فرهنگ، مهم‌تر از هر چیز اما مغفول

واقعا این فرهنگ چیست که همه‌جا هست و بر همه‌چیز اثر می‌گذارد و در عین حال این‌قدر مغفول است و مظلوم؟

فرهنگ در یک کلام،‌ فضایی است که ما را احاطه کرده و در آن تنفس می‌کنیم؛ بر اساس آن رانندگی می‌کنیم، لباس می‌پوشیم، غذا می‌خوریم، ازدواج می‌کنیم، کشاورزی می‌کنیم، صنایعمان را می‌سازیم و اداره می‌کنیم، سازمان‌هایمان را شکل می‌دهیم و ...

صاحبنظران برای فرهنگ لایه‌های مختلفی قائلند از سطح جهانی تا ملی و از ملی تا افراد. فرهنگ عمومی نیز یکی از لایه‌های مهم فرهنگ است که بسیاری از آنچه در جامعه می‌بینیم و عمل می‌کنیم متأثر از آن است. این‌که این فرهنگ چگونه ساخته می‌شود و عوامل مؤثر بر آن کدامند، خود بحث مستقلی است که مجال آن اینجا نیست.

فرهنگ به‌رغم همه اهمیتش، مانند اکسیژنی که وارد تار و پود بدن ما می‌شود ولی به راحتی و از سر غفلت و بعضا آگاهانه آن را آلوده می‌کنیم، فرهنگ نیز آلوده می‌شود، مسموم می‌شود و جامعه را به انواع بیماری‌ها و ضایعات روحی و رفتاری مبتلا می‌کند. لذا برای دستیابی به فرهنگ پاک و پاک نگه داشتن فرهنگ همه باید تلاش کنیم.

در جای جای قانون اساسی که مهم‌ترین و بالادست‌ترین سند ملی محسوب می‌شود به مقوله فرهنگ و وظایف بخش‌های مختلف کشور در قبال آن اشاره شده است تا کسی خود را نسبت به آن بی‌مسئولیت نداند.در مقدمه قانون اساسی، وسایل ارتباط جمعی ملزم شده‌اند که «در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی» قرار گیرند.

در اصل سوم قانون اساسی نیز دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شده است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، اقداماتی انجام دهد که اولین آن «ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی» است. دومین بند این اصل، وظیفه دولت (به معنای حاکمیت و نه فقط دستگاه اجرایی) را «بالابردن سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسایل دیگر» ذکر کرده است.

از این اصول درمی‌یابیم اولا دولت اسلامی در قبال فرهنگ، اخلاق و آگاهی‌های جامعه مسئول است و نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و آن را به حال خود رها کند و ثانیا به نقش رسانه‌های گروهی در اعتلای فرهنگ یا انحطاط آن پی می‌بریم.

در اصل دهم قانون اساسی، خانواده، «واحد بنیادی جامعه اسلامی» دانسته شده و تصریح شده «همه قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.»

آنچه بیان شد صرفا به عنوان نمونه است و در اصول دیگر قانون اساسی مقولات مختلف فرهنگی، مستقیم یا غیرمستقیم مورد اشاره قرار گرفته است.

چهاردهم آبان به عنوان روز فرهنگ عمومی، فرصتی است برای رها شدن از دغدغه‌های خرد و کلان دیگر و توجه بیشتر همه به فرهنگ و خصوصا فرهنگ عمومی؛ مقوله‌ای که اصلاح آن بسیاری از دغدغه‌ها را از بین خواهد برد یا حداقل کاهش خواهد داد و بی‌توجهی به آن، بستر را برای رشد موریانه‌ها و پوساندن جامعه از درون فراهم می‌کند.

مقوله‌ای که غبار غفلت و زنگار انحراف و تحجر را باید از آن زدود و با تقویت و صیقل دادن آن باید شعاع نورافشانی‌اش را گسترش داد تا ابعاد متنوع زندگی فردی و اجتماعی‌مان را در جهت تعالی، پیشرفت و دستیابی به سعادت تکامل ببخشد.

مهدی فضائلی