جایگاه ازدواج در اخلاق اسلامی

بر همین اساس، در نگاه اسلامی، ازدواج صرفا برای پرکردن تنهایی نیست، بلکه هدف اصلی آن، معنادار کردن زندگی مشترک و تمرین عملی انسانیت، رشد اخلاقی و کمال روحانی است.

ازدواج؛ آرامش و رشد معنوی
در نگاه دینی، یکی از نشانه‌های حکمت خدا در آفرینش این است که انسان «نیازمند پیوند» آفریده شده؛ نیازمند کسی که با او زندگی معنا پیدا کند. معنای آرامشی که دین از ازدواج مراد می‌کند، فقط آسایش خانه و درآمد و امکانات نیست. آرامش یعنی احساس امنیت درونی؛ یعنی انسان بداند در شادی و سختی، تنها نیست؛ یعنی کسی باشد که در کنارش بتواند رشد کند، از خطاهایش درس بگیرد و بهتر شود.
ازدواج از نگاه اسلام، فرصتی برای رشد معنوی هم هست. چرا؟ چون زندگی مشترک میدان تمرین اخلاق است. خیلی‌ها اخلاق را در حرف دوست دارند؛ اما اخلاق در عمل، یعنی صبر وقتی خسته‌ای، گذشت وقتی حق با توست، احترام وقتی دلخور هستی و گفت‌وگو وقتی می‌شود قهر کرد. دین می‌گوید ازدواج، مدرسه همین تمرین‌هاست. انسان در زندگی مشترک، از «من» به «ما» حرکت می‌کند و این، قدمی بزرگ در بلوغ روحی است.
نمونه‌های دینی هم دقیقا همین را نشان می‌دهند: پیشوایان دین با آن جایگاه معنوی، زندگی خانوادگی را نه مانع معنویت، بلکه بخشی از دینداری می‌دانستند. در الگوی اسلامی، خانه فقط محل استراحت نیست؛ محل تربیت، محبت، مسئولیت و عبادت روزمره است. حتی کارهای ساده خانه، وقتی با نیت درست و حق‌مدارانه انجام شود، رنگ معنویت می‌گیرد؛ چون خدمت به خانواده و حفظ پیوند، ارزش اخلاقی و دینی پیدا می‌کند.

ازدواج؛ حفظ ایمان و سلامت اخلاقی جامعه
اسلام واقعیت غرایز و نیازهای عاطفی را انکار نمی‌کند؛ اما می‌گوید پاسخ به این نیازها باید «پاک، انسانی و مسئولانه» باشد. ازدواج در همین چارچوب، سپری برای ایمان و اخلاق است. بسیاری از آسیب‌های روانی و اجتماعی، از بی‌ثباتی عاطفی، تنهایی یا روابط بدون تعهد شروع می‌شود. دین می‌گوید تعهد، انسان را آرام می‌کند؛ چون تعهد یعنی مسئولیت، یعنی مرز، یعنی امنیت.
از نگاه دینی، ازدواج فقط مسأله فردی نیست؛ بلکه امری اجتماعی هم به شمار می‌آید. جامعه‌ای که خانواده‌های سالم دارد، اخلاق جمعی سالم‌تری خواهد داشت. چون خانواده، اولین مدرسه تربیت است. کودک در خانواده یاد می‌گیرد چگونه حرف بزند، چگونه احترام بگذارد، چگونه خطا را جبران کند و چگونه محبت را بفهمد. اگر بنیان خانواده‌ها سست شود، جامعه هزینه‌های سنگینی را متحمل خواهد شد که ازجمله پیامدهای آن می‌توان به افزایش اضطراب، گسترش پرخاشگری، کاهش اعتماد اجتماعی و تشدید سردرگمی ارزشی و اخلاقی اشاره کرد.
اسلام همچنین بر«آسان‌گیری»درازدواج تأکید می‌کند،چون سختگیری‌های بی‌مورد، جوانان راازتشکیل خانواده دور می‌کند. وقتی ازدواج به مسابقه تجمل وتوقع تبدیل شود،نه‌تنها خودازدواج آسیب می‌بیند،بلکه پیامدهای‌اجتماعی آن هم‌ظاهر می‌شود. 
 
ازدواج؛ انتخاب آگاهانه و پیمان مسئولیت
اسلام، ازدواج را «پیمان» می‌بیند، نه یک هیجان لحظه‌ای. بنابراین همزمان با تشویق به ازدواج، بر معیارهای درست هم تأکید می‌کند: اخلاق، ایمان، مسئولیت‌پذیری و توانایی ساختن زندگی. دینداری در ازدواج یعنی حق‌مداری؛ یعنی رعایت انصاف، پرهیز از تحقیر، کنترل خشم و یادگرفتن گفت‌وگوی سالم. دین لزوما به‌دنبال پیوند دو انسان بی‌خطا نیست؛ بلکه بر رفتار اخلاقی تأکید دارد.دراین نگاه،محبت واقعی فراتر ازیک احساس ساده، درشیوه‌ رفتارتجلی می‌یابد.یعنی احترام مداوم، توجه، مراقبت و وفاداری. خانه‌ای که با حق‌کشی گره بخورد،با هیچ امکانی به آرامش نمی‌رسد؛ اما محفلی که بر پایه‌ انصاف و مهربانی بنا شود، حتی در عین سادگی، آرامش‌بخش خواهد بود. در ادامه چند کتاب برای مطالعه در این زمینه به شما پیشنهاد می‌شود. 

۱. «نظام حقوق زن در اسلام»
شهید مرتضی مطهری
این اثر لزوما یک «ازدواج‌نامه» به شمار نمی‌رود، اما راهنمایی کلیدی برای درک پیوند زناشویی در اسلام است؛ چراکه به تبیین عدالت، حقوق و جایگاه حقیقی زن و مرد می‌پردازد.خیلی ازسوءتفاهم‌ها درباره ازدواج، ازنفهمیدن همین چارچوب حقوقی و اخلاقی می‌آید. شهید مطهری تلاش می‌کند نشان دهد تفاوت‌ها در نقش‌ها الزاما تبعیض نیست و می‌توان از زاویه عدالت، خانواده را فهمید.

۲. «ازدواج مکتب انسان‌سازی»
 شهید سیدرضا پاک‌نژاد
این کتاب به درد کسانی می‌خورد که می‌خواهند«فلسفه ازدواج» را بفهمند. پاک‌نژاد در این اثر تبیین می‌کند که چرا ازدواج دراندیشه‌ اسلامی،یک مسیر تربیتی برای گذر از خامی به پختگی است. نقطه قوت کتاب اینجاست که ازدواج را صرفا از دریچه احساسات نمی‌بیند؛ بلکه آن را از منظر رشد شخصیت، مسئولیت‌پذیری و غایت وجودی انسان بررسی می‌کند.

۳. «ازدواج موفق»/ عباس رحیمی
این کتاب بیشتر مناسب مخاطب عمومی است؛ یعنی کسی که حوصله بحث‌های سنگین ندارد، اما می‌خواهد بداند «ازدواج موفق در عمل یعنی چه؟» نویسنده سعی می‌کند اخلاق‌های کلیدی زندگی مشترک را ساده و قابل اجرا توضیح دهد: احترام، مهربانی، مدیریت اختلاف و نگاه معنوی به خانواده.