چرا نفخ می‌کنیم؟

لطفا بگویید نفخ چطور ایجاد می‌شود؟

سیستم گوارشی انسان‌ها به گونه‌ای است که از همان لحظه ورود غذا به داخل دهان فعالیت هضم و جذب آغازمی شود. در بزاق، ترشحات معده و روده‌ها (اثنی‌عشر و روده باریک) آنزیم‌هایی وجود دارد که به این فرآیند کمک می‌کند. البته سایر عوامل نیز در هضم و جذب غذا موثرند. مثلا حرکات دوری منظم روده‌ها غذا را به جلو هل می‌دهد و مانع انباشته شدن آن در دستگاه گوارش می‌شود. سیستم عصبی هم این حرکات را کنترل می‌کند. همه این عوامل دست به دست هم داده و باعث می‌شود ما بعد از خوردن غذا دچار مشکل نشویم. در صورتی که یکی از این عوامل نتواند بخوبی ایفای نقش کند، فرآیند هضم و جذب با مشکل مواجه شده و یکی از مشکلاتی که ایجاد می‌کند نفخ شکمی است.

پس می‌توان گفت برای این‌که دچار نفخ شویم، یکی از این عوامل باید دچار مشکل شود؟

گفته شما تا حدودی درست است، ولی اغلب مواقع این اختلالات دائمی نیستند و در اثر یک محرک به وجود می‌آیند. مثلا فرض کنید فردی غذای نفاخ می‌خورد. خوردن غذای نفاخ هیچ ارتباطی به ترشح نشدن آنزیم یا نبود حرکات دوری و سیستم عصبی روده‌ای ندارد. غذاهای نفاخ گاز تولید می‌کنند و این گاز اضافی سیستم گوارشی را به هم می‌زند. اما در بعضی از افراد می‌بینیم سیستم عصبی گوارشی درست عمل نمی‌کند. این مورد در افراد عصبی و پراسترس زیاد دیده می‌شود یا در موردی دیگر، فرد آنزیم هضم یک غذای خاص را ندارد یا این آنزیم به اندازه کافی ترشح نمی‌شود. اینها مواردی هستند که درمان دیگری برایشان اتخاذ می‌شود.

بیماران از کجا متوجه شوند چه نوع نفخی دارند و اصلا نفخ با چه علائم دیگری غیر از ورم شکم توام است؟

اولین علامت اتساع یا ورم شکم است. اما علامت‌های شایع دیگر از جمله درد شکمی، باد گلو یا آروغ (در مواردی که فرد دچار نفخ معده است) و تجمع گاز در روده (که می‌تواند توام با یبوست یا گاهی هم اسهال باشد) نیز دیده می‌شود. نفخ به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود فقط باعث آزار فرد ودر موارد شدید حتی دوری از اجتماع می‌شود.

افرادی که دچار نفخ دائمی‌اند چه باید بکنند؟

یکی از بیماری‌هایی که فرد در آن دچار نفخ دائمی است و در مواقع شدید حتی باعث گریز او از جمع می‌شود، سندرم روده تحریک‌پذیر است. این بیماری علت مشخصی ندارد و مطالعات نشان داده هیچ اثر منفی هم در آینده بیمار نخواهد گذاشت. این افراد روده‌های حساسی دارند و با ورود غذا یا یک استرس محیطی بر شدت بیماریشان افزوده می‌شود. اغلب دیده می‌شود با دادن دارو، علائم فروکش می‌کند، ولی بعد از قطع دارو بیماری دوباره برمی‌گردد. در هر حال علائم قابل کنترل هستند.

نفخ را می‌توان کاملا برطرف کرد؟

بله نفخ بیماری نیست، اما درمان نفخ‌های طولانی‌مدت ممکن است به درازا بکشد. اغلب افراد نسبت به عوامل ایجادکننده نفخ واقف نیستند. درمان نفخ‌های کوتاه‌مدت آسان است و مثلا با نخوردن غذای نفاخ مانند حبوبات یا نخوردن شیر برطرف می‌شود. ولی اگر غذا ناشناخته باشد، فرد باید یک به یک غذاهای مورد ظن را کنار بگذارد تا بتواند عامل را شناسایی کند. در بیشتر موارد سبک زندگی انسان‌ها عامل اصلی نفخ معده یا روده است. این افراد بهتر است به پزشکانی مراجعه کنند که وقت بیشتری را به بیمارانشان اختصاص می‌دهند، چون صحبت بین پزشک و بیمار به شناسایی هر چه سریع‌تر عامل کمک می‌کند.

نفخ در چه طیفی از افراد بیشتر دیده می‌شود؟

در هر سنی دیده می‌شود، ولی خانم‌ها به دلیل پوشیدن لباس‌های تنگ و سالمندان به علت کم‌تحرکی ممکن است بیشتر از سایرین دچار این علائم شوند.

آیا برای نفخ آزمایش داده می‌شود؟

در بیمارانی که از سابقه نفخ طولانی شکایت می‌کنند، چند آزمایش درخواست می‌کنیم تا از وجود سالم بودن لوزالمعده، کبد و سایر اعضای گوارشی اطمینان حاصل کنیم. سونوگرافی، آزمایش خون در مدفوع، سی‌تی‌اسکن و... روش‌های تشخیصی مناسبی است.

نفخ‌های شدید ناگهانی اغلب برای ما پرسش برانگیز بوده و لازم است دقیق‌تر بیمار را معاینه کنیم. این گونه نفخ‌ها می‌تواند به علت نارسایی کبدی، نارسایی پانکراس، مشکلات کیسه صفرا، برخی سرطان‌ها، اختلال در ترشح بزاق یا ناهنجاری‌های دندانی و بی‌دندانی باشند./ ضمیمه سیب