همه آنچه باید درباره لنزها بدانید

البته این روزها بسیاری از افراد با عوارض ناشی از لنزهای آرایشی که بدون نظر متخصصان مورد استفاده قرار می‌گیرد، آشنایی پیدا کرده‌اند، اما هنوز عده زیادی هستند که نمی‌دانند خودسرانه نباید از لنزها استفاده کرد؛ چه لنزهای آرایشی که جنبه زیبایی دارد و چه لنزهای طبی که جایگزین عینک می‌شود.

دکتر سیدجواد هاشمیان با بیان این‌که لنزهای تماسی که امروزه در بازار وجود دارد، برای اصلاح نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و همین‌طور آستیگماتیسم‌های نامنظم مانند افرادی که دچار قوز قرنیه هستند می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، توضیح می‌دهد: با توجه به جنسی که لنز از آن ساخته شده، مدت زمانی که لنز روی چشم قابل استفاده است، مدتی که پس از آن لنز باید تعویض شود و همین‌طور طراحی و ساختار لنز باید درباره استفاده از آن، براساس نظر چشم‌پزشک تصمیم‌ گرفت.

مدت زمان استفاده از لنز

همه لنزهای تماسی از یک جنس ساخته نمی‌شود و براساس نوع موادی که در ساختار آنها به کار رفته است، می‌توان لنزها را به انواع مختلفی تقسیم کرد. دکتر هاشمیان در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره توضیح می‌دهد: لنزهای تماسی از نظر جنس مواد سازنده به سه نوع سخت، نرم و RGP تقسیم می‌شود.

این جراح و متخصص بیماری‌های چشم ادامه می‌دهد: معمولا اندازه لنزهای نرم بزرگ‌تر از لنزهای سخت است و کل قرنیه و قسمتی از سفیدی چشم را می‌پوشاند. البته این لنزها در گذشته بیشتر از جنس هیدروژل ساخته می‌شدند، اما هم‌اکنون جدیدترین نوع لنزهای نرم از جنس سیلیکون ـ هیدروژل ساخته می‌شود که میزان نفوذپذیری اکسیژن این نوع لنزها شش برابر لنزهای قدیمی است. لنزهای RGP هم سومین نوع لنزها را تشکیل می‌دهد که همان لنزهای سخت با نفوذپذیری اکسیژن بالاست.

اگر بخواهیم براساس طول زمان مصرف، لنزها را تقسیم‌بندی کنیم به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران باید دو گروه را در نظر بگیریم. دسته اول لنزهای روزانه است که از صبح تا شب مورد استفاده قرار می‌گیرد و شب حتما باید برداشته شود و دسته دوم لنزهایی است که شب‌ها هم می‌تواند روی چشم باقی بماند.

وی ادامه می‌دهد: دسته دوم لنزها حداکثر یک تا دو هفته می‌تواند بدون برداشتن روی چشم باقی بماند و بعضی از لنزهای نرم هم وجود دارد که تا یک ماه می‌تواند روی چشم بماند، اما به علت رسوب پروتئین‌ها و چربی ممکن است شرایط ایجاد حساسیت نسبت به لنز و همین‌طور بروز عفونت را تسهیل کند.

این چشم‌پزشک یادآور می‌شود: بهترین لنزهایی که امروزه از نظر حفظ سلامت چشم استفاده از آنها توصیه می‌شود، لنزهایی است که صبح تا شب روی چشم باقی می‌ماند و شب‌ها بیرون انداخته می‌شود تا صبح فردا یک لنز جدید جایگزین آن شود. البته این نوع لنزها از نظر اقتصادی چندان به صرفه نیست و خیلی‌ها نمی‌توانند از این لنزها استفاده کنند. برای همین هم اغلب از لنزهایی استفاده می‌شود که برای مدت سه ماه می‌تواند روی چشم قرار بگیرد.

لنزهایی که برای مدتی طولانی‌تر روی چشم باقی می‌ماند نیز به توصیه دکتر هاشمیان، اگر قرار است به طور شبانه‌روزی مورد استفاده قرار بگیرد، نباید بیشتر از یک هفته استفاده شود. لنزهایی که صبح می‌گذارید و شب برمی‌دارید و دارای نفوذپذیری اکسیژن بالاست، اما می‌تواند تا یک ماه و گاهی با رعایت مسائل بهداشتی تا سه ماه هم استفاده شود.

وی ادامه می‌دهد: لنزهای سخت RGP با نفوذپذیری اکسیژن بالا هم می‌تواند برای مدت یک هفته بدون برداشتن شبانه استفاده شود.

چه کسانی می‌توانند لنز بگذارند؟

برخی از افراد فکر می‌کنند استفاده از لنزهای تماسی برای کودکان مناسب نیست، گروهی دیگر برعکس این افراد می‌گویند استفاده از لنز برای کودکان بهتر از عینک است. دکتر هاشمیان اما می‌گوید برای استفاده از لنزهای تماسی حتماً باید براساس نظر پزشک و آنچه او تجویز می‌کند، اقدام کنید.

آن‌طور که این چشم‌پزشک می‌گوید: لنزهای تماسی را می‌توان از همان دوران کودکی تا سنین بالای 50 سال مورد استفاده قرار داد، البته در صورتی که هیچ محدودیتی از نظر شرایط سطح چشم و اشک وجود نداشته باشد. بنابراین از همان ماه اول زندگی هم برای بیمارانی که به دلیل مشکلاتی مانند آب مروارید مادرزادی تحت عمل قرار گرفته‌اند نیز می‌توان از لنزها استفاده کرد.

این‌که چه کسانی می‌توانند از لنزهای تماسی استفاده کنند و چه کسانی نباید سراغ این لنزها بروند نیز باید از سوی چشم‌پزشکان مشخص شود. وی در این‌باره خاطرنشان می‌‌کند: حتما قبل از استفاده از لنز و برای تجویز لنز مناسب باید معاینه‌ای از سوی چشم‌پزشک برای ارزیابی سلامت سطح چشم، وضع اشک و شعاع انحنای قرنیه بیمار انجام شود.

دکتر هاشمیان به عوارض استفاده از لنزهای نامناسب اشاره می‌کند و می‌گوید: در صورتی که بدون معاینات دقیق چشمی از لنزهای نامناسب استفاده شود، نه‌تنها وضع چشم‌ها بهبود نخواهد یافت که حتی خود لنز می‌تواند به صدمه دیدن چشم‌ها و ایجاد عوارضی جدی منجر شود.

توصیه‌هایی برای استفاده از لنزهای چشمی

اگر براساس نظر چشم‌پزشک از لنز استفاده می‌کنید و مطمئن هستید لنزی مناسب با شرایط چشم شما تجویز شده است، باز هم نباید مراقبت‌های مخصوص لنز را نادیده بگیرید. خیلی‌ها پس از تجویز لنز از سوی چشم‌پزشک دیگر فکر می‌کنند هیچ مشکلی برای‌شان پیش نخواهد آمد و برای همین با خیال راحت به کار و زندگی‌شان می‌رسند. در صورتی که به گفته دکتر هاشمیان استفاده از لنزهای تماسی هم به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد که به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شود.

آن‌طور که این چشم‌پزشک می‌گوید، رعایت نکات بهداشتی و مراقبت‌های لازم برای استفاده از لنزهای تماسی ضروری است که تمام این موارد از سوی چشم‌پزشکان به بیمار آموزش داده می‌شود. همچنین باید به این نکته هم توجه داشت که هم لنزهای سخت و هم لنزهای نرم حتما باید با استفاده از محلول‌های مخصوص لنز و همین‌طور سرم‌های شست‌وشو تمیز و ضدعفونی شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه خاطرنشان می‌‌کند: به هیچ عنوان نباید برای تمیز کردن لنز از آب لوله‌کشی شهر استفاده کنید، بلکه سرم‌های شست‌وشو باید برای این کار مورد استفاده قرار گیرد.

وی ادامه می‌دهد: در صورتی که نکات لازم هنگام تجویز لنز و همین‌طور در زمان استفاده از آن مورد توجه قرار نگیرد، عوارضی برای بیمار ایجاد خواهد شد. به‌عنوان مثال، عفونت‌های میکروبی که معمولا به‌دلیل آلودگی لنز یا محیط نگهداری لنز یا محلول‌های لنزی می‌تواند به سطح قرنیه منتقل شود، در بعضی موارد بسیار شدید و تخریب‌کننده است که گاهی حتی می‌تواند باعث تخریب کامل قرنیه و حتی سوراخ شدن قرنیه شود.

چنین عوارضی به گفته این چشم‌پزشک در تمام لنزها می‌تواند اتفاق بیفتد، اما در لنزهایی که از نظر کیفیت و نفوذپذیری اکسیژن در سطح پایین‌تری هستند یا نکات بهداشتی برای استفاده از آنها به‌طور دقیق رعایت نمی‌شود و یا لنز بدون معاینه دقیق تجویز شده است، احتمال عفونت‌ها هم بالاتر می‌رود.

وی به بیمارانی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنند، توصیه می‌کند: با مراجعه به چشم‌پزشکان در دوره‌های زمانی مشخص پیگیری‌های منظمی داشته باشند تا از نظر ایجاد عوارض چشمی کنترل شوند و در صورت لزوم لنزشان تغییر یابد یا روش درمانی دیگری برای آنها انتخاب شود. همچنین در صورت بروز هرگونه درد، قرمزی، تاری و احساس ناراحتی در چشم باید به مراکز اورژانسی چشم مراجعه کنید تا مشکل به موقع برطرف شود.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت