عطاران و عطاران

البته این کلام به هیچ وجه به مفهوم کم‌ارزش بودن کار این بازیگران بزرگ نیست، بلکه اتفاقا کمدین‌ها از جنبه هنرنمایی و بیان مفاهیم و مضمون‌های نغز و ارزشمند کار بس دشوارتری نسبت به دیگر بازیگران دارند منتهی آنها این حجم از دانش و سواد سینمایی و بینش فردی و اجتماعی و هنرشان را در ساختاری جذاب و بانمک و لایه‌ای سطحی بروز می‌دهند تا هم به این واسطه از خطوط قرمز و ممیزی‌ها عبور کنند و هم با سطح گسترده‌ای از اجتماع با هر نوع سطح سواد و نگرش ارتباط برقرار کنند.

چهره‌هایی چون چارلز چاپلین، لورل و هاردی، هارولد لوید و نخبه‌های دیگر سینمای کمدی کلاسیک بخوبی به این امر اشراف داشتند که هر گونه پیام و انتقال مفهومی اگر هست، باید آراسته و آذین شده به فرم و زبانی عامه‌پسند و جذاب باشد.

از جایی به بعد و اصلا شاید از همان دوران کلاسیک، کمدین‌هایی هم بودند که علاوه بر جذب مخاطب عام، محبوب قشر نخبه‌تر و روشنفکران بودند یا حتی می‌توان کفه ترازو را به این سمت سنگین‌تر کرد و گفت برخی کمدین‌ها اساسا بیشتر محبوب سلیقه‌های خاص‌تر بودند و مردم عادی خیلی از شوخی‌ها و حرف‌های آنها سردرنمی‌آوردند. به عبارت دیگر، خندیدن به این دسته از کمدین‌ها نیاز به شناخت و پشتوانه‌ مطالعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی داشت و فقط قشر محدودی می‌توانستند نکته‌ها و کنایه‌های فیلم را دریافت کنند.

رضا عطارانِ ما این کمدین دوست‌داشتنی و محبوب ـ که با کارهای عامه‌پسند و جذاب تلویزیونی چهره و محبوب شد ـ اما با ورود به سینما سعی کرد وجه دیگری از توانایی‌هایش را نشان دهد و این کار را هم در حرکت به سمت کمدی خاص‌تر و متفاوت‌تر دیده است.

«خوابم می‌آد» نخستین فیلم او اشاره‌هایی به فروید و یونگ و کامو دارد و حالا در «رد کارپت» که این روزها در جشنواره فیلم فجر حسابی پرمخاطب شده، سراغ فضایی می رود که فقط برای عاشقان پیگیرتر سینما جذاب است.

این فیلم‌ها اگر هم برای مخاطبان عام سینما جذابیتی دارند، از حضور شیرین خود عطاران است، وگرنه ممکن است آنها خیلی از اشاره‌هـا و نکته‌های فیلم را متوجه نشوند.

علی رستگار - گروه فرهنگ و هنر