دیابت بارداری؛ مرموز و پرخطر

می‌گوید: من هیچ وقت دیابت نداشته‌ام، پس چرا باید این بلا سرم بیاید؟ انگار نگرانی او چندان هم بیجا نیست، چون دکتر طاهره فروغی فر، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام جم می‌گوید: دیابت مادر در دوران بارداری و اثری که روی جنین می‌گذارد، بعد‌ها آثار خود را در زندگی کودک نشان می‌دهد، یعنی وقتی قند خون خانم باردار بالا می‌رود، در بدن جنین هم انسولین و سلول‌های چربی افزایش می‌یابد و سرانجام چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت در دوران کودکی و بزرگسالی او اتفاق خواهد افتاد.

دیابت، شایع‌ترین عارضه بارداری

شایع‌ترین عارضه طبی در دوران بارداری ابتلا به دیابت است. دکتر طاهره فروغی فر این عارضه را این گونه تعریف می‌کند: دیابت بارداری یعنی خانم باردار برای اولین بار بدون سابقه قبلی، دچار دیابت شود، ولی اگر خانمی قبل از بارداری دچار دیابت باشد و در حالی که مبتلا به آن است، باردار شود، به این وضع، «دیابت آشکار» یا «قبل از بارداری» می‌گویند.

تشخیص دیابت بارداری

دکتر فروغی فر در پاسخ به این پرسش که دیابت بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود، می‌گوید: در اولین مراجعه خانم باردار به پزشک و در اولین درخواست آزمایش خون، تست قند خون ناشتا هم درخواست و انجام می‌شود تا اگر مشکلی وجود داشت، خیلی زود اقدام‌های لازم انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: در مواردی هم بررسی قند خون ناشتا ضرورت و اهمیت ویژه‌ای می‌یابد و حتما باید انجام شود. این متخصص زنان و زایمان تاکید می‌کند: در صورت چاقی خانم باردار، سابقه خانوادگی دیابت در بستگان نزدیک، سابقه دیابت در بارداری قبلی، سابقه زایمان نوزاد با وزن زیاد، سقط‌های مکرر و غیرقابل توجیه قبلی، مرگ جنین در هفته‌های آخر بارداری، زایمان طبیعی بسیار سخت که باعث آسیب به نوزاد شده باشد، در اولین و زود‌ترین زمان ممکن، آزمایش قندخون انجام می‌شود، حتی اگر قند خون اولیه طبیعی باشد، بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری لازم است دوباره قندخون بررسی شود.

اگر مادر از قبل دیابت داشته باشد

دکتر فروغی فر با اشاره به اینکه اگر خانمی از قبل، مبتلا به دیابت بوده است، باردار شود، احتمال بروز مشکلات جنینی مثل ناهنجاری در اندام‌ها، نقص دستگاه عصبی مرکزی، ناهنجاری‌های قلبی، کلیوی و اختلالات مغزی در فرزندش شایع است، می‌افزاید: در زنان دیابتی که با وجود دیابت باردار می‌شوند، احتمال مرگ جنین بویژه طی یک تا دو ماه آخر بارداری افزایش می‌یابد. این زنان بیشتر از بقیه خانم‌های باردار دچار مشکل افزایش فشارخون و افزایش احتمال سزارین می‌شوند. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید می‌کند: سقط‌های مکرر، زایمان زودرس، درشت بودن جنین، مرگ‌های غیرقابل توجیه، افزایش میزان مایع آمنیوتیک و همچنین مشکلات قلبی نوزادان از عوارض بارداری زنان دیابتی است.

دیابتی که باقی می‌ماند

به گفته این متخصص زنان و زایمان، از هر دو خانمی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا می‌شوند، یک نفر طی ۲۰ سال بعدی دچار دیابت دائم خواهد شد. همچنین فرزندان این زنان با احتمال بیشتری چاق یا دچار دیابت خواهند شد. دکتر فروغی فر به نکته مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: فرزند زن دیابتی یک تا ۳ درصد احتمال دارد به دیابت مبتلا شود و در صورتی که هم پدر و هم مادر دچار دیابت باشند، فرزند به احتمال ۲۰ درصد به دیابت مبتلا خواهد شد.

اول رژیم و ورزش، دوم انسولین

معمولا خانم‌های دیابتی، چه از قبل به دیابت مبتلا شده باشند و چه در دوران بارداری مبتلا باشند، نگرانی زیادی در این باره دارند، ولی خبر خوب اینکه این مشکل راه حل دارد.

دکتر فروغی فر در این باره می‌گوید: برای درمان خانم بارداری که دچار دیابت شده است، ابتدا رژیم غذایی، ورزش و کنترل مکرر قند خون توصیه می‌شود، ولی سرانجام در صورت بی‌تاثیر بودن این رژیم غذایی و ورزش، درمان با انسولین برای او در نظر گرفته می‌شود.

کنترل و مراقبت پس از زایمان هم لازم است

دکتر فروغی فر درباره وضع این خانم‌ها و فرزندانشان پس از زایمان می‌گوید: پس از زایمان، در مرحله اول، یک تا سه روز پس از زایمان قندخون بررسی می‌شود. سپس حدود شش هفته پس از زایمان و دوباره یک سال پس از آن و سپس هر ساله قند خون باید بررسی شود و در صورت مختل بودن آن، تشخیص دیابت پابرجا و ماندگار مطرح می‌شود. به گفته این متخصص زنان و زایمان، خانم باردار مبتلا به دیابتی که پس از زایمان دچار مشکل دیابت نباشد، می‌تواند از هریک از روش‌های جلوگیری از بارداری بدون محدودیت استفاده کند، اما در خانم‌های دچار دیابت پابرجا استفاده از روش‌های هورمونی (قرص‌های خوراکی یا تزریقی) ممکن است، مشکل ساز باشد.

>> جام جم/ زهرا سادات صفوی سهی