آرشیوی به وسعت یک دنیا

اما شمار کتاب‌های الکترونیک منتشر شده در مقایسه با تعداد کل عناوین کتاب‌هایی که در کتابخانه‌های جهان قرار دارد، بسیار ناچیز است. حال فرض کنید کسی بخواهد به کتابی دسترسی داشته باشد که کمیاب بوده و فقط چند کتابخانه در دنیا آن را در اختیار دارند. شاید با خود بگویید خیلی خوب می‌شد اگر همه کتاب‌های دنیا در قالب دیجیتال در دسترس همگان قرار می‌گرفت.

این همان فکری بود که ذهن آقای بروستر کال (Brewster Kahle) را به خود مشغول کرده و به‌این‌ترتیب بزرگ‌ترین آرشیو دیجیتال دنیا یعنی«آرشیو اینترنت» (Internet Archive) را پایه‌گذاری کرد. این مجموعه عظیم غیرانتفاعی، هدف خود را «دسترسی جهانی به همه معلومات بشری» اعلام کرده است. در توضیحاتی که درسایت «آرشیو اینترنت» درباره فلسفه وجودی این سایت آمده می‌خوانیم: «بیشتر جوامع بشری، توجه زیادی به حفظ آثار فرهنگی و میراث تاریخی خود می‌کنند. به هر حال تمدن‌ها بدون آثار بر جا مانده از هر دوره، چیزی جز خاطره نخواهد بود و هیچ سازوکاری برای درس گرفتن از موفقیت‌ها و شکست‌های آن وجود نخواهد داشت. امروز فرهنگ ما بیش از هر دوره دیگری آثار خود را در قالب دیجیتال عرضه می‌کند. به همین دلیل رسالت آرشیواینترنت، کمک به حفظ این آثار و ایجاد کتابخانه اینترنتی برای پژوهشگران و تاریخ‌نگاران است.»

این بایگانی عظیم می‌کوشد کامل‌ترین بایگانی را ازمحتویات مختلف دیجیتال شده نظیر کتاب، عکس فایل‌های صوتی و حتی وبسایت‌ها را در خود جمع‌آوری کند. تا آبان 1391 حجم محتویات دیجیتال این مجموعه به پیش از ده پتا بایت (ده میلیون گیگابایت) رسید.

همان‌طور که گفته شد این بایگانی دیجیتال بخش‌های مختلفی دارد که به طور خلاصه به بررسی تک‌تک بخش‌های آن می‌پردازیم.

مجموعه متنی

مجموعه متنی آرشیو اینترنت دربردارنده میلیون‌ها جلد کتاب دیجیتال بوده که با همکاری مؤسسات و کتابخانه‌های مختلف دنیا در این مجموعه قرار گرفته است.

آرشیو اینترنت دارای 33 مرکز برای اسکن متون و کتب‌ در هشت کشور دنیاست . این مراکز به صورت متوسط هر روز هزار کتاب را اسکن کرده و به قالب دیجیتال تبدیل می‌کنند. مجموعه متنی آرشیو اینترنت تاکنون حدود پنج میلیون کتاب را در خود جای داده است. علاوه بر این در هر ماه حدود 15 میلیون بار این کتاب‌ها دانلود می‌شود.

آرشیو اینترنت برای پیشبرد طرح خود، با مراکز مطرح در حوزه دیجیتال همکاری می‌کند. برای نمونه بین سال‌های1385 تا 1387 شرکت مایکروسافت بیش از 300 هزار کتاب را اسکن کرد و به این آرشیو افزود. مایکروسافت در این دوره، تجهیزات مختلف و کمک‌های مالی خود را نیز در اختیار این مؤسسه قرار داد.

بسیاری از کتاب‌های دیجیتال شده از سوی گوگل در مجموعه آرشیو اینترنت قرار گرفته است. تاکنون حدود یک میلیون نسخه از کتاب‌های اسکن شده از سوی گوگل به این مجموعه افزوده شده است.

بخش کودکان مجموعه متنی آرشیو اینترنت از پرطرفدارترین بخش‌های این سایت است. در این بخش می‌توانید کتاب‌های داستان بسیار قدیمی را که حتی کاغذهای آنها تیره و قهوه‌ای رنگ شده، مشاهده و دانلود کنید.

کتابخانه باز

یکی دیگر از اهداف پروژه آرشیو اینترنت، جمع‌آوری اطلاعات مربوط به کتاب‌هایی است که تاکنون منتشر شده است. تا به حال حدود 23 میلیون عنوان کتاب و اطلاعات مربوط به آنها در پایگاه داده این بخش از آرشیو اینترنت که «کتابخانه باز» (Open Library) نام دارد، ثبت شده است.همچنین از طریق این بخش می‌توان به یک میلیون و 600 هزار کتاب که کپی‌رایت آنها به سرآمده به صورت رایگان دسترسی داشت. البته این 6‌‌/‌‌1میلیون کتاب جزو همان پنج میلیون کتاب مجموعه متنی آرشیو اینترنت است. علاوه بر این، بیش از 250 هزار کتاب جدید که هنوز قانون کپی‌رایت برای آنها اعمال می‌شود، در این کتابخانه باز قرار دارند. متن این کتاب‌ها با کمک بیش از یکهزار کتابخانه از شش کشور دنیا تهیه شده است و کاربران می‌توانند با ثبت‌نام در این سایت، این کتاب‌ها را به صورت آنلاین مطالعه کنند.

مجموعه فیلم و تصویر

یکی دیگر از بخش‌های آرشیوی اینترنت به جمع‌آوری انواع فیلم و پویانمایی می‌پردازد. همه این محتویات دیجیتال شده به علت قدیمی بودن دیگر تحت کپی‌رایت قرار ندارند. همچنین بسیاری از آثار جدید تحت اجازه نام‌هایی نظیرکریتیو کامنزو برای دسترس عموم منتشر شده است. بسیاری از کارتون‌های قدیمی را می‌توانید در این بخش مشاهده کنید.

مجموعه صوتی

در بخش مجموعه صوتی آرشیو اینترنت می‌توانید به فایل‌های صوتی، کتاب‌های صوتی، سخنرانی‌های معروف، موسیقی، اخبار رادیویی و حتی برنامه‌های قدیمی رادیویی دسترسی پیدا کنید. در این مجموعه بیش از 200 هزار فایل صوتی دیجیتال به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. علاوه بر اینها می‌توانید انواع پادکست، شعر و حتی فایل‌های صوتی غیر انگلیسی‌زبان را نیز دانلود کنید.

مجموعه نرم‌افزار

آرشیو اینترنت را می‌توان بزرگ‌ترین مجموعه دربردارنده نرم‌افزارهای قدیمی در دنیا دانست. این مجموعه بسیاری از نرم‌افزارها، مجلات کتاب‌ها و حتی بازی‌های رایانه‌ای تا 50 سال پیش را در خود جای داده است. برای نمونه بازی‌های آتاری و همچنین نخستین مرورگرهای اینترنتی در فهرست این نرم‌افزارها قرار دارد. ویژگی جالبی در این بخش از آرشیو اینترنت گنجانده شده و آن هم این که می‌توانیم بازی‌های قدیمی را با همان گرافیک سطح پایین و اولیه در مرورگرمان بازی کنیم./ ضمیمه کلیک

صالح سپهری‌فر