فیلم‌​‌کوتاه ​برای مخاطب عام ساخته نمی​شود

نهمین دوره این جشنواره از فردا به میزبانی حوزه هنری کار خود را آغاز می‌کند و فرصتی است تا هنرمندان سینما آثار صد ثانیه‌ای و فیلم‌های کوتاه خود را به بوته نقد و بررسی بگذارند.

در همین خصوص‌ سراغ فرزاد موتمن، کارگردان و استاد دانشگاه رفتیم. صحبت‌های این کارگردان که علاقه وافرش به سینمای مستند و تجربی در سخنانش مشهود است، خواندنی است.

برخی اعتقاد دارند فیلم کوتاه پیش‌درآمدی برای فیلم بلند است. شما چقدر با این حرف موافقید و آیا اساسا اصالت هنری و حرفه‌ای مستقلی برای این قالب قائل هستید؟

فیلم کوتاه اصالت مستقل خود را دارد، اما در عین حال می‌تواند برای برخی فیلمسازان راهی برای رسیدن به سینمای طویل باشد؛ یعنی یکدیگر را نقض نمی‌کنند.

آیا این مسیر برگشت‌پذیر هم است؛ یعنی کسی از ابتدا در سینمای بلند گام برداشته و در ادامه در سینمای کوتاه به تجربه‌های جدید بپردازد؟

به طور طبیعی باید باشد، مثلا در سال‌های دور ناصر تقوایی وقتی فیلم بلند ساخت، باز هم برگشت و فیلم کوتاه ساخت. در این سال‌ها گاهی آنقدر فشارها بر فیلمساز زیاد است و روحیه‌ها تضعیف می‌شود که تاب و توانی برای بازگشت به فیلم کوتاه نداریم، اما اگر شرایط بخصوص از نظر اقتصادی برای فیلم کوتاه بهتر شود، فکر می‌کنم انگیره به ما هم داده می‌شود دوباره به ساخت فیلم کوتاه بپردازیم.

پس در کل ، فیلم کوتاه دنیایی متفاوت و لذت‌های جداگانه‌ای دارد؟

خیلی، دنیاهای متفاوت و به دنبال آن لذت‌های مختلفی در ساخت فیلم کوتاه وجود دارد.

در خصوص ویژگی فیلم کوتاه بگویید و این‌که آیا تقسیم‌بندی فیلم‌ها از نظر زمانی درست است یا تفکیک موضوعی کفایت می‌کند؟

فیلم کوتاه از نظر من فیلمی است که به یک لحظه می‌پردازد و آن لحظه باید دارای پیچش و چرخشی باشد که در انتهای آن لحظه حسی از غافلگیری داشته باشیم. فیلم‌های کوتاه معمولا از نظر ژانر تقسیم‌بندی نمی‌شود؛ زیرا فیلم‌های ژانری به شخصیت‌پردازی نیاز دارند و اساسا داستانگو هستند، اما فیلم کوتاه با زمان محدودی که دارد نمی‌تواند شخصیت‌پردازی کرده و معمولا یک داستان حجیم را نمی‌تواند تعریف کند. فیلم کوتاه به نظر من همیشه در بهترین شکل نمایش‌دهنده یک موقعیت است که از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود.

مخاطب این دسته آثار چه کسانی هستند و این دامنه تا کجا می‌تواند ادامه پیدا کند؟

فیلم کوتاه ذاتا تجربی است و مخاطب آن جدی، سختگیر و به صورت کلی مخاطب خاص‌تر سینماست. به نظرم بی‌معنی است اگر فکر کنیم فیلم کوتاه برای مخاطب عام‌تر سینما ساخته می‌شود.

آیا دستیابی به این دسته آثار در کشور ما مهیا شده است؟

بجز جشنواره‌هایی که فیلم کوتاه نمایش می‌دهند، خیلی موقعیت‌ نداریم که فیلم کوتاه نشان دهند. به نظر من دو اتفاق اساسی می‌تواند در این زمینه بیفتد؛ یکی سئانس‌های بخصوصی در سینماهای معمولی به نمایش این فیلم‌ها اختصاص داده شود؛ البته نه همیشه و گاهی مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاه نشان دهند. در کشورهای دیگر هم این اتفاق می‌افتد. این نوع سئانس‌ها دانشجویان سینما و علاقه‌مندان به این قالب را به خود جذب می‌کند و درآمدزا هم می‌تواند باشد، اما نباید انتظار داشت استقبال به صورت خانوادگی اتفاق بیفتد. این دسته از فیلم‌ها اساسا متعلق به جوانان است.

اتفاق دیگری که می‌تواند بیفتد این که کانال‌های تلویزیونی که فرهنگی‌تر و گسترده‌تر هستند به طور مرتب به نمایش فیلم کوتاه بپردازند. یعنی مثلا هر روز یک باکس برای فیلم کوتاه داشته باشند و به مدت یک ساعت، دو سه فیلم کوتاه هر روز نمایش دهند. این در واقع می‌شود جایی برای تماشاچی فیلم کوتاه که بتواند دسترسی راحتی به فیلم کوتاه داشته باشد و اگر تلویزیون این فیلم‌ها را بخرد و برای پخش آن پول پرداخت کند به سازندگان فیلم کوتاه انگیزه‌ای می‌دهد برای این‌که حداقل فیلم‌هایشان را روی آنتن ببرند و بیشتر دیده شوند.

ساختار فیلم کوتاه تا چه حد بر زبان سینما تاثیر گذاشته است؟

سینمای حرفه‌ای یا سینمای اکران و طویل همیشه خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تاثیر فیلم‌های تجربی قرار داشته است. در هالیوود هم تاثیر برخی سازندگان فیلم کوتاه مثل شارلی کلارک، استنلی کیج و مایا درن در سال‌های دور بر صنعت سینما انکارناپذیر است.

در ایران اساسا به این شکل بوده است که برخی فیلمسازان تجربه‌های اولیه خود را فیلم کوتاه کرده‌ و بعد این تجربیات را گسترش داده‌اند به سینمای صنعتی، اما اگر محمل‌هایی برای نمایش دائمی فیلم کوتاه داشته باشیم، این تاثیرپذیری شدیدتر هم می‌شود و به نظرم بسیار مثبت است. فعلا نمی‌توانیم بگوییم فیلم کوتاه خیلی روی سینمای ایران تاثیر می‌گذارد.

بامداد محمدی ​/ جام جم