زنده‌باد دیپلماسی

چنان که از این تعریف و دیگر تعاریف تخصصی‌تر در واژه‌نامه‌های علوم سیاسی برمی‌آید، دیپلماسی نه الزاما سازش است و نه نرمش، هرچند تلاشی برای حل و فصل تعارضات با درنظر گرفتن منافع ملی هر کشور محسوب می‌شود.

چنین است که اگرچه ادبیات حماسه‌محور ایرانی همواره شأنی بالاتر برای پهلوانی‌ها، رزم‌ها و نبردهای قهرمانانه قائل بوده، اما آنان که دقیق‌تر آثار ادبی زبان فارسی را مطالعه کرده‌اند، بخوبی می‌دانند که حتی در حماسه‌ای‌ترین متون نیز دیپلماسی به معنای رایزنی و تلاش برای مصالحه و دستیابی به توافقی حداقلی، گام اول برای تامین حقوق محسوب می‌شده است بنابراین هرچند در طول تاریخ، نتیجه مذاکرات و رایزنی‌های بین‌المللی گاه به دلیل ناکارآمدی حکومت‌ها و عدم تسلط دیپلمات‌ها به فنون دیپلماسی در راستای منافع عمومی نبوده، اما این ناکامی‌های دیپلماتیک نباید منجر به بدبینی به ابزاری شود که یکی از کم‌هزینه‌ترین راهکارها برای حل و فصل منازعات به شمار می‌رود.

بدین معنا، آنان که مذاکره با برخی کشورها را دارای قبحی حیثیتی یا آرمانی می‌دانند، در واقع نگران نتیجه مذاکره هستند که مبادا به تسلیم و وادادگی منجر شود، چراکه بخوبی می‌دانند نفس مذاکره و رابطه هیچ‌گاه به‌معنی پذیرش خواسته‌های طرف مقابل و پا گذاشتن روی آرمان‌ها نبوده است.

این البته نگرانی قابل درکی است که برخی فرجام مذاکره را پایان مقاومت می‌پندارند اما دیپلمات‌ های حرفه‌ای و آنان که دستی بر آتش چانه‌زنی‌های سیاسی دارند، می‌دانند که دیپلماسی، نه پایان که آغازی بر مقاومت و نبردی گاه طولانی برای احقاق حق است، تنها با ابزار و زبانی متفاوت و اتفاقا پافشاری بر یک نظر و عدم انعطاف در مقابل آرای دیگران که برخی نام ایستادگی بر آن گذاشته و در مقابل دیپلماسی قرارش می‌دهند، راه ساده‌تر و البته گاه بی‌فرجامی بوده است که انسان را به یاد فیلمفارسی‌های دهه 50 شمسی می‌اندازد که معمولا پایانی تراژیک دارد.

اکنون دولت در شرایطی برای پایان دادن به مشکلات اقتصادی، سیاسی و یا حتی علمی کشور پای در مسیر دشوار دیپلماسی نهاده که بیش از پیش از نخبگان فکری و اجرایی انتظار می‌رود به‌جای تقلیل معنای دیپلماسی به «انفعال و تسلیم»، برای ارتقای معنایی این کنش سیاسی تلاش کنند و به‌یاد آورند که در جهان پیچیده امروزی، دیپلماسی ابزار مناسب‌تری برای خلق حماسه‌های ماندگار است.

مصطفی انتظاری هروی - گروه سیاسی