بسیاری از موارد بودجه سال ۱۴۰۵ مشابه بودجه سال ۱۴۰۴ است و حتی در برخی بخش‌ها ضعیف‌تر نیز عمل شده است. همان‌طور که نمایندگان مجلس هم مطرح کرده‌اند، لایحه کنونی در صورت عدم اعمال اصلاحات جدی، رای لازم را کسب نخواهد کرد. سال گذشته نرخ ارزش‌افزوده را ۱۰ درصد پیش‌بینی کرده بودند و اکنون پیشنهاد افزایش آن به ۱۲ درصد نیز مطرح شده است.
 
درنهایت، چشم‌انداز تصویب یا اصلاح این بودجه را چطور می‌بینید؟
کمیسیون آموزش در حال تهیه و ارائه مجموعه‌ای از پیشنهادات است. هنوز گزارش کمیسیون تلفیق به دست ما نرسیده و احتمالا روز سه‌شنبه ارائه خواهد شد. با این‌حال باید منتظر بمانیم تا جزئیات نهایی ازسوی کمیسیون تلفیق منتشر شود تا بتوانیم نظر دقیق‌تری ارائه دهیم.