سینمای کودک را جدی نمی گیرند

فرزاد اژدری را سال‌هاست به عنوان دبیر هیات‌های انتخاب و داوران جشنواره‌های مختلف سینمایی بنیاد سینمایی فارابی می‌شناسیم. از دبیری هیات داوران تا فیلمسازی چه راهی طی شده است؟

من لیسانس و فوق‌لیسانس سینما از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر دارم و به هر حال، چون درس کارگردانی خوانده‌ام باید دیر یا زود وارد سینما می‌شدم، اما این فرصت بعد از حدود 15 سال برای من پیش آمد تا بتوانم وارد عرصه کارگردانی شوم. البته قبل از ساخت «سلام بر فرشتگان» یک تله‌فیلم هم به نام «در دل تاریکی» ساخته بودم که یک کار پلیسی بود و هیچ ربطی به سینمای کودک نداشت.

من چند فیلمنامه آماده داشتم که به دوستان برای ساخت ارائه دادم، اما از بین آنها سلام بر فرشتگان مورد توجه قرار گرفت. البته همیشه فکر می‌کردم سلام بر فرشتگان، فیلم دوم یا سوم من باشد و اصلا قرار نبود به عنوان فیلم اول این سناریو را کار کنم، اما مسئولان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی از فیلمنامه سلام بر فرشتگان خوششان آمد و از طرف دیگر آقای حسن علیمردانی به عنوان تهیه‌کننده کار به بنده اعتماد کردند و این فیلم ساخته شد.

البته من خیلی با این موضوع که مسیر سینمای کودک مسیر خوبی نیست، موافق نیستم. اتفاقا سینمای کودک مسیر خوشایندی است به شرط این که شرایط برای آن فراهم باشد. حتی فیلم دوم من به نام عملیات مهد کودک هم در سینمای کودک است.

سینمای کودک، ژانری است که در آن خیلی کارها می‌شود انجام داد و دست کارگردان و عوامل برای انجام یک کار ایده‌آل باز است.

از این که اولین فیلم من در ژانر کودک باشد ترس داشتم، اما شاید به دلیل جهل بنده نسبت به شرایط سینمای کودک که خیلی باور نمی‌کردم اوضاع اینقدر خراب باشد، دل را به دریا زدیم و با لطف خدا کار را انجام دادیم، اما در حال حاضر که کار به نمایش درآمده است کم‌کم برخی مسائل را احساس می‌کنم. واقعا شرایط ناعادلانه و بدی در سینمای کودک حاکم است. من می‌گویم این شرایط تنها مختص سینمای کودک است چراکه برای فیلم‌های ژانرهای دیگر همیشه سینما هست، اما وقتی نوبت به سینمای کودک می‌رسد همه چیز به هم می‌خورد و حتی زمان و سینماهای خوبی هم در اختیار فیلم‌های کودک قرار نمی‌دهند.

من فکر می‌کنم مهم‌ترین دلیل شرایط بد سینمای کودک این است که اصولا این سینما را خیلی جدی نمی‌گیریم. تا حدی که دوربین و تجهیزات خوبی هم در اختیار گروه نمی‌گذارند. وقتی کسانی که می‌توانند به سینمای کودک کمک کنند، به آن ساده‌انگارانه نگاه می‌کنند، شرایط پیچیده‌تر می‌شود. بچه‌های ما واقعا باهوش و زیرک هستند و شاید از بسیاری تماشاگران حرفه‌ای سینما هم حرفه‌‌ای‌ترند و براحتی می‌توانند ایرادهای فنی یک فیلم را بگیرند.

بخشی از طولانی‌شدن پروسه پیش‌تولید به این برمی‌گشت که می‌خواستیم با صبر و حوصله کار را پیش ببریم. یعنی تقریبا نزدیک به شش ماه روی فیلمنامه مصور و سازماندهی گرافیکی تصاویر کار کردیم تا در زمان فیلمبرداری و تدوین دچار مشکل نشویم و در نهایت موقع فیلمبرداری همه می‌دانستیم قرار است چه کاری انجام دهیم و حتی پایان فیلم را به دلیل نبود امکانات فنی مجبور شدیم تغییر دهیم.

به هر حال یک دلیل تاخیرهای پیش‌آمده برای تولید فیلم به نبود امکانات بازمی‌گردد که البته این امکانات در کشور وجود دارد، اما تصور درستی از کار کودک در سطح مدیریت وجود ندارد و کودک را ساده و خیلی کوچک فرض می‌کنند.

من به عنوان نویسنده و کارگردان به همراه عوامل فیلم خیلی تلاش کردیم تا کار استانداردی تولید کنیم که قابلیت دیده‌شدن را داشته باشد، اما وقتی فیلمی در عرصه سینما ساخته می‌شود که جنبه‌ای از فانتزی و سرگرمی دارد، بخش اعظمی از پیشداوری‌ها را برای خودش به همراه دارد. یعنی ممکن است کسی که قرار است در مورد این فیلم تصمیم بگیرد و به آن اکران و سینما بدهد، بگوید فیلمی فانتزی است؛ پس بهتر است فلان سینما یا گروه سینمایی را به آن بدهیم.

اما مساله‌ای که متاسفانه در سلام بر فرشتگان اصلا توسط دوستان دیده نمی‌شود، این است که یک بحث و دغدغه دینی را در فیلم مطرح می‌کنیم. وقتی بحث دغدغه مذهبی و پایه‌ای در یک فیلم فانتزی قرار می‌گیرد باید تماشای متفاوت‌تری به آن داشت. وقتی فیلمی مثل سلام بر فرشتگان که شاید به قول دوستان بازیگر ستاره‌ای نداشته باشد (در حالی که بازیگران ما همگی بسیار خوب هستند) بحث فرشته‌های مقرب درگاه الهی را مطرح می‌کند که تاکنون در هیچ فیلمی از این زوایه پرداخته نشده، باید نگاه دیگری به آن داشته باشیم. من نمی‌خواهم بگویم که عمدی در کار است، اما ظاهرا فیلم‌هایی که صبغه مذهبی دارند و رنگی از معارف اسلامی در آنها دیده می‌شود خیلی جدی گرفته نمی‌شود.

باید به فیلمی که در جهت پایه‌ریزی اصول اسلامی برای کودکان ساخته شده، بیش از این توجه شود. من برای ساخت سلام بر فرشتگان حداقل چهار سال تمام روی قرآن و تفاسیر مختلف درخصوص فرشتگان تحقیق کردم تا در نهایت فیلمنامه را نوشتم. درونمایه اصلی فیلم درخصوص مرگ و بازگشت انسان‌ها به جایگاه اصلی خود است و حتی در بخش‌هایی از فیلم احادیث ائمه اطهار را به صورت تصویری بیان کرده‌ایم. وقتی ما این همه برای ساخت این فیلم زحمت کشیده‌ و از جان‌ مایه گذاشتیم، روا نیست فیلم در سینماهایی نمایش داده شود که شاید دسترسی مردم به آنها خیلی آسان نباشد.

کسی می‌رود سینما که پول بلیت سینما را داشته باشد و این افراد قطعا در مناطق جنوب شهر زندگی نمی‌کنند، اما متاسفانه تمام سینماهایی که به سلام بر فرشتگان اختصاص داده شد، همگی برای مناطق جنوبی شهر هستند که سطح درآمدشان پایین‌تر است، اما آیا واقعا نمی‌شد این فیلم در سطح وسیع‌تری از مناطق شهر به نمایش در بیاید؟ به همین دلیل فکر می‌کنم فیلمی که چند جایزه مطرح از جشنواره‌های مختلف گرفته است را سوزاندند و نابود کردند.

شرایط اکران، شرایط واقعا عجیبی است که همه واقعا حق دارند و هیچ‌کس هم برای سر و سامان‌دادن به آن قدم جلو نمی‌گذارد. چرا یکی از مسئولان نمی‌پرسد دلیل اکران همزمان چند فیلم کودک چیست؟ مگر این فیلم‌ها چه مشکلی داشتند که در فصل تابستان ـ که بهترین زمان برای اکران فیلم‌های کودک است ـ اکران نشدند؟ هیچ‌کدام از فیلم‌های کودکی که در حال حاضر اکران شده‌اند، مشکلی نداشته‌اند ولی هیچ‌کدام در تابستان اکران نشدند و در فصل مدارس که بچه‌ها خسته از مدرسه می‌آیند و باید تکالیف خود را انجام دهند روی پرده رفته‌اند.

هیچ پدر و مادری نمی‌تواند به فرزندش بگوید لازم نیست تکالیفت را انجام بدهی و بیا برویم سینما. اصلا قاعده اکران جهانی​نمایش فیلم‌های کودک در فصل تابستان است. این که هیچ‌کس جوابگوی این برنامه‌ریزی نامناسب نیست واقعا برای من جالب است.

من در حال حاضر مشغول ساخت دومین فیلم بلندم با نام «عملیات مهدکودک» باز هم در ژانر کودک هستم. من در ژانر کودک جذابیت‌هایی را کشف کردم که شاید ژانرهای دیگر برایم نداشته باشد و حسم می‌گوید شاید در این ژانر بتوانم بهتر فیلم بسازم و امیدوارم بتوانم به خوبی و درستی سینمای کودک را ادامه بدهم.

من فکر می‌کنم ژانر کودک، ژانری است که می‌تواند کل سینما را نجات بدهد، کما این که در سینمای دنیا هم مفاهیم اسطوره‌ای و اعتقادی را از دل انیمیشن‌ها و فیلم‌های کودک دارند به دنیا آموزش می‌دهند در حالی که ما چشمان‌مان را بسته‌ایم و فکر می‌کنیم فیلم کودک یک چیز زائد است و تنها دلمان را به برگزاری یک جشنواره کودک خوش کرده‌ایم.