سلامت جنین در گرو سلامت پدر و مادر

هنگامی که پدر و مادری تصمیم می‌گیرند صاحب فرزند شوند، ابتدا و چند ماه قبل از دوران بارداری، مادر آینده تحت مراقبت و کنترل متخصص زنان و همین‌طور پزشک تغذیه قرار می‌گیرد. مادر باید مواد مغذی و ویتامین‌های لازم در دوران قبل از بارداری و همین‌طور حین بارداری را دریافت کند. موادی مانند آهن، ید و کلسیم جزو ویتامین‌های لازم و ضروری برای یک مادر باردار هستند.

کد خبر: ۶۳۰۵۲۹

پزشکان به زنانی که قصد مادر شدن دارند توصیه می‌کنند از مصرف الکل، استعمال دخانیات و همین‌طور از مصرف داروهای خودسرانه در دوران بارداری اجتناب کنند.

اما پدر چطور؟ آیا برای تولد فرزندی سالم، پدر نباید نکاتی را رعایت کند؟ تا پیش از این به دلیل این‌که جنین در رحم مادر رشد می‌کند، تصور می‌شد تنها سلامت مادر برای تولد فرزندی سالم اهمیت دارد و وی باید از مصرف موادی که باعث آسیب به سلامت جنین می‌شود، اجتناب کند، اما تحقیقات دانشمندان و محققان کانادایی که در مجله نیچر کامیونیکیشن به چاپ رسیده، روی دیگر سکه را نشان داده است.

محققان کانادایی قبل از اعلام نتایج و چگونگی این عملکرد، توصیفی از اپی ژنتیک ارائه کرده‌اند.

علم اپی ژنتیک، یکی از علوم جدید پزشکی است که هر روز در حال گسترش و توسعه است. این علم به چگونگی تغییرات فنوتیپی یک سلول بدون تغییر در توالی دی.ان.ای می‌پردازد. با همین تعریف ساده می‌توان به اهمیت این علم در زندگی انسان‌ پی برد. با کمک این علم می‌توان بسیاری از مکانیسم‌های بدن مانند تمایز بافتی در دوران جنینی یا عملکرد‌های غیرطبیعی را که به ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاجی مانند سرطان یا سایر بیماری‌های ژنتیکی منجر می‌شود، کنترل و هدایت کرد. این نظریه نشان می‌دهد بسیاری از صفات اکتسابی می‌تواند از طریق نسل‌ها منتقل شود. اپی‌ژنتیک معتقد است هر ژن دارای حافظه است. در نتیجه، ممکن است نسلی در معرض واقعه‌ای قرار گیرد، اما با فاصله‌ای قابل تامل پنج یا شش نسل بعد را نیز دوباره مبتلا کند.

برای این‌که تفاوت میان ژنتیک و اپی‌ژنتیک بخوبی نمایان شود، لازم است به توصیفی از زیست‌شناس آلمانی توماس ژنووین اشاره شود: «تفاوت میان ژنتیک و اپی‌ژنتیک همانند نوشتن و تحریر یک کتاب و از سوی دیگر خواندن همین کتاب توسط یک مخاطب است. زمانی که نویسنده‌ای یک کتاب را می‌نویسد، تمام نسخه‌ها از روی همان یک کتاب منتشر می‌شوند در نتیجه یک کتاب واحد اما در نسخه‌های متعدد در دست عموم مردم قرار می‌گیرد، اما در عین حال، مخاطبان با خواندن همین کتاب واحد، تفسیر، برداشت و احساسات متفاوتی دارند. در شیوه‌ای بسیار مشابه با همین مثال، اپی‌ژنتیک اجازه می‌دهد هر ژن تفسیر و تغییرات مختلفی نشان دهد.

ژنوم بسیار پایدار و باثبات‌تر از اپی‌ژنتیکی است که با محیط‌زیست، شرایط زندگی، در معرض مواد شیمیایی و سمی و تاثیر از مواد غذایی تغییر می‌کند.

اکنون با علم به فعالیت اپی‌ژنتیک و ژنتیک در بدن انسان به فرآیند انتقال و وراثت از پدر و مادر به فرزند می‌پردازیم. زندگی جنین با لقاح یک اسپرم و تخمک آغاز می‌شود. سلولی که از اتصال تخمک و اسپرم حاصل می‌شود، تخم نام دارد. در این حالت، دی.‌ان.‌ای مرد و زن ترکیب شده و سلول‌های جدیدی حاصل می‌شوند. محققان مقاله‌ای که در مجله نیچر کامیونیکیشن به چاپ رسیده، معتقدند کمبود مواد غذایی یا دیگر عوامل ژنتیکی می‌تواند در نسل‌های آتی به ناهنجاری یا بیماری‌های ژنتیکی منجر شود.

برای بررسی این فرضیه، دانشمندان کانادایی آزمایش کمبود فولیک اسید در بدن پدر را برگزیدند. اسید‌فولیک (فولات)، یکی از ویتامین‌های گروه B است که با نام B9 نیز شناخته می‌شود. اسید‌فولیک نقش مهمی در مکانیسم اپی ژنتیک ایفا می‌کند. این ویتامین در دوران بارداری مادر بسیار اهمیت دارد، زیرا ارتباط نزدیکی با ویتامین B12 برقرار می‌کند که برای تشکیل گلبول قرمز خون و خونسازی الزامی است.

اکنون محققان کمبود این ویتامین در پدر را با دو گروه از موش‌ها مورد آزمایش قرار دادند. در گروه اول، مقدار فولیک اسید مورد نیاز پدر با دوزی مشخص در اختیار موش‌های پدر قرار گرفت؛ اما گروه دوم، فولیک اسیدی با دوزی بسیار پایین‌تر از حد نیاز دریافت کردند.

نتایج این پژهش نشان داد: پدران گروه دوم به نسبت گروه اول با مشکلات باروری بیشتری مواجه بودند، بخصوص اختلالات آناتومیکی که ناشی از کمبود اسید فولیک بود.

جنین پدرهای گروه دوم با مشکلاتی مانند نقض جمجمه و صورت، ناهنجاری ژنتیکی، عدم رشد مناسب انگشتان دست و پا، استخوان‌سازی و... مواجه شدند. ژن‌های پدرهای گروه دوم در حالت طبیعی قرار داشتند، اما به دلیل توصیف توماس ژنووین در رابطه با تاثیرپذیری اپی‌ژنتیک از محیط اطراف و شرایط زندگی و تغذیه، ناهنجاری‌های مذکور بروز کرده‌اند. توصیف توماس ژنووین می‌گوید: «نویسنده کتاب خوبی نوشته است، اما مخاطب قادر به توصیف صحیحی از آن نیست.» این توصیف در آزمایش موش‌ها صدق می‌کند. این مثال و آزمایش بخوبی می‌تواند نقش اپی‌ژنتیک در ساختار بدن جنین را به نمایش بگذارد. این پژوهش، اولین پژوهشی است که به موثر بودن میزان اسیدفولیک در بدن پدر اشاره می‌کند زیرا تمام تحقیقات پیشین تنها به نقش فولیک اسید در بدن مادر پرداخته بودند. این تحقیق نشان می‌دهد برای داشتن فرزند یا فرزندانی سالم، مصرف فولیک اسید در پدر آینده مهم است و نقشی اساسی دارد.