عبور از دهلیز قصاص

«دهلیز» که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر مورد تحسین منتقدان و کارشناسان قرار گرفت، در بستر و فضایی اجتماعی اما از دیدگاه و زاویه‌ای متفاوت مساله قصاص را به تصویر می‌کشد.

فیلم به شکلی ظریف و هوشمندانه داستان خود را به گونه‌ای پیش می‌برد که زمینه برای تقابل مخاطبان فراهم شده تا در یک سو موافقان حکم قصاص قرار بگیرند و در دیگر سو مخالفان آن صف‌بندی کنند.

در «دهلیز» گرچه از یک سو قصاص اتفاقی تلخ تصویر می‌شود، اما در مقابل به عنوان خواستی منطقی‌ و به نوعی حق خانواده مقتول نیز محسوب می‌شود؛ اما مساله‌ای که فیلم به آن می‌پردازد این است، اکنون که مقصر از کرده خود پشیمان است و اساسا انسان خلافکاری نیست، انجام حکم قصاص و داغدار کردن خانواده‌ای دیگر، چه لزومی دارد.

از این رو شاید در نگاه اول «دهلیز» فیلمی در تقبیح حکم قصاص به نظر آید اما این اثر را با توجه به پایان‌بندی اش باید اثری در تمجید از عمل گذشت دانست.

هرچند به تناسب موضوع، فیلم تمی نسبتا تلخ دارد با این حال فیلمساز تلاشی برای تحمیل این تلخی و ناامیدی بر مخاطب نداشته و تا انتهای داستان نیز امید به گشایش گره و مشکل در فضای اثر باقی می‌ماند.

ویژگی‌ مهم فیلم، ایجاد فضایی سرشار از سکوت‌، مکث‌ و در نهایت ریتمی یکدست است که فرصت همراهی و تامل را به تماشاگر می‌دهد.

این درحالی است که در سینمای ایران اساسا به سکوت به عنوان یکی از عناصر دراماتیک اهمیت کمتری داده می‌شود.

شعیبی سردی و رکود حاکم بر زندگی مرد و خانواده‌اش در سایه حکم سنگین قصاص را بخوبی تصویر می‌کند، اما این کارگردان جوان که پیش از این توانایی خود را در عرصه‌ها‌ی مختلف بازیگری و کارگردانی فیلم‌ها‌ی کوتاه نیز آزموده بود، در دهلیز دست به ریسک‌های بزرگی زده است.

از انتخاب فیلمنامه‌ای حساس گرفته تا پذیرفتن ریسک حضور رضا عطاران در نقشی کاملا جدی. همچنین بازی متفاوت هانیه توسلی و نقش‌آفرینی بازیگر نوجوان فیلم محمدرضا شیرخانلو نیز پازل بازیگری این فیلم را تکمیل کرده است.

شعیبی در گام نخست فیلمسازی‌اش به شکلی کاملا هوشمندانه، فیلمی ساخته که جای بحث و گفت‌وگوی فراوانی در ارتباط با مساله‌ای حقوقی و اجتماعی دارد و بی‌تردید این یکی از خصایص و رسالت‌های اصلی سینماست تا بتواند شرایط و زمینه را برای بروز گفتمان‌های گوناگون در جامعه فراهم آورد.

عرفان جلالی ‌- جام‌جم