مدارس مذهبی

پیوند دین و دانش

علمای مذهبی که آغازگر حرکت انقلابی علیه رژیم شاهنشاهی بودند علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، به امور فرهنگی توجه ویژه داشتند.

کد خبر: ۶۵۳۷۱۱

البته بودند روحانیونی که آموزش به سبک قدیم را می‌پسندیدند و پرداختن به برخی از علوم جدید را از باب این‌که تحفه‌ای از جانب فرنگ است نمی‌پذیرفتند، اما با این وصف برخی از متولیان دینی که از اوضاع و احوال زمانه آگاهی بیشتری داشتند، ضرورت پرداختن به دروس جدید را حس می‌کردند. این عده عمدتا منتسب به جریانی در حوزه بودند که قصد اصلاح ساختار آموزشی حوزه را داشتند و به تبع آن نیز برای تعلیم و تربیت فرزندان خانواده‌های مذهبی برنامه‌هایی را تدارک می‌دیدند. همزمان با روی کار آمدن پهلوی اول و گسترش مدارس به سبک جدید، برخی از خانواده‌های مذهبی دغدغه حضور فرزندان خود در مدارس مختلط را داشتند. از این رو برخی از چهره‌های فرهنگی و دینی درصدد برآمدند تا با تاسیس مدارسی به سبک جدید، هم دانش‌آموزان را با علوم جدید آشنا کنند و هم فضایی برای تعلیم و تربیت دینی شاگردان فراهم آورند. مدرسه دین و دانش قم یکی از مدارس مهمی بود که با این انگیزه تشکیل شد. مجوز این مدرسه در چهارم تیر 1334 با امضای وزیر فرهنگ وقت دکتر محمود مهران به مهدی حائری‌یزدی ارائه شد. پیشنهاد گرفتن امتیاز آن دبیرستان را آقای بهشتی به حائری داده بود. ظاهرا در سال 1333 دکتر بهشتی، با همفکری عبدالحمید رشید‌پور، اصغر فقیهی و محمد مفتح قصد تاسیس این دبیرستان را داشتند. بعد از دو ماه نیز مهدی حائری به دلیل کسالت، سیدمحمد بهشتی را به عنوان مسئول این مدرسه معرفی کرد.

آیت‌الله بهشتی شروع مبارزات سیاسی خود علیه رژیم پهلوی را در پیوند با دبیرستان دین و دانش می‌داند. وی می‌گوید: «شروع به کار مبارزاتی اجتماعی من (فعالیت تشکیلاتی سیاسی) به سال 1329 (یعنی تقریبا دو سال قبل از ازدواج) مربوط می‌شود. در سال‌های 1329 و 1330 که تهران بودم مقارن با اوج مبارزات سیاسی اجتماعی نهضت ملی نفت به رهبری مرحوم آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق به صورت یک جوان مصمم مشتاق در تظاهرات و اجتماعات شرکت می‌کردم. در بیست و ششم تا سی‌ام تیرماه فعالیت داشتم و شاید اولین یا دومین سخنرانی اعتصاب که در ساختمان تلگرافخانه بود به عهده من گذاشته شد. به هر حال بعد از کودتای 28 مرداد جمع‌بندی کردیم که چرا اولین نهضت به پیروزی نینجامید و در این جمع‌بندی متوجه شدیم که دو کمبود اساسی داریم، یکی ساخت ایدئولوژیک و سیاسی و دیگر کادرها. در آن موقع این طور به ذهن می‌رسید که برای ساختن کادرها یک واحد نمونه فرهنگی به وجود بیاوریم و در قم دبیرستان دین و دانش را به همین منظور تاسیس کردیم.

مدرسه با یک کلاس با ظرفیت حدود 28 دانش‌آموز در سال 1334 راه‌اندازی شد و علاوه بر دروس حوزوی، تاریخ اسلام، فلسفه، ریاضیات، جغرافیای اسلام و زبان خارجی در آن تدریس می‌شد. سید محمد بهشتی، معلم زبان انگلیسی بود، محمد مفتح شرعیات می‌گفت، ناصر مکارم شیرازی عربی تدریس می‌کرد و معلم ادبیات علی‌اصغر فقیهی بود. شیوه اداره دبیرستان دین و دانش به این صورت بود که دائمً برای اولیای دانش‌آموزان پرسش‌نامه‌هایی ارسال می‌شد و بعد از پاسخ اولیا در جلسه مشترک با حضور اولیا و دانش‌آموزان پرسش‌ها و پاسخ‌ها به بحث گذاشته می‌شد.

کوچک‌ترین مسائل آموزشی و تربیتی در دبیرستان دین و دانش مورد غفلت قرار نمی‌گرفت و شهید بهشتی بر همه برنامه‌ها اشراف کامل داشت و سعی می‌کرد تمامی پست‌های مسئولیتی را به شاگردانی که خود تربیت کرده بود، واگذار کند.

شهیدبهشتی از ساعت 3 بعدازظهر که مدرسه دین و دانش تعطیل می‌شد، اقدام به تشکیل کلاس‌های تربیتی علوم جدید می‌کرد و دانش‌آموزان را با دروس جدید آشنا می‌ساخت، ضمن آن که مسائل آموزشی را در اولویت قرار می‌داد و پای صحبت افراد می‌نشست.

در یک واکنش کاملا موفقیت‌آمیز دانش‌آموزان دبیرستان دین و دانش در واقعه 15 خرداد از نهضت روحانیون حمایت کردند و در جریان فیضیه نیز به کمک طلاب و روحانیون شتافتند. این جلسات در تهران و از سال 1338 آغاز شد که برای انتقال پیام به نسل جدید برپا می‌شد. یک نفر سخنرانی می‌کرد، موضوع سخنرانی از قبل تعیین شده بود تا درباره آن مطالعه بیشتری انجام شود. این سخنرانی‌ها روی نوار، ضبط و سپس پیاده می‌شد و به صورت جزوه و کتاب در اختیار جوانان قرار می‌گرفت.

منابع:

1ـ بررسی مبانی فکری آیت‌الله شهید دکتر بهشتی، مجموعه مقالات، نشر بقعه، تهران 1377، 181-180.