لایحه‌ای که هی می‌رود، هی می‌آید

جمعیت کودکان یتیم بهزیستی گرچه در ظاهر ثابت است، اما معمولا هیچ کودک یتیمی بیشتر از یکی دو ماه در بهزیستی نمی‌ماند و بسرعت به خانواده جایگزین سپرده می‌شود. با این حال شمار کودکان بی‌سرپرست ثابت است چون مدام جایگزین می‌شوند.

کودکان بدسرپرست، اما معمولا خریدار ندارند و در بهزیستی باقی می‌مانند، یا آنقدر برای سپردنشان به خانواده امین موقت، موانع و مشکلات قانونی وجود داشت که خانواده‌ها ترجیح می‌دادند، سراغشان نروند و علاوه بر این برخی مشکلات قانونی نیز دامنگیر کودکان بی‌سرپرست شده است به طوری که برخی خانواده‌های متقاضی فرزند به علت پیچ و خم‌های قانونی نمی‌توانند فرزند بگیرند و فرزندانی هم که بخت یارشان می‌شود و به خانواده‌ها سپرده می‌شوند معمولا آینده مطمئنی ندارند.

بر همین اساس حدود پنج سال پیش وزارت رفاه تصمیم گرفت با تنظیم لایحه‌ای، تحولی مهم در شرایط کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست ایجاد کند که امسال این لایحه پس از کش و قوس‌های فراوان، بار دیگر از سوی مجلسی‌ها بازنگری شد.

علت طولانی شدن روند تصویب این لایحه وجود برخی ابهامات و اشکالات در آن بود به طوری که وقتی این لایحه سال 1388 در مجلس مصوب شد، برای تبدیل شدن به قانون باید از سوی شورای نگهبان نیز تصویب می شد، اما شورای نگهبان اشکالاتی را در آن تشخیص داد.

اصلی‌ترین مشکلی که شورای نگهبان در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست تشخیص داد، این بود که وزارت رفاه و سازمان بهزیستی برای تصمیم‌گیری درباره امور این گروه از کودکان اذن رهبری را کسب نکرده بودند که این اشکال با نامه‌نگاری به دفتر مقام معظم رهبری پس از مدتی برطرف شد.

وقتی این اشکال برطرف شد خیلی‌ها تصور می‌کردند لایحه بزودی قانون می‌شود، اما این اتفاق رخ نداد. پس از آن، بار دیگر در مجلس تصویب شد و به شورای نگهبان فرستاده شد.

این شورا 23 اشکال دیگر را نیز در آن تشخیص داد. چند بار دیگر نیز اشکالاتی به این لایحه گرفته شد و آن را بازگرداند.

آخرین باری که لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست در مجلس بررسی شد، بهمن امسال بود که بهارستان‌نشین‌ها بار دیگر به بررسی جزء به جزء این لایحه پرداختند و ایرادهای آن را برطرف کردند و حالا فقط مانده است نظر نهایی شورای نگهبان.

در آخرین جلسه‌ای که مجلس برای برطرف کردن ایرادهای این لایحه برگزار کرد، نمایندگان مصوب کردند متقاضیان سرپرستی، باید بخشی از اموال یا حقوقشان را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی ببخشند و دادگاه درباره میزان این بخشش، تصمیم می‌گیرد و حتی امکان دارد دادگاه تشخیص بدهد که لازم نیست متقاضی فرزند خواندگی اموالش را ببخشد.

نکته دیگر این بود که نمایندگان با ماده‌ای موافقت کردند براساس آن سرپرست باید به نفع فرزندخوانده، خود را بیمه عمر کند. نمایندگان همچنین موافقت کردند نام فرزند در شناسنامه زوج‌های سرپرست قید شود و برای کودکان تحت سرپرستی نیز شناسنامه‌های جدیدی با نام زوج سرپرست صادر شود.

علاوه بر این نمایندگان مصوب کردند ازدواج بین سرپرست و فرزندخوانده مگر در مواردی که دادگاه اجازه دهد، چه در زمان حضانت و چه پس از آن ممنوع است.

لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، اگر به شکل کامل تصویب شود و سرانجام همه ابهاماتش برطرف شود، سرنوشت بسیاری از کودکان تحت پوشش بهزیستی را تغییر می‌دهد و به زوج‌های خارج از کشور، دختران مجرد بیش از 30 سال و خانواده هایی که فرزند دارند، اما مایلند فرزندی از بهزیستی نیز داشته باشد، اجازه سرپرستی می‌دهد.