بازار در تسخیر نوشت‌افزار وارداتی

به گزارش خبرنگار جام‌جم، از یک هفته گذشته تا امروز فروشندگان نوشت‌افزار بازار داغی را تجربه می‌کنند، چرا که اقشار مختلف مردم از هر قشر اقتصادی مجبورند به نحوی نوشت‌افزار مربوط به دانش‌آموزان و دانشجویان خود را تهیه کنند.

با بازگشایی دانشگاه‌ها و مراجعه دانشجویان برای تهیه نوشت‌افراز تقاضا در این بخش به نحو قابل توجهی افزایش یافته و تا پایان هفته ادامه خواهد داشت.

نوشت‌افزار موجود در بازار در دو بخش داخلی و خارجی قابل تهیه است که طبیعتا قیمت ملزومات وارداتی و خارجی گران‌تر از انواع تولید داخل است. در همین حال بررسی‌ها نشان می‌دهد امسال نیز مانند سال‌های گذشته این بازار ساماندهی لازم نشده و از جهات گوناگون مانند قیمت‌ها و رعایت ظرایف فرهنگی باری به هر جهت تولید و توزیع می‌شود.

امسال نیز به دغدغه‌های فرهنگی در ترویج علائم و نمادهای غربی روی ملزومات دانش‌آموزان کم‌توجهی شده است، به طوری که کمتر اجناسی را در بازار می‌توان یافت که دارای نمادهای شخصیت‌های کارتونی غربی نباشد، البته امسال دفاتر منقش به کارتون‌های ایرانی و بویژه مجموعه شکرستان در میان نمونه‌های مشابه غربی خودنمایی می‌کند، هر چند این خودنمایی کم‌فروغ است.

بررسی‌های خبرنگار ما و اعلام مقامات صنفی از افزایش تا 20درصدی قیمت نوشت‌افزار و ملزومات دانش‌آموزان حکایت دارد.

عباس هدایتیان، رئیس اتحادیه لوازم‌التحریر با تائید افزایش 20 درصدی نوشت‌افزار می‌گوید: در برخی اقلام شاهد رشد 20 درصدی قیمت‌ها هستیم، در حالی که برخی دیگر از اقلام که تولید داخل است، تغییر قیمت چندانی نداشته است.از زمانی که واردات کالاهای اولویت 10 ممنوع شد، نرخ نوشت‌افزار نیز افزایش یافت و در مارک‌های شناخته شده این افزایش چشمگیرتر بود.

وی با اشاره به این‌که طی دو سال گذشته دفاتر دولتی در نمایشگاه‌های پائیزه ارائه نشده و دولت نیز یارانه‌ای بابت آن پرداخت نکرده است، تصریح می‌کند: امسال دولت با قراردادی که با دو کارخانه دفترسازی داشته، توانسته قیمت‌های متعادلی را برای آن تعیین کند. به عنوان نمونه دفاتر معمولی از 540 تا 1500 تومان به فروش می‌رسد و دفترهای فانتزی نیز بسته به نوع کاغذ، جلد و کیفیت از 1500 تومان به بالا ارائه می‌شود، خودکار معمولی نیز از 300 تا 2000 تومان به فروش می‌رسد.

نوشت‌افزار وارداتی و نوسانات نرخ ارز

بازار نوشت‌افزار کشور همواره با مشکل کمبود تولیدات داخلی مواجه بوده است، به طوری که هم‌اکنون بیش از 75 درصد نوشت‌افزار کشور وارداتی است و البته این موضوع در بعضی اقلام حتی تا سقف 90 درصد هم می‌رسد.

رئیس اتحادیه لوازم‌التحریر در این باره می‌گوید: خوشبختانه امسال واردات نوشت‌افزار کاهش داشته و این در حالی است که سال گذشته 95 درصد از نوشت‌افزار ما وارداتی بود، اما امسال با فعال شدن 20 درصد از کارخانجات تولید نوشت‌افزار که بیشتر به تولید مداد می‌پردازند، میزان وابستگی ما به تولیدات خارج کمتر شده و به حدود 80 درصد رسیده است.

همچنین با توجه به این‌که این لوازم وارداتی است، قیمت آن به قیمت ارز وابسته بوده و هر نوسانی در قیمت ارز در قیمت این نوع لوازم نیز موثر است، به طوری که با کاهش قیمت ارز قیمت این لوازم نیز کاهش یافته و با افزایش قیمت ارز، قیمت این لوازم نیز افزایش پیدا می‌کند.

بر همین اساس، بخش عمده افزایش 15 تا 20 درصدی قیمت نوشت‌افزار به دلیل نوسانات ارز بوده است.

حسین اسدی، مشاور عالی رئیس شورای اصناف کشور هم با تائید این موضوع به جام‌جم می‌گوید: از آنجا که تولیدات داخلی نوشت‌افزار وابسته به واردات کاغذ است، در نتیجه قیمت ارز روی آنها تاثیر می‌گذارد.

منصور حاجی‌آخوندیان، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان کاغذ و مقوای تهران نیز درباره افزایش قیمت کاغذ به جام‌جم می‌گوید: گران شدن کاغذ به دلیل ترخیص نشدن کاغذهایی است که با چند کشتی به بنادر کشور آمده و هنوز در گمرک ترخیص نشده است.

وی با اشاره به این‌که ممکن است بخشی از این امر به علت اختصاص نیافتن ارز برای ترخیص این کاغذها باشد، می‌افزاید: مسئولان گمرک معتقدند کاغذ باید با تعرفه‌ای که از محاسبه ارز به نرخ روز بازار آزاد به دست می‌آید، ترخیص شود، اما واردکنندگان با این مساله موافق نیستند. متاسفانه نظارت دقیقی بر این مساله وجود ندارد و همین باعث افزایش دوباره قیمت‌ کاغذ در داخل شده است که این مساله بر تولیدات بخشی از نوشت‌افزار داخلی نیز موثر خواهد بود.

تولید داخلی؛ کم و بی‌کیفیت

با توجه به این‌که تولیدات داخلی بخشی از بازار نوشت‌افزار را تشکیل می‌دهد، اما سهم این تولیدات در بازار بسیار اندک و در مقایسه با کالاهای خارجی نیز بی‌کیفیت است.

دلیل این مساله هم این است که بخشی از تولیدکنندگان داخلی به دلیل تاثیر هدفمندی یارانه بر تولید داخل از یک سو و واردات بی‌رویه این لوازم از سوی دیگر به توزیع‌کنندگان و واسطه‌های نوشت‌افزار خارجی تبدیل شده‌اند.

اجرای نادرست هدفمندی یارانه‌ها موجب شد تا هزینه‌های تولیدکنندگان افزایش یافته و تولیدکنندگان داخلی به دلیل کاهش ناخواسته تولید قادر به نگهداری سهم بازار خود نباشند و به سمت واسطه‌گری که سود بیشتری دارد، کشیده شوند.

یکی دیگر از دلایل این مساله نیز حضور دولت در توزیع و تولید نوشت‌افزار است. حضور دولت موجب شده تا به دلیل قیمت ارزان‌تر، مردم از اجناس دولتی استفاده کنند و این پرسش بین تولیدکنندگان مطرح شود که وقتی دولت خود تولید، واردات و توزیع نوشت‌افزار را برعهده دارد، نقش آنان در این میان چیست.

مجموع این دلایل بخش گسترده‌ای از تولید نوشت‌افزار کشور را تحت تاثیر قرار داده، به طوری که اکنون تولید داخلی فقط 15 درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند.

در عین حال نباید از نظر دور داشت که تولید داخلی به دلیل کیفیت پایین و نبود طرح‌های جذاب و به‌روز نتوانسته جای شایسته‌ای در بازار برای خود پیدا کند حتی کار به جای رسیده که تولیدکنندگانی که کاغذ وارداتی تحویل می‌گرفتند تا خود در کشور دفترچه تولید کنند، برای افزایش تقاضا و مشتری در بازار به تولید برند خارجی دست می‌زدند.

تخفیف‌های واقعی

در همین حال در روزهای اخیر یکی از پرسش‌هایی که مردم هنگام مراجعه به بازار نوشت‌افزار بخصوص نمایشگاه‌های فروش ویژه پاییز از خود می‌پرسند این است که آیا تخفیف‌های داده شده در این نمایشگاه‌ها واقعی است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد با این‌که امسال تخفیف‌هایی از 15 تا 20 درصد به فروش ویژه نوشت‌افزار اختصاص داده شده، اما با وجود این باز هم قیمت نوشت‌افزار، حتی نسبت به ماه‌های گذشته افزایش یافته است.

به عبارت دیگر برگزاری این نمایشگاه‌ها تاثیری بر کاهش قیمت نوشت‌افزار در سطح بازار نداشته و اثراتش ملموس نیست. گرچه کیفیت نه‌چندان مناسب اجناس عرضه شده در نمایشگاه‌ها نیز بر این معایب می‌افزاید تا بیشتر مردم نتوانند از کاهش قیمت‌های اسمی هم بهره‌ای ببرند.

با این حال مشاور رئیس شورای اصناف کشور درباره چگونگی تعیین قیمت‌ها و تخفیف‌ها در بازار نوشت‌افزار تصریح می‌کند: شرکت‌کنندگان و عرضه‌کنندگان نوشت‌افزار در نمایشگاه‌ها خود نمی‌توانند این تخفیف‌ها را تعیین کنند؛ بلکه این تخفیف‌ها در کارگروه قیمت‌گذاری متشکل از نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتحادیه، مجمع امور صنفی و تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان تعیین می‌شود.

اسدی با اشاره به این‌که یک نمونه از این کالا‌ها به صورت پلمب شده برچسب قیمت می‌خورد و غرفه‌دار موظف است آن را جلوی مغازه‌اش به همان شکل به نمایش بگذارد، خاطرنشان می‌کند: خریدار می‌تواند با توجه به این قیمت‌ها خرید خود را انجام دهد و چون چنین فرآیندی برای قیمت‌گذاری و تعیین تخفیف طی می‌شود، این تخفیف‌ها واقعی است.

مشکلات فرهنگی

یکی از مشکلاتی که بازار نوشت‌افزار با آن مواجه است، چالش فرهنگی ـ آموزشی است. در سال‌های اخیر این بازار با معضلی به نام طرح‌های غیرمتعارف روبه‌رو شده است که با دین، فرهنگ و تمدن ایران چندان همخوانی ندارد. برخی طرح‌های استفاده شده در نوشت‌افزار ایرانی و وارداتی حاوی تصاویر شخصیت‌های فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و سریال‌های خارجی است که با آموزه‌های اخلاقی و هویتی ایرانیان در تعارض قرار دارد.

این لوازم در سال‌هایی که کودکان و نوجوانان در حساس‌ترین سنین آموزشی خود هستند، در اختیار آنان قرار می‌گیرد و به این ترتیب فضای ذهنی برای ایجاد وابستگی فرهنگی در آنان مهیا می‌شود.

مشاور عالی رئیس شورای اصناف کشور درباره چرایی طرح‌های خارجی به کار رفته در نوشت‌افزار به جام‌‌جم می‌گوید: سال‌ها عرصه را خالی گذاشتیم و به این فکر که این طرح‌ها در کدام بخش از جامعه توزیع و مصرف می‌شود، نبودیم.

وی با اشاره به این‌که طرح‌های بیگانه با اهداف خاص تولید و توزیع می‌شود، می‌افزاید: متاسفانه ما خودمان فضا را آماده گذاشته‌ایم تا این کالا‌ها به این شکل و شمایل وارد کشور شود و هیچ کار فرهنگی و تلاشی برای رفع این مشکل انجام نداده‌ایم.

اسدی تصریح می‌کند: متاسفانه در طراحی نوشت‌افزار ایرانی از دیدگاه خودمان و نه دانش‌آموز استفاده کرده‌ایم و به ریزه‌کاری‌های آن توجه خاصی نداشتیم. در نتیجه در ایجاد انگیزه برای خریدار، موفق نشده و باعث شده‌ایم آنها علاقه‌ای به استفاده از این وسایل نشان ندهند.

از جمله دلایل دیگر حضور طرح‌های نامتعارف در بازار نوشت‌افزار را می‌توان نبود نظارت بر واردات دانست. باید توجه داشت از آنجا که بیشتر نوشت‌افزار کشور وارداتی است، مسئولان باید واردکنندگان را ملزم کنند تا از ورود طرح‌های نامتعارف خودداری کنند، اما این کار انجام نشده است.

اسدی دراین‌باره تصریح می‌کند: هرچند در سال‌های اخیر چنین تذکراتی به واردکنندگان داده شده است، اما متاسفانه این کار را زمانی انجام دادیم که ورود لوازم غربی، اثر خود را گذاشته و واردکنندگان نیز به سمت طرح‌هایی رفتند که بیشتر خریدار داشتند و در نتیجه بدون توجه به اثرات فرهنگی، این لوازم بالاترین سطح عرضه را به خود اختصاص دادند و آن بخش از تولید داخلی که طرح‌های مناسبی داشت، در این میان گم شد.

کتایون مافی - گروه اقتصاد