جشنواره‌ای برای آراستن پایتخت

بخش مسابقه و نمایشگاه طراحی برای دیوارنگاری شهر تهران به دو صورت مروری بر آثار یک دهه اخیر و مسابقه طراحی برای دیوارنگاری‌های شهر تهران برگزار شد که در بخش طراحی 97 اثر به نمایش در آمد و در بخش مروری بر آثار یک دهه اخیر دیوارنگاری، 64 اثر در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت.

همچنین در بخش همایش علمی‌ ـ‌ تخصصی دومین دوسالانه دیوارنگاری شهر تهران، 11 نشست با حضور استادان و پژوهشگران برپا شد.

بخش پژوهش و پایان‌نامه‌های برتر این رویداد هنری نیز با استقبال 40 اثر از هنرمندان و دانشجویان روبه‌رو شد. بخش کارگاهی و نمایشگاه مروری بر آثار گرافیتی نیز از دیگر بخش‌های این دوسالانه بود. نقاشی سه‌بعدی نیز در دو شاخه نمایشگاهی و کارگاهی در این رویداد هنری برگزار شد.

دومین دوسالانه دیوارنگاری به همت سازمان زیباسازی شهرداری تهران و با مشارکت خانه هنرمندان ایران از بیست و دوم تا سی‌و یکم اردیبهشت در نگارخانه‌های بهار، تابستان، پاییز، زمستان، نامی، ممیز، میرمیران و تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

کیفی‌کردن ‌حوزه‌های مختلف دیوارنگاری

جمشید حقیقت‌شناس، مدیر هنری دومین دو سالانه دیوارنگاری تهران که عضو شورای سیاستگذاری و داور این رویداد هنری است، گفت: نخستین مسأله‌ای که ما در شورای سیاستگذاری دوسالانه دنبال کردیم این بود که خواستیم ببینیم دیوارنگاری در تهران اکنون چه وضعی دارد.

وی افزود: در مرحله بعد می‌خواستیم بررسی کنیم طراحی‌های مربوط به دیوارنگاری چقدر ارتقا پیدا کرده و چقدر جدی‌تر شده است. بر اساس این مسائل می‌خواستیم بخش‌های مختلف دیوارنگاری از سفارش تا اجرا را آسیب‌شناسی کنیم و ببینیم مشکلات و موانع موجود در این حوزه چیست.

مدیر هنری دوسالانه دیوارنگاری تهران همچنین درباره میزان استقبال هنرمندان از این رویداد هنری گفت: به نظر می‌رسد استقبال خوبی صورت گرفته است و هنرمندان بسیاری در دوسالانه تهران شرکت کرده‌اند. این استقبال طوری است که ما می‌توانیم اذعان کنیم وارد دوره دوم فعالیت‌های نقاشی دیواری شده‌ایم. دوره اول دوسالانه فقط برای آسیب‌شناسی نواقص بود، اما این دوره پیشنهادهایی برای فرهنگسازی و ساماندهی شهر تهران ارائه شد.

او در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی وجود دارد آثار برگزیده دوسالانه در خیابان‌های تهران اجرا شود، گفت: سال قبل تمام کسانی که در دوسالانه برنده شدند کارهای خود را در شهر اجرا کردند. حتی برخی طرح‌هایی که وارد مرحله نهایی شدند هم به سفارش تبدیل شد. امیدواریم امسال نیز این اتفاق رخ دهد.

حقیقت‌شناس همچنین در ادامه به آسیب‌شناسی دیوارنگاری در تهران پرداخت و گفت: مهم‌ترین آسیبی که وجود دارد، این است که باید دیوارنگاری از جداره‌ها خارج و روی دیوارهای ساختمان‌ها متمرکز شود. ما در این سال‌ها فقط روی جداره‌ها تمرکز کردیم و این روند باید تغییر کند.

او ادامه داد: نکته دیگر این‌که باید استانداردسازی در زمینه رنگ‌پردازی و طراحی شهری اتفاق بیفتد. دوره دوم دوسالانه دیوارنگاری تهران هم سعی کرد در این دو، هم در سیاستگذاری و هم در توجیه طراحان حوزه گام بردارد.

عضو شورای سیاستگذاری دوسالانه دیوارنگاری موضوع آزاد این رویداد هنری را از نقاط قوت آن توصیف کرد و افزود: برای داوران کیفیت آثار بیش از موضوع اهمیت داشت. ما فکر می‌کنیم بهترین آثار، آثاری هستند که تأثیرگذارند.

حقیقت‌شناس همچنین گفت: دو موضوع را باید به موازات هم پیش برد. یکی کیفی‌کردن ‌حوزه‌های مختلف دیوارنگاری از نقاشی گرفته تا سرامیک و... و دیگری اضافه‌کردن ‌تکنیک‌ها و روش‌های جدیدی که قبلا کار نشده است. خیلی از نقاشی‌ها هستند که به دلیل تکنیک‌های ضعیف اثرگذار نیستند و در مقابل خیلی از تکنیک‌های خوب دارای موضوعات ضعیف هستند که هر دوی اینها باید اصلاح شود.

دبیر هنری دوسالانه دیوارنگاری تهران درباره اعضای شورای سیاستگذاری و ترکیب داوران نیز گفت: تمام کسانی که در شورا و هیأت داوری بودند، کار آکادمیک کردند و خودشان هم با مراکز آکادمیک ارتباط دارند. قطعا حضور آنان در این دوسالانه خود به خود نوعی پیوند بین دوسالانه و مراکز آکادمیک ایجاد می‌کند.

کمبود جنبه‌های توصیفی در طرح‌ها

خسرو خسروی، داور بخش طراحی دومین دوسالانه دیوارنگاری تهران هم گفت: آثار ارائه شده در بی‌ینال امسال افت و خیزهایی داشت، اما در نهایت می‌توان گفت بهتر از دوره قبل بودند.

وی افزود: موضوعات آثار ارائه شده بیشتر روی عناصر دکوراتیو متمرکز شده بودند و جنبه‌های توصیفی کارها کم بود. در واقع آثار بیشتر روی گرافیک شهری تمرکز داشتند و جا داشت طراحان در آثار خود به نکات توصیفی بیشتری توجه داشته باشند.

داور دوسالانه دیوارنگاری تهران با بیان این‌که در دیوارهای شهر باید رویکردهای مختلفی وجود داشته باشد، گفت: رویکردهای مختلف به این دلیل است که در شهر موقعیت‌ها و فضاهای مختلفی است که بسته به آن نقاشی‌هایی هم که قرار است روی این دیوارها اجرا شود، باید متفاوت باشند.

خسروی ادامه داد: این‌که طراحان در آثارشان بیشتر روی عناصر دکوراتیو متمرکز هستند بیانگر نوعی محافظه‌کاری در آنهاست. آنها این روش را برگزیدند تا کارشان تائید شود. اما داوران دوسالانه معیارهای زیادی در داوری داشتند و به مسائل مختلف از جمله کیفیت اثر، رابطه تکنیک اثر با موضوع آن، رابطه تکنیک اثر با ابعاد تصویر، موقعیت مکانی اجرای اثر و نیز سرعت حرکت در برابر اثر توجه کردند.

این هنرمند گفت: در دیوارنگاری امروز مسائلی مطرح است که در گذشته خیلی به آن توجه نمی‌شد. یکی از مهم‌ترین فاکتورها این است که خود هنرمند باید برای اثرش جایابی داشته باشد. این بسیار مهم است که خود هنرمند چطور و در چه موقعیتی می‌خواهد اثرش را اجرایی کند.

خسروی با اشاره به اهمیت تجربه داوران هنگام بررسی آثار گفت: تجربه داور در ارزیابی آثار بسیار موثر است. مثلا ممکن است اثری روی کاغذ خیلی خوش آب و رنگ باشد، ولی داور با تجربه می‌داند که واقعیت این اثر روی دیوار با پرینت کاغذی آن فرق می‌کند. داور با تجربه می‌تواند تشخیص دهد آثار چقدر قابلیت اجرایی دارند.

او با تأکید بر این نکته که برگزاری دوسالانه از سوی سازمان زیباسازی می‌تواند دانشگاه‌ها را هم درگیر این مباحث کند، خاطرنشان کرد: باید دوسالانه به سمتی برود که میان آثار طراحان تنوع آراء دیده شود و به جای این‌که از یک هنرمند چند اثر داشته باشیم، شرکت‌کنندگان در این دوسالانه بیشتر شوند.

الگوسازی دوسالانه دیوارنگاری

نظام‌الدین امامی‌فر از اعضای شورای سیاستگذاری دوسالانه دیوارنگاری تهران هم گفت: ما یک شورای هنری بودیم که درباره نقاشی دیواری بحث می‌کردیم. در این شورا ترکیبی از کسانی که در عرصه نقاشی دیواری کار کردند و کسانی که در این حوزه از دانش آکادمیک برخوردارند، دیده می‌شد.

او بر نیازسنجی شهروندان تأکید کرد و گفت: ما با انواع و اقسام مخاطبان در شهر تهران مواجهیم. هر منطقه از شهر و هر طبقه از مردم خواسته‌های خود را دارند؛ بنابراین نیازسنجی از مخاطبان یک ضرورت بود.

عضو شورای سیاستگذاری دوسالانه دیوارنگاری تهران با اشاره به بخش مروری بر آثار یک دهه نقاشی دیواری گفت: در دومین دوره دوسالانه تهران حتی عنوان نقاشی دیواری به دیوارنگاری تغییر کرد، چون نقاشی دیواری فقط بر نقاشی‌های دیواری تاکید دارد، اما دیوارنگاری به آثاری غیر از نقاشی مانند کار با سفال شکسته هم می‌پردازد.

امامی‌فر ادامه داد: در بخش مروری بر آثار یک دهه نقاشی دیواری مرور کردیم که چه آثار باارزشی در یک دهه گذشته روی دیوارهای تهران نقش بسته است که بر اثر تخریب از بین رفته‌اند و دیگر خبری از آنها نیست. سعی کردیم در این بخش، منتخبی از خالقان آن آثار را به صورت فراخوان دعوت کنیم که بیایند و در دوسالانه حضور داشته باشند.

او گفت: اما در بخش مسابقه طبعا آثاری حضور داشتند که تا به حال ارائه و اجرا نشده بودند و انتخاب این آثار به داوران سپرده شد. این آثار به صورت طرح به مسابقه وارد شدند و قطعا از خالقان طرح‌هایی که به انتخاب داوران مورد تائید قرار گرفتند، دعوت می‌شود خودشان برای اجرا هم حضور داشته باشند.

این عضو شورای سیاستگذاری دوسالانه دیوارنگاری درباره بخش گرافیتی و نقاشی سه‌بعدی گفت: مباحثی مثل گرافیتی و نقاشی سه‌بعدی در تهران بسیار مورد بحث قرار گرفت. در نهایت قرار شد این مباحث در بخش پژوهش مطرح شود.

امامی‌فر به توجه به تکنیک‌های جدید در دوسالانه اشاره کرد و گفت: تکنیک‌های جدید بررسی استفاده از مصالح و مواد پوششی جدید در دیوارنگاری است. به همین دلیل در دوسالانه دوم از برخی شرکت‌ها دعوت کردیم تا ببینیم بجز کاشی شکسته آیا می‌شود از مصالح دیگری هم در دیوارنگاری پایتخت استفاده کرد یا خیر.

او افزود: پیش از این شاهد بودیم برخی مناطق به انتخاب خودشان اقدام به دیوارنگاری می‌کردند البته قطعا هدف آنها هم آرایش دیوارهای شهر بوده است، اما دوسالانه تلاش دارد الگوهایی برای دیوارنگاری ارائه کند تا همه مناطق بر اساس آن عمل کنند. در این الگوها به همه موارد از جمله موضوع، نور، گرافیک و ذائقه‌های مختلف و بافت شهر هم توجه شده است.

امامی‌فر همچنین گفت: ما در جلسات شورا خیلی بحث کردیم که چطور هنرمندان باید دیوار کار را انتخاب کنند. هنرمندان بسیاری هستند که طرح‌های خوبی دارند، اما نمی‌دانند چطور باید کار را اجرا کنند.

او اظهار امیدواری کرد دیوارنگاری در تهران اغتشاشی را که بسازبفروش‌ها ایجاد کرده‌اند از بین ببرد. امامی‌فر همچنین گفت: تهران یکی از معدود شهرهایی است که مولفه‌های هنری مثل دیوارنگاری و آثار حجمی برایش اهمیت دارد. ما دنبال نظام‌مند کردن دیواری‌نگاری در تهران هستیم و امیدواریم روزی برسد که نقاشی دیواری جزو بافت شهر شود. همچنین امیدواریم علاوه بر ساماندهی نقاشی دیواری‌های شهر، دوسالانه نیز در دراز‌مدت به یک جریان هنری تبدیل شود.

سجاد روشنی‌ -‌ گروه فرهنگ و هنر