قاتلی که عاقل شناخته شد

در 22 جولای سال گذشته آندرس برینگ بریویک در یک بمبگذاری در مرکز پایتخت نروژ هشت نفر را کشت.

وی سپس عازم جزیره‌ای در نزدیکی پایتخت شد که محل حضور جوانان طرفدار حزب حاکم بود و با تیرانداری به سمت آنها تعداد کشته‌های جنایت خود را به 77 نفر رساند.

در کنار جنایت وحشیانه این فرد سی و سه ساله، نروژی‌ها با این حقیقت روبه‌رو شدند که نوع جدیدتری از فاشیسم در لایه‌های زیرین جامعه آرام آنها شکل گرفته است.

طی 10 هفته محاکمه بریویک، بیشتر اظهارات و گفته‌ها پیرامون سلامت عقلی او بود؛ در این میان برخی نیز او را یک «گرگ تنهای دیوانه» خواندند.

دو روان‌شناسی که در ابتدا به بررسی سلامت روانی او پرداختند، اعلام کردند وی هنگام ارتکاب جنایت دیوانه بوده است؛ اظهارنظری که موجی از خشم و واکنش شدید نروژی‌ها را به همراه داشت.

بررسی‌های بعدی نشان داد گرچه بریویک تا حدودی اختلال داشته اما هنگام ارتکاب جنایت، نسبت به تمام اقداماتش آگاهی کامل داشته است.

اویند استرومن که در زمینه راستگرایی افراطی تحقیق می‌کند ضمن موافقت با این نظرات می‌گوید: آیا اهمیت دارد که هیتلر هنگام انجام جنایت‌هایش از لحاظ پزشکی دیوانه بوده است؟ وی همچنین دیدگاه‌های بریویک را نوعی دیوانگی سیاسی معرفی می‌کند.

در دادگاه روز جمعه، بریویک به اتهام انجام اقدامات تروریستی، تلاش برای اخلال در جامعه و به وجود آوردن ترس در میان مردم به 21 سال حبس محکوم شد.

پس از اعلام این حکم، رسانه‌ها و مطبوعات نروژ آن را اقدامی درست قلمداد کردند. هانا اسواتیت، سردبیر روزنامه وردنز گنگ (مهم‌ترین روزنامه نروژ) در مقاله‌ای ضمن تائید حکم بریویک، این‌گونه نوشت: ما نمی‌توانیم به دلیل بیماری دست به اقداماتی چنین وحشیانه بزنیم. این اقدامات توسط دیوانه‌ای انجام شده است که دیدگاه‌های خطرناکی نسبت به دنیا دارد.

آندرس ویس، یکی دیگر از روزنامه‌نگاران این کشور نیز در روزنامه دگ بلادت نوشت: بریویک تروریستی دیوانه است که نسبت به تمام اقداماتش آگاهی کامل داشت.

با تمام این اوصاف، استرومن می‌گوید مقامات نروژی به‌رغم تمام هشدارهای از پیش داده شده، نسبت به رشد روزافزون راستگرایی افراطی در کشورشان بی‌اهمیت بوده‌اند.

نویسنده کتاب‌های «فاشیسم اروپا» و «شبکه تاریک» در سال‌های 2009 و 2011، عقیده دارد که فاشیسم همچنان در اروپا زنده است و تهدیدی بالقوه برای جوامع دموکراتیک به حساب می‌آید.

به نظر می‌رسد دیگر محققان نروژی نیز نظراتی مشابه با استرومن دارند. برخی خبرنگاران به این نکته اذعان دارند که حتی پس از این حادثه، مقامات سوئدی وجود چنین جریان خطرناکی را انکار می‌کردند.

حتی گفته می‌شود چند ساعت پس از این حادثه، برخی تحلیلگران نروژی انگشت اتهام خود را به سمت گروه‌های اسلامگرای افراطی نشانه رفته بودند.

به عقیده خبرنگاران و تحلیلگران، بریویک نمونه‌ای از یک فاشیست معمولی در قرن 21 است. بریویک مسلمانان، چپگراها و فمینیست‌ها را دشمن می‌داند، از صهیونیسم حمایت می‌کند و با چندفرهنگی مخالفت آشکار دارد.

استرومن در این زمینه می‌گوید: بسیاری از چپ‌ها از واژه فاشیست استفاده نادرست می‌کنند، اما این به این معنا نیست که فاشیسم وجود ندارد. بنابراین نمی‌توان گفت این پدیده با رفتن هیتلر و آلمان نازی از بین رفته است.

چند ساعت پس از حادثه سال 2011، بریویک ایمیلی را با نام «بیانیه استقلال اروپا» در فضای مجازی به صورت گسترده منتشر کرد. تحلیلگران عقیده داشتند متن این بیانیه تحت الهام از گفته‌ها و اندیشه‌های یک بلاگر معروف نروژی به نام پیتر ینسن بوده است؛ ینسن یک راستگرای ضد اسلام است و طرفدارانی در سطح بین‌الملل دارد. البته خود ینسن در وبلاگش هرگونه ارتباط با بریویک را انکار کرد.

یک هفته پیش از این حکم، یک کمیسیون مستقل اعلام کرد سرویس‌های اطلاعاتی نروژ می‌توانستند از بروز این فاجعه جلوگیری کنند، چراکه پیشتر نسبت به وقوع آن هشدار داده شده بود.

بنا به گزارش این کمیسیون، یک چشم‌پوشی و اغماض سازمانی نسبت به خطر راستگرایی افراطی میان رهبران سیاسی و سرویس‌های اطلاعاتی مشاهده شده است.

گوری هلتن، تاریخدان نروژی که در این کمیسیون فعالیت می‌کرد، می‌گوید مدارک موجود نشان می‌دهد سرویس‌های اطلاعاتی بیش از اندازه نسبت به تهدید از طرف گروه‌های اسلامگرای افراطی حساس شده بودند و در این میان خطر راستگرایی افراطی را نادیده گرفتند.

گرچه پس از حملات سال گذشته بیگانه‌هراسی تا حدودی در جامعه نروژ کمرنگ‌ شد، اما موضوعی همچون مهاجرت از جمله موارد مورد مناقشه و اختلاف بسیاری از مردم است. با این حال، طی نشست‌ها و سخنرانی‌های اخیر، پناهندگان رومانیایی از جمله اقلیت‌هایی بودند که مورد انتقاد و نفرت شدید قرار گرفتند. حتی چندی پیش یکی از اردوگاه‌های این مهاجران مورد حمله قرار گرفت.

به عقیده تحلیلگران، گرچه این نوع خشونت‌ها نشات گرفته از حادثه بریویک نیست، اما مناقشات و مباحث شکل گرفته پس از آن، بروشنی تحت تاثیر این حادثه بوده است.

ماریا روسول، محقق مرکز مطالعات اقلیت‌های دینی در اسلو در این زمینه می‌گوید: خطرات راستگرایی افراطی موضوعی بود که بیشتر نروژی‌ها این تابستان در مورد آن بحث و تبادل‌نظر می‌کردند. به نظر می‌رسد جامعه نروژ در مقایسه با گذشته، از هم گسیخته‌تر شده و این از هم‌گسیختگی هم‌اکنون کاملا آشکار‌تر گشته است.

در این میان برخی نروژی‌ها می‌گویند گرچه با اقدامات بریویک مخالفند اما با اظهارنظرهای سیاسی او ابراز همدردی می‌کنند. برخی نیز هستند که با تمام اشکال و نمونه‌های فاشیسم مخالف بوده و تمام اقدامات او را ردمی‌کنند.

این قاتل عاقل فضای جدیدی را در جامعه نروژ به وجود آورد که به نظر می‌رسد محدودیت‌های مربوط به منازعات و مناقشات عمومی را مدنظر خود دارد.

منبع: الجزیره انگلیسی - مترجم: حسین خلیلی