مضطربم... مضطرب

اضطراب یا تشویش اگر به عنوان یک اختلال روان‌شناختی به نام اختلال اضطرابی شناسایی شود، شامل اختلال‌هایی می‌شود که در آنها یا اضطراب نشانه اصلی اختلال است یا اضطراب وقتی تجربه می‌شود که شخص نتواند از موقعیت‌های ترس‌آور معینی دوری کند یا آن که نتواند در برابر فکرکردن به اندیشه‌های سمج مقاومت کند.

البته اختلال اضطرابی به دو دسته طبیعی و غیرطبیعی تقسیم می‌شود که اضطراب طبیعی در موقع حادثه ایجاد می‌شود و با رفع عامل اضطراب‌آور همچون امتحان دادن، از بین می‌رود و اضطراب غیرطبیعی بدون علت و به طور مداوم در فرد ایجاد می‌شود.

حتی اضطراب ممکن است با یک یا چند علامت جسمی مثل احساس خالی شدن سر دل، تنگی قفسه سینه، تپش قلب، تعریق، سردرد و بی‌قراری احساس شود.

نشانه‌های اضطراب را بشناسید

خوب است بدانید که اضطراب و تشویش مفرط همراه با علائمی مثل تنش عضلانی، گوش به زنگ بودن و از جا پریدن، اختلال در خواب، اختلال تمرکز و لرزش دست همراه است که این علائم باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشد تا ثابت شود فرد به این اختلال دچار است. این اختلال بیشتر در زنان و در دهه سوم زندگی اتفاق می‌افتد.

اما اگر اضـــطراب از نوع اختلال ترس باشد با بروز خود به خودی، مکرر و غیرمنتظره حملاتی چون گرفتگی در گلو، تپش قلب، احساس نزدیکی به مرگ، احساس خفگی و لرزش همراه خواهد بود که البته در کمتر از یک ساعت رفع می‌شود.

همچنین اضطراب می‌تواند در قالب ترس غیرمنطقی و بیمارگونه باشد. خصوصیت این نوع اختلال آن است که بلافاصله به واکنش اضطرابی منجر می‌شود ، به طوری که شخص از محرک اضطراب‌آور به طـــــور آگاهانه اجتناب می‌کند.

طرز تفکر خود را اصلاح کنید

امروزه بسیاری از افراد در سیر تفکر منطقی و صحیح، ناخواسته دچار خطاهای شناختی می‌شوند. به همین علت روان‌شناسان در بررسی‌های خود دریافته‌اند که ریشه افسردگی، اضطراب و پرخاشگری در خطاهای شناختی افراد است.

حتی یکی از روان‌شناسان مشهور اضطراب و اختلالات عاطفی را نتیجه طرز تفکر غیرمنطقی و غیرعقلانی می‌داند. بر این اساس تا زمانی که تفکر غیرعقلانی ادامه دارد، اختلالات عاطفی نیز به قوت خود باقی خواهند بود.

از آنجا که انسان اختلالات و رفتار غیرمنطقی‌اش را از طریق بازگوکردن آن برای خود ادامه می دهد ، بیشتر خود را اسیر و گرفتار افکار غیرعقلانی خویش می‌کند و به احتمال زیاد از این طریق دچار اضطراب می‌شود. به بیان دیگر، انسان به وسیله اشیای خارجی مضطرب نمی‌شود بلکه دیدگاه و تصوری که او از اشیا دارد موجب نگرانی و اضطرابش می‌شود.

اضطراب ژنتیکی یا فکری؟

اضطراب، پدیده‌ای پیچیده است که علت‌های زیستی، روان شناختی و محیطی دارد، هریک از این عوامل می‌تواند آمادگی برای پاسخ دادن به عوامل استرس‌زا توام با اختلالات اضطرابی را ایجاد کند.

علل زیستی و ژنتیکی می‌تواند در بروز اضطراب موثر باشد، اما در نظریات شناختی برنقش الگوهای فکری و عقاید غیرمنطقی در بروز اختلال‌های اضطرابی تاکید می‌شود؛ چرا که بررسی‌ها نشان داده است افرادی که به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند درباره ضروریات زندگی، تعبیر و تفسیرهای فاجعه‌آمیز و ناخوشایند دارند.

بر اضطراب‌ غلبه کنید

پس علت اضطراب هم ژنتیکی و هم روان‌شناختی و محیطی است. بر این اساس باید برای درمان هم در جهت اصلاح شیوه و الگوی زندگی از طریق اصلاح دیدگاه رفتاری، تغییر افکار و شناخت حرکت کرد و هم از روش‌های اصلاح دیدگاه شناختی و دیدگاه روانکاوی کمک گرفت تا بتوان بر اضطراب غلبه کرد.

درمان اضطراب با مصرف دارو

مانند هر بیماری دیگر در درمان اضطراب نیز پیشگیری مقدم بر درمان است، گرچه ممکن است وجود زمینه ژنتیکی فرد را نسبت به اختلالات اضطرابی آسیب‌پذیرتر کند، ولی بی‌شک توجه به معنویات، درگیر نشدن در رقابت‌های غیرضروری و نامتناسب، آشتی با طبیعت و تقویت ارتباط‌های سالم انسانی و خانوادگی بهترین راه کاهش استرس و در نتیجه پیشگیری از این اختلالات است.

روش‌های درمانی متنوعی مانند دارودرمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی، خانواده‌درمانی، مشاوره، روش‌های تن آرامی و هیپنوتراپی نیز برای مداوای اضطراب به کار برده می‌شود؛ بنابراین با توجه به شرایط فرد تصمیم گرفته می‌شود که از کدام شیوه استفاده کرد، ولی اگر شرایط فرد حاد باشد هم باید از درمان دارویی و هم از درمان غیردارویی استفاده شود.

درمان اضطراب؛ ممکن یا غیرممکن

عوامل فردی و محیطی در درمان اضطراب موثر و ترکیب هر دو عامل کمک‌کننده است، ولی یکی از مهم‌ترین عوامل، خود فرد است و اگر بپذیرد که مشکل دارد و مسئولیت مشکلات خود را بپذیرد و برای درمان به مشاور مراجعه کند، اگر نیاز به دارو دارد حتما از آن استفاده کند، درمان خود را تا انتها به پایان برساند و در طول درمان با مشاور، روان‌شناس و روانپزشک خود در ارتباط باشد، موفق‌تر خواهد بود. همچنین اطرافیان فرد نیز در مطلوب بودن روند درمان موثر هستند و اگر همکاری لازم را با وی داشته باشند و شرایط را تسهیل کنند، بسیار کمک‌کننده خواهند بود.

پیشگیری از بروز اختلالات اضطرابی

ورزش‌کردن یکی از راه‌های پیشگیری از اضطراب است. همچنین افزایش اعتماد به نفس، خودداری از گوشه‌نشینی و اجتماعی‌بودن در جلوگیری از اضطراب موثر است. همچنین حمایت اجتماعی در زندگی هر فرد باعث می‌شود تا او بهتر با بحران‌های زندگی مقابله کند.

خنده نیز از سالم‌ترین راه‌های جلوگیری از استرس است. نوشتن ساده هیجانات و احساسات روی کاغذ نیز موجب تسکین فشارهای روانی ناشی از رویدادهایی چون از دست دادن شغل و مشکلات خانوادگی می‌شود. توانایی حل مساله و شناسایی و مقابله با افکار و موقعیت‌های اضطراب زا نیز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

دکتر زهرا غلامی حیدرآبادی - روان‌شناس و مشاور